چغانه
چغانه و یا چقانه - کامانلا چالینان دؤردسیملی چالغی آلتیدیر.
تاریخچه
[دَییشدیر]19. عصرین سونلارینا کیمی آذربایجان اراضیسینده مؤوجود اولموشدور.19. عصرین بیرینجی یاریسیندا آذربایجاندا اولموش رسام ق.قاقارین "شاماخی رقاصه‌لری" تابلوسوندا چقانه‌نین تصویرینی وئرمیشدیر. قطران تبریزی‌نین، عمادالدین نسیمی‌نین، سید عظیم شیروانی‌نین و بیر چوخ کلاسیکلرین اثرلرینده ده بو آلت حاقیندا معلومات واردیر. بو آلت 2000-جی ایلده اسکاتلندین إدینبورق شهرینده کامانلا ایفا ائدیلن سیملی موسیقی آلتلری‌نین تاریخینه حصر اولونموش سیمپوزیومدا ایشتیراکچیلارین ماراغینا سبب اولموشدور.[۱]
سؤز آچیمی
[دَییشدیر]تورکیه‌لی عالیم ب. اؤگل چوخ‌دیللی "تورک کولتور تاریخینه گیریش" کیتابیندا موسیقی‌شوناس عالیم رادلوفا ایستیناداً "چاغانه" سؤزونون "چاناق" سؤزوندن یاراندیغینی بیلدیریر. آذربایجانلی موسیقی‌شوناس عباسقولو نجف‌زاده‌یه گؤره ایسه، "چاغا" کؤکوندن تؤره‌ییب "چاغانه" سؤزو "چاغا کیمی، چاغاسایاغی، چاغا کیمی چاغلایان" آنلامینا گله بیلر. تصادوفی دئییل کی، اوزئییر حاجی‌بیگوو چقانه‌یه قوهوم آلت اولان کامانچانین سسینی ده اینسان سسینه بنزه‌دیر.[۲]
قورولوشو
[دَییشدیر]آلت آرمودشکیللی چاناقدان، قول و کلله‌دن عیبارتدیر. چقانه‌نین اوزون‌سوو چاناغی دوققوز حیصه دن عیبارت اولوب، ییغما اوصولو ایله قوز، صندل و یا فیستیق آغاجیندان حاضیرلانیر. دایاق رولونو اوینایان اوزون دمیر شیش چاناغین آلت حیصه‌سیندن کئچه‌رک قول ایله چاناغی بیرلشدیریر.
چاناغین اوزو 5 م‌م قالینلیغیندا شام آغاجیندان حاضیرلانمیش تاختا اوزلوکله اؤرتولور و اونون اوزرینده سس رِزوناتورلاری اۆچون اویوقلار آچیلیر. ایفاچی شیشی یئره دایایاراق، آلتی شاقولی وضعیتده ساخلاییر و ساغ الینده توتدوغو کامانلا سسلندیریر. آلتین عومومی اوزونلوغو 820 م‌م، چاناغی‌نین اوزونلوغو 420 م‌م، ائنی 220 م‌م، هوندورلوگو 140 م م-دیر.
دیاپازونو بؤیوک اوکتاوانین "فا #" سسیندن ایکینجی اوکتاوانین "فا #" سسینه کیمیدیر. آنسامبل و اورکسترله، ائلجه ده سولو آلتی کیمی ایستیفاده ائدیله بیلر.[۳][۴]
اتک یازیلار
[دَییشدیر]- ^ Меджнун Керимов. О восстановлении забытых древних азербайджанских инструментов чанга, чагане и барбета. Международный музыкальный культурологический журнал HARMONY
- ^ عباسقولو نجف‌زاده. آذربایجان چالغی آلتلری‌نین ایضاحلی لوغتی. باکی، 2004.
- ^ افراسیاب بدل‌بیلی. ایضاحلی مونوقرافیک موسیقی لوغتی - چقانه
- ^ آذربایجان عنعنه‌وی موسیقی اطلسی - چقانه