ریچارد فاینمن
ریچارد فیلیپس فاینمن — گؤرکه‌م‌لی آمریکا فیزیکی. کوانت الکترودینامیکاسینین بانیلرین‌دن بیری. ۱۹۴۳-۴۵-جی ایللر آراسین‌دا لوس-آلاموس‌دا آتوم بومباسی حاضیرلایان عالیم-فیزیکلر قروپونا داخیل ائدیلمیش‌دیر. کوانت مکانیکسین‌دا ترایکتورییالار اوزره اینتقراللاما اۆصولونو (۱۹۳۸)، ائلجه ده المنتار زررجیکلرین چئوریلمه و قارشی‌لیق‌لی تأثیرینی تصویر ائدن کوانت ساحه نظریه‌سینین فاینمن دیاقراملاری یوْلونو (۱۹۴۹) ایشلمیش‌دیر. همچینین ایفرات آخیجی‌لیق نظریه‌سی و نۆوه‌نین پارتون موْدلینی ایرلی سورموش‌دور. ۱۹۶۵-جی ایلده سین-ایتیرو توموناقا و جولیان شوینگر له بیرگه فیزیک اوزره نوبل اؤدولینا لایق گؤرولموش‌دور.
اوشاق‌لیق و گنج‌لیک ایللری
[دَییشدیر]ریچارد فاینمن زنگین یهودی عائله‌سین‌ده آنادان اوْلموشدور. والیدئینلری – مئلویل و لوسیل نیو-یورک‌دا کوین‌سین جنوبون‌دا فار-روکوئی‌ده یاشاییردیلار. آتاسی ریچاردین دۆنیایا گلمه‌سین‌دن اوّل اوْغلونون عالیم اولاجاغینی قرارا آلمیش‌دی (همین ایللرده قیزلار ده-یورئ آکادمیک درجه آلا بیل‌سه‌لر ده، اونلارین گلجیی عادتاً غیری-معین قالیردی. بونونلا بئله، ریچارد فاینمنین کیچیک باجی‌سی بۇ فیکری رد ائدرک سوْنرالار مشهور آستروفیزیک اوْلدو). آتاسی هر وجهله کؤرپه ریچاردی اونو ایحاطه ائدن دۆنیانی درک ائتمه‌یه سؤوق ائدیردی. آتا اوْغلونون سواللارینا اؤزونون فیزیک، کیمیا، بیولوژی بیلیکلرینه اساسلانیب اطراف‌لی جواب وئرمه‌یه چالیشیردی. آتاسی اوْغلونو بیر او قدر سیخمیر، اونا اوْغلونو عالیم گؤرمک آرزوسون‌دا اوْلدوغونو بیل‌دیرمیردی.
فاینمن ایلک ایشینین عهده سین‌دن ۱۳ یاشین‌دا اولارکه‌ن رادیوقبولئدیجینی تمیر ائتمکله گلیر. بون‌دان سوْنرا گنج ریچارد قونشولاری آراسین‌دا مشهورلوق قازانیر. او ایلک اوّل رادیوقبولئدیجینی جلد و کئیفیت‌لی تمیر ائدیر، دیگر طرف‌دن ایسه آپاراتی سؤکممیش‌دن اوّل علامتلر اساسین‌دا منتیقله ناسازلیغین سببلرینی آراش‌دیرماق و تعیین ائتمه‌یه جهد ائدیردی.
ایلک ائولی‌لیگی و لوس-آلاموس
[دَییشدیر]ریچارد فاینمن دؤرد ایل ماساچوسئتس تکنولوژی اینستیتوتونون فیزیک فاکولته‌سین‌ده تحصیل آلیر، داها سوْنرا تحصیلینی پرینستون اونیوئرسیتئتین‌ده داوام ائتدیریر.
ایکینجی دۆنیا ساواشی باشلایان‌دا فاینمن کؤنول‌لو اولاراق جبهه‌یه یوللانماق ایستییر، لاکین عدالت‌سیز سایکولوژی یوخلانیش سببین‌دن بۇ آرزوسونا چاتا بیلمیر.
آسپیرانتورادا اوخودوغو ایللرده فاینمن اون اوچ یاشین‌دان وورولدوغو و اون دوققوز یاشین‌دان نیشانلاندیغی آرلین قرینباوملا ائولنیر. نیگاه‌دان بیر آز اوّل آرلین اؤلومجول ورم خستلیینه یولوخور.
فاینمنین والیدئینلری ائولی‌لییه قطعی اعتراضلارینی بیل‌دیرسه‌لر ده فاینمن اؤز بیلدیی کیمی حرکت ائدیر. نیگاه مراسی‌می لوس-آلاموسا یول‌لانان قاتارا یوللانارکه‌ن یولوستون‌ده باش تۇتور. شاهیدلر کوچه‌دن کئچه‌ن تصادۆفی آداملار اولور (چؤرک‌چی و آپتک‌چی)، قوهوملار مراسیم‌ده ایشتیراک ائتمیرلر. مراسیم باشا چاتدیق‌دان و ارین آروادینی اؤپمه مراسی‌می چاتان‌دا ریچارد یولداشینین خستلیینی خاتیرلاییر و آرلینین یاناقلاری‌دان اؤپور.
