Ойунский Платон Алексеевич

Ойунский Платон Алексеевич
саха Былатыан Ойуунускай
Рәсем
Зат ир-ат
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
 СССР
Тыуған көнө 10 ноябрь 1893({{padleft:1893|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:10|2|0}}), 29 октябрь (10 ноябрь) 1893[1] или 1893[2]
Тыуған урыны Ботурусский улус[d], Якутский округ[d], Якутская область[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө 31 октябрь 1939({{padleft:1939|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:31|2|0}})[1] или 1939[2]
Вафат булған урыны Яҡутск, РСФСР, СССР
Үлем сәбәбе противоправное лишение свободы[d]
Балалары Сардана Платоновна Ойунская[d]
Яҙма әҫәрҙәр теле саха теле
Һөнәр төрө шағир, тәржемәсе, драматург, йәмғиәт эшмәкәре, филолог, сәйәсмән
Биләгән вазифаһы СССР Юғары Советы депутаты[d]
Уҡыу йорто Томск дәүләт педагогия университеты
Сәйәси фирҡә ағзаһы Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Ойошма ағзаһы СССР Яҙыусылар союзы
 Ойунский Платон Алексеевич Викимилектә
I Бөтә Яҡут тел фәне белгестәре конференцияһы ҡатнашыусылары. Якутск. 1934 йыл. Ултыралар (һулдан уңға): Г. У. Гермогенов, П. А. Ойунский, билдәһеҙ, Г В. Ксенофонтов; торалар: Н. И. Степанов, В. М. Новиков

Платон Ойунский (Платон Алексеевич Слепцов; 11 ноябрь 1893 йыл — 31 октябрь 1939 йыл) — саха совет яҙыусыһы, ғалим-филолог һәм йәмәғәт эшмәкәре, саха совет әҙәбиәтенә нигеҙ һалыусы[3].

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1914 йылда Яҡут уҡытыусылар семинарияһына уҡырға инә, уны 1917 йылда тамамлай[4]. 1917—1918 йылдарҙа Томск уҡытыусылар институтында белем ала.

1918 йылдың мартынан — КПСС ағзаһы. 1921 йылда — Якутия губревкомы рәйесе, 1922 йылда — Совранком рәйесе, 1923 йылда — Яҡут АССР-ы Үҙәк башҡарма комитеты рәйесе. 1928—1931 йылдарҙа — Яҡут мәғариф һәм һаулыҡ һаҡлау халыҡ комиссары. 1935 йылда уның башланғысы буйынса Яҡут АССР-ы Халыҡ Комиссарҙары Советы ҡарамағында Тел һәм мәҙәниәт ғилми-тикшеренеү институты ойошторола, уның тәүге директоры итеп Платон Ойунский тәғәйенләнә. Ошо уҡ йылда Милләттәр институтында (Мәскәү) лингвистик фәндәре кандидаты дәрәжәһенә диссертация яҡлай. СССР Яҙыусылар союзы идаралығы ағзаһы (1934—1938) СССР Юғары Советының 1-се саҡырылыш депутаты[3].

Тәүге шиғырын 1917 йылда баҫтыра. 1919 йылда ул ваҡытта Яҡутстанда киң билдәлелек алған «Син биир буолбаат?» (Барыбер түгелме?) шиғырын ижад итә. Уның хикәйәләре, повестары, драмалары саха халҡы әҙәбиәтенең алтын фондына ингән. Этнограф булараҡ ул «Дьулуруйара Ньургун Боотур» (Нюргун Ботур Йылдам) һәм «Куо Туналыйбыт Туйаарым ньуурдааха» (Матур Туйарым Куо) исемле яҡут олонхо эпостарын нәшергә әҙерләй. Саха телендә силлаб-тоник шиғырын ҡулланыуын дәлилләй. Саха теленә урыҫ һәм донъя классикаһын тәржемә итә.

1938 йылдың 3 февралендә НКВД органдары тарафынан СССР Юғары Советының 1-се сессияһынан ҡайтып килгән саҡта, Иркутск ҡалаһында, ҡулға алына. Уға «буржуаз-милләтсел контрреволюцион ойошма менән етәкселек итеү» ғәйебе тағыла.

1939 йылдың 31 октябрендә Саха төрмә дауаханаһында вафат була. 1955 йылдың 15 октябрендә тулыһынса аҡлана[5].

Хәтер

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Ойунский Платон Алексеевичтың исемен йөрөтә:
Саха академия театры;
Якутск әҙәби музейы;
Аэропорт (Якутск)
Яҡутстандың тораҡ пунктарында урамдар, шул иҫәптән Яҡутск, Мирный, Нерюнгри, Вилюйск, Ленск ҡалаларында.

- 1993 йылда Саха (Якутия) Республикаһы Президенты Указына ярашлы әҙәбиәт, сәнғәт һәм архитектура өлкