بوکس
بوکس - ایکی آدامین معین قای‌دالار چرچیوه‌سین‌ده، هوجوم و مۆدافیعه مقصدی ایله یومروقلارین‌دان ایستیفاده ائدرک بیر-بیرینه همله ائتدیکلری بیر ایدمان نؤوو. بوکس قارشیلاشمالاری دونیانین چوخ اؤلکه‌سین‌ده ماراقلا ایزلنیلیر. اما شدت ائهتیوا ائتمه‌سی سببیله بۇ ایدمانین قاداغان ائدیلمه‌سی لازیم اولدوغونو دوشونه‌نلر ده واردیر.
بوکس قارشیلاشمالاری رینق‌ده کئچیریلیر. رینق، اوچ سیرا کن‌دیرله باغلی و یئردن یوکسک‌ده کوادرات فورماسین‌دا بیر ساحه‌دیر. پروفئسسیونال بوکس‌دا رینقین بؤیوکلویو ۵–۶ م²، هوسکار بوکس‌دا ایسه ان آز ۳–۶ م²دیر. بوکس قارشیلاشمالارین‌دا، هر ایکی بوکس‌چو دا عئینی چکی‌ده (آغیرلیق‌دا) اولمالی‌دیر.
پروفئسسیونال و هوسکار بوکسون قای‌دالاری بیر-بیرین‌دن فرق‌لی‌دیر. هوسکار بوکس‌چولار ۲۲۷ قر آغیرلیغین‌دا، پروفسیونال بوکس‌چولار ایسه آغیرلیغی ۱۷۰–۲۸۳ قر آراسین‌دا دییشه‌ن الجکلر ایستیفاده ائدرلر. پروفئسسیونال بوکس‌چولار یالنیز شورت، هوسکار بوکس‌چولار ایسه شورت و آتلئت گئیر. هم هوسکار هم ده پروفئسسیونال بوکس‌چولار قارشیلاشمادا دیش و قاسیق قورویوجولاری ایستیفاده ائدرلر. هوسکار بوکس‌چولار آیریجا قورویوجو باش‌لیق تاخیرلار.
بۇ ایدمان نؤوو هله ۵۰۰۰ ایل بون‌دان اول مصر و بابیلیستان‌دا مؤوجود اوْلوب
[دَییشدیر]فانات: بوکس دئمک اولار کی، جمعیتین یاراندیغی ایلک دؤورلردن دونیا خالقلاری آراسین‌دا یاییلماغا باشلاییب. بۇ ایدمان نؤوو هله بئش مین ایل بون‌دان اول مصر و بابیلستان‌دا مؤوجود اوْلان یومروق دؤیوشو اساسین‌دا توسعه ائدیب. مۆعاصیر بوک‌سا بنزه‌یه‌ن یومروق دؤیوشلری قدیم یونانیستان‌دا دا تشکیل اولونوردو. ائرامیزدان اول ۶۸۸-جی ایلده بوکس آنتیک اولیمپییا اویونلارینین پروقرامینا داخیل ائدیلمیش‌دی.
ایلک اولیمپییا چئمپیونو آدینا یونانیستان‌لی اوناماستوس لاییق گؤرولموش‌دور. مشهور ریاضیات‌چی و فیلوسوف پیفاقور دا بوکس اوزره آنتیک اولیمپییا اویونلارینین قالیبلرین‌دن اولموش‌دور. آرخئولوژی قازینتیلار نتیجه‌سین‌ده الجزایرده تاپیلان وازا اوزرین‌ده‌کی رسملر اونو گؤستریر کی، بوکس (یومروق دؤیوشو) قدیم دؤورلرده آفریقانین جنوبون‌دا دا اؤزونه پرستیشکارلار تاپیب.
بوکسون ایدمان نؤوو کیمی توسعه ائتمه‌سی
[دَییشدیر]مۆعاصیر بوکس ۱۸-جی عصرین اوللرین‌ده اینگیلیس‌ده تشکول تاپیب. ۱۶ آوقوست ۱۷۴۳-جو ایلده اینگیلیس چئمپیونو جئک بروتون ایلک قای‌دالار توپ‌لوسونو - بروتون قای‌دالارینی حاضرلاییب. ۱۸۶۷-جی ایلده مارکیز کوینسبئررینین یئنی بوکس یاریش قای‌دالاری قبول اولونوب. بون‌دان سوْنرا بوکس ایدمان نؤوو کیمی توسعه ائتمه‌یه باشلاییب. آرتیق دؤیوش راوندلارا بؤلونمه‌یه باشلادی. راوندلار آراسی قیسا فاصیله‌لرده ایدمان‌چیلارین دینجلمه‌سی یاریشین تئمپینی و حرکت دینامیکسینی چوخ آرتیریب.
توتمالارا قاداغا قویولماسی بوکسو گولشه اوخشاماق‌دان خلاص ائدیب. داها یوموشاق الجکلردن ایستیفاده اولونماسی تهلوکه‌سیزلیک یاراتماقلا یاناشی، زربه‌لرین رنگارنگلیینی ده آرتیریب. کوینسبئررینین یاریش قای‌دالاری مۆعاصیر بوکس‌دا هم پئشکارلار، هم ده هوسکارلار اۆچون اساس قای‌دا اوْلدو.