جوتلوک لوس-آلاموسا یئتیشدیک‌دن فوری سوْنرا آتوم بومباسینین حاضیرلانماسی پروسسینه (مانهتن لاییحه‌سی) جلب ائدیلیر. بۇ لاییحه‌یه ایشچی هئیتنین چاغریلماسی آنین‌دا فاینمن هله ده پرینستون‌دا اوخویوردو و لاییحه‌یه داخیل اوْلماق ایدئیاسینی اونا مشهور فیزیک روبرت ویلسون وئریر. ایلک اوّل فاینمن آتوم بومباسی لاییحه‌سینه قوشولماق ایده سینی هوس‌سیز قارشیلاییر، لاکین سوْنرادان بومبانین آلمانلارین کشف ائتمه‌سینی دوشونه‌رک لاییحه‌یه قوشولاماغا راضی‌لیق وئریر. فاینمن لوس-آلاموسا ایشلدیی واخت آرلین آلبوکئرکئ شهری خستخاناسین‌دا یاتیردی. فاینمن هر هفته سوْنونو اونونلا کئچیریر.
لوس-آلاموس‌دا بومبا اوزرین‌دی ایشلدیی ایللرده فاینمن سئیفلری یارماق وردیشلرینه ییه‌لنیر. او آتوم بومباسینین ایشلنیلمه‌سینه دایر بوتون بیلیشیمنی – اورانین زنگینلشدیرلیمه‌سی تکنولوژیسین‌دان توتموش بومبانین قوراشدیریلماسینا دایر ماتئریللارین سئیفلردن اوغورلاماقلا حیاتا کئچیریلمیش تهلوکه‌سیزلیک تدبیرله‌نین یئترسیزلیینی ثبوت ائدیر. بۇ قدر موهوم اینفورماسییانین ساخلانیلدیغی سئیفلرین هوسکار اوغرو طرفین‌دهین یاریلماسی فاکتی بشریتین تالئیینین بیت توک‌دن وابسته اوْلدوغونا دلالت ائدیردی.
محاربه‌دن سوْنراکی ایللر و علمه وئردیی اساس تؤهفه‌لر
[دَییشدیر]۱۹۵۰-جی ایللرده فاینمن کالیفورنیا تکنولوژی اینستوتوتون‌دا ایشلییر. محاربه‌دن و یولداشینین اؤلومون‌دن سوْنرا فاینمن درین سارسینتیلار کئچیردی. بۇ ایللرده ایسه اونا بۇ و یا دیگر فیزیک کافئدراسین‌دا چالیشماق حاقین‌دا سای‌سیز-حساب‌سیز مکتوبلار گلیر. بئله تکلیفلردن بیری ده پرینستون‌دان گلیر. بورادا ایسه او واختلار اینشتین کیمی داخیلر درس دئییردی. نهایت فاینمن یئنی‌دن علمه قایی‌دیر. فاینمن بوتون شوبهه‌لره سون قویدوق‌دان و هدفلرینی معین ائتدیک‌دن سوْنرا او گۆجونون و اؤزونهینامین یئنی‌دن آرتیغینی حیس ائدیر.
فاینمن اؤزونون کوانت چئوریلمه‌لری نظریه‌سی اۆزرینده ایشله‌مه‌یه داوام ائدیر. بون‌دان علاوه، او شرؤدینگئر تنلیینی تطبیق ائتمکله یوکسکاخیجی‌لیق حادثه‌سینین فیزیکسینین باشا دوشولمه‌سینه نایل اولور. بۇ کشف ایضاحی بیر قدر اوّل اوچ فیزیک طرفین‌دن آلینمیش یوکسکاخیلیجی‌لیق حادثه‌سی ایله بیرگه آلچاق تئمپئراتورلار فیزیکسینا یئنی تکان وئریر. بون‌دان علاوه فاینمن کوارکالاری کشف ائتمیش موررئی هئلل-ماننلا بیرگه داها موکممل سربست نئیترونون پروتون، الکترون و آنتی‌نئیترینویا بئتا-پارچالانماسین‌دا اؤزونو گؤستررن "ضعیف پارچالانما" نظریه‌سی اۆزرینده چالیشیر. بۇ نظریه فاکتیکی اولاراق تبیتهین یئنی قانونلارینی آچماغا ایمکان وئریردی. فاینمن کوانت حسابلامالاری ایدئیاسینی سسلندیریر.
۱۹۶۰-جی ایللرده آکادمینین خاهیشی ایله فاینمن یئنی فیزیک درس‌لیگی حاضیرلاماق تاپشیریغ حواله اولور. نتیجه‌ده ایندی ده طلبه-فیزیکلرین ان موکمل درس‌لیک یاردیمی حساب ائتدیی "فاینمنین فیزیک موهازیره‌لری" عرصه‌یه گلیر.
ایستینادلار
[دَییشدیر]
خاریجی کئچیدلر
[دَییشدیر]