اوزرلیک

اوزرلیک
Harmal (Peganum harmala) flower
علمی قوروپلاشدیرما edit
Unrecognized taxon (fix): Peganum
نوع:
Template:Taxonomy/PeganumP. harmala
ایکیلی آدی
Template:Taxonomy/PeganumPeganum harmala
کارل لینه[۱]
سینونیم‌لر[۲]
  • Harmala multifida All.
  • Harmala peganum Crantz
  • Harmala syriaca Bubani
  • Peganon harmalum (L.) St.-Lag.
اوزرلیک بیتگی‌سی
Peganum harmala

اوزَرلیک یا اوزه‌رریک — بیر نوع بیتکی دیر.[۳] لاتین دیلینده «پئقانوم»، روس دیلینده «قارمالا»، «موقیلغنیک» آدلانیر. کسکین خوشاگلمز ایگی وار. طیببی و خالق طبابتینده ایستیفاده اولونور، بویا و تکنیکی بیتکی کیمی فایدالی‌دیر.

آدی اوزرلیک(لاتین. Peganum harmala) - نیتراریاسی(nitrariaceae) فسیله‌سی‌نین اوزرلیک جینسینه عایید بیتکی نؤوعو.

اوزرلیک آذربایجانین یاریم چؤل بؤلگه لرینده بیتیر. حکیمله مصلحتلشمه‌دن اونو داخیله قبول ائتمک اولماز – دوزاسی آرتیق اولارسا زهرلنمک تهلوکه‌سی گؤزلنیلیر. 17جی یوز ایلده یاشایان حاجی سولئیمان ایروانی یه گؤره، اوزرلیگی 4 ایل ساخلاماق اولار، اوندان سونرا او، اؤز موعالیجه اؤزللیگینی ایتیریر. اوزرلیگین اوتو و توخوم‌لاری اؤدقوووجو، سیدیک قوووجو تأثیره مالیک‌دیر و جینسی پوتئنسیانی آرتیریر. او، هم‌ده بلغَمگتیریجی ائتگی یه مالیک‌دیر و سویوقدَیمه‌لرده فایدالی‌دیر. اوندان باشقا اوزرلیک هلیمی یادداشی مؤهکملندیریر، نеورالگیادا و باش آغری‌لاریندا خئییرلی دیر. 30 گیرَم دؤیولموش اوزرلیگی 120 گیرَم سودا قاریشدیراراق قاینادیرلار، سونرا حلیمی 90 گیرم بال و 60 گیرم کونجوت یاغی ایله قاریش‌دیری‌لار. اوزرلیک قوسدوروجو و بلغَمگتیریجی واسیطه کیمی چوخ ائتکیلی‌دیر. او، آستما و یاش اؤسکورکده خئییرلی‌دیر. خرونیک(دوره ای) باش آغری‌سینی آرادان قال‌دیرماق‌دان اؤترو 340 گیرم اوزرلیک توخومونو 1 لیتر چاخیردا و یا اوزوم شیره‌سینده او قدر قایناتماق لازیم‌دیر کی، تا قاریشیق قاتی شیره شکلینه دوشسون. سونرا هر گون بو شربت‌دن 60 گیرم دوزاسیندا 3 گون عرضینده ایچمه‌لی – بو، باش آغری‌سینی آرادان قالدیریر. قورو شکیلده دوزاسی 9 گیرم قدردیر. بونو یابانی زیرَه دَییشدیره بیلر. بون‌لاری "فَوایدول-حیکمت" (17جی یوزایل) اثری‌نین مؤلفی قئید ائدیر.

ایبنی سینا (980-1037) یازیر کی، اویناق آغری‌لاری و اوتوراق سینیرین ایلتیهابی زامانی آغرییان یئرلره اوزرلیک توخوم‌لارینین حلیمینی سورتمک خئییرلی‌دیر. ایچیلدیکده حلیم مست ائدیر و برک اورَک بولانماسی وئریر. 

موغول خالق طبابتینده مرجیمک کیمی اوزرلیگین تورپاق اوزرین‌ده کی حیسه‌لرینی اورقانیزمی مؤحکمله‌دن و مریضلیک‌لره قارشی گوج‌لو واسطه کیمی ایستیفاده ائدیرلر. تببَت ده اوزرلیک توخومونن حلیمینی قیزدیرمایلا موشایعت اولونان آغ جییَر مریضلیک‌لرینده ایچیرلر. 

چاغداش طیب علمی. اوزرلیگین توخوم‌لاری و کؤک‌لرین‌دن آلینمیش آلکالوید هارمالین اسب مریضلیک‌لرینده، اؤزللیکله پارکینسونیزمده، ائله‌جه ده اپیدمیک و لتارگیالی انسفالیتین آغیرلاشمالاریندا ایستیفاده ائدیلیر. پقانین هیدروکسلوریدین عضوله ضعیف‌لیگی‌نین (میوپاتیا و میاستنیا) موعالیجه‌سی اۆچون ایستیفاده ائدیلمه‌سینه ایجازه وئریلمیش‌دیر (28، س.146).

اوزرلیيین ترکیبی

[دَییشدیر]

اوزرلیگین شیمی ترکیبی:

5،69% سو، 17،75% کول، 18،05% سئللولوز، 3،66% یاغ، 24،13% پروتئین، 30،72% آزوت‌سوز اکستراکت مادده‌لردن عبارت اولوب، آذربایجان فلوراسیندا 1 نؤوعو بللی دیر .

خالق اینانجلاری

[دَییشدیر]

توخوم‌لاری پامبیغا بوکوب میس قابدا یاندیردیقدا باش آغری‌سینی آپارماقلا، خالق آراسیندا پیس نظری و گؤز دَیمه‌یه قارشی ایستیفاده اولونور. بو ماهنی نی دا اونو یاندیران زامان اوخویارلار:


اوزرلیکسن هاواسان
یئددی درده داواسان
چیخدیم اوجا داغا
چاغیردیم قریب آغا
دئدیم بو درده نه داوا
دئدی باشی بؤرک‌لو اوزرلیک
دیبی کؤک‌لو اوزرلیک
دنه‌له سال اوجاغا
بد نظرین بد نفه‌سین گیله‌لرین اووا

قایناقلار

[دَییشدیر]
  • * Azərbaycan Türkcəsi ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Üzərlik»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۰۱۶ فوریه سی‌نین ۳ـو تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).
  1. ^ {{{name}}}. Germplasm Resources Information Network (GRIN) online database. یوْخلانیلیب2008-02-17.Error in the {{GRIN}}: The ID param is requred!
  2. ^ The Plant List: A Working List of all Plant Species. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2019-09-13. یوْخلانیلیب2019-01-25.
  3. ^ جمشیدی‌ النجارقی، سلیمان؛ رمضانی، عادل؛ اسامی محلی گیاهان آذربایجان Archived 2020-07-06 at the Wayback Machine.، گرگان: انتشارات نوروزی، ‏‫۱۳۹۵.