آیبا-نین یارانماسی
[دَییشدیر]۱۹۲۴-جو ایلده بئینلخالق هوسکار بوکس فئدئراسییاسی (فیبا) یارادیلیب. بۇ تشکیلات ۱۹۴۶-جی ایلده‌ن آیبا آدلانماگا باشلادی. ایلک آوروپا چئمپیوناتی ۱۹۲۴-جو ایلده تشکیل اولونوب. دونیا چئمپیوناتی ایسه بون‌دان ۵۰ ایل سوْنرا ۱۹۷۴-جو ایلده کئچیریلیب. ۱۹۹۱-جی ایله قدر دونیا چئمپیوناتلاری هر دؤرد ایلده‌ن بیر تشکیل اولونوردو. بون‌دان سوْنرا بۇ یاریش آوروپا چئمپیوناتلاری کیمی ایکی ایلده‌ن بیر کئچیریلمه‌یه باشلادی.
دونیا چئمپیوناتلارین‌دا قلبه‌لرین سایینا گؤره رئکوردچو کوبالی فئلیکس ساوون‌دور - ۶ قات دونیا چئمپیونو. او، ۲۰۰۰-جی ایلده سیدنئی اولیمپیاداسین‌دا ۳ قات اولیمپییا چئمپیونو اولدوق‌دان سوْنرا بۇ گؤستریجی‌ده تئوفیلو ایستئوینسون و لاسلو پاپپانی قاباقلادی. آوروپا چئمپیوناتلارین‌دا ان یاخشی نتیجه گؤسترمیش بوکس‌چو لهیستانلی زبیقنئو پئتشیکووسکی‌دیر. او، قیته چئمپیوناتین‌دا ۴ دفعه فخری کورسونون ان یوکسک پیلله‌سینه قالخیب.
آذربایجان بوکس فئدئراسییاسینین یارانماسی
[دَییشدیر]آذربایجان بوکس فئدئراسییاسی ۱۹۲۴-جو ایلده یارادیلیب. ۱۹۲۶-جی ایلده ایلک دفعه اولاراق بوکس اوزره آذربایجان چئمپیوناتی کئچیریلیب. ۱۹۲۶-جی ایلده آذربایجانین ان گوج‌لو بوکس‌چولاری زاقافقازییا چئمپیوناتین‌دا ایشتیراک ائدیب و قالیب اولوبلار. ۱۹۲۹-جو ایلده آذربایجان تورکیه بئینلخالق گؤروشو کئچیریلمیش‌دیر. آذربایجان بوکس فئدئراسییاسی ۱۹۹۲-جی ایلده‌ن آیبا و ائابا-نین تام حقوق‌لو حقیقی عضوو اوْلوب. ۲۰۰۹-جو ایل ژانویه‌نین ۲۳-ده آذربایجان بوکس فئدئراسییاسینین هئسابات-سئچکی کونفران‌سی کئچیریلمیش‌دیر. کمالددین هئیدروو یئکدیل‌لیکله فئدئراسییانین دؤولت باشکانی سئچیلمیش‌دیر. کونفرانس‌دا آغاجان ابیئو فئدئراسییانین ۱-جی ویتسئ-دؤولت باشکانی، سولئیمان میکاییلوو و رؤوشه‌ن هوسئینوو ایسه ویتسئ-پرئزیدئنت سئچیلمیشلر.
باکی‌دا بوکس اوزره ایلک آوروپا چئمیوناتی
[دَییشدیر]۱۹۹۹-جو ایلده آذربایجان بوکس تاریخین‌ده ایلک دفعه اولاراق باکی‌دا یئنی‌یئتمه‌لر آراسین‌دا (۱۵–۱۶ یاش‌لیلار) آوروپا چئمپیوناتی کئچیریل‌دی. همین یاریش‌دا بوکس‌چولاریمیز قیته‌نین اکثر گوج‌لو کومان‌دالارینی قاباقلایاراق، روسیهدان سوْنرا ۲-جی یئری توت‌دولار. همین یاریش‌دا دری الجک اوستالاریمیز ۴ قیزیل، ۱ گوموش و ۴ بورونج مئدالا صاحب اولدولار. ۲۰۰۱-جی ایلده ایسه باشکندیمیزدا ایلک دفعه اولاراق یئنی‌یئتمه‌لر آراسین‌دا دونیا بیرینجی‌لیگی تشکیل اولون‌دو. ۱۹۹۹-جو ایلده اولدوغو کیمی بۇ دفعه ده بوکس‌چولاریمیز ۲ قیزیل، ۴ گوموش، ۴ بورونج مئداللا عمومی حساب‌دا روسیهدان سوْنرا ۲-جی نتیجه گؤستردیلر.
اولیمپیادادا بوکس‌چولاریمیزین ایلک اوغورو
[دَییشدیر]اولیمپییا اویونلارین‌دا بوکس‌چولاریمیزین ایلک اوغورو ۲۰۰۰-جی ایلده کئچیریلمیش سیدنئی اولیمپیاداسینا تصادف ائدیر. پلانئتین ان بؤیوک یاریشین‌دا ۷۵ کق چکی درجه‌سین‌ده موباریزه آپارمیش ووقار الکبروو بورونج مئدالا لاییق گؤرول‌دو. بون‌دان ۲ ایل سوْنرا بؤیوکلردن عبارت ییغما کومان‌دامیز آستانادا تشکیل اولونموش دونیا کوبوکو تورنیرین‌ده ۱۲ کومان‌دا آراسین‌دا ۵-جی یئری توت‌دو. ۲۰۰۲-جی ایلده روسیه نین پرم شهرین‌ده کئچیریلمیش آوروپا چئمپیوناتین‌دا ۵۴ کق چکی درجه‌سین‌ده شاهین ایمرانوو یالنیز فینال گؤروشون‌ده روسیهلی دونیا چئمپیونو مالاخبئکووا اودوزاراق، گوموش مئدالا لاییق گؤرول‌دو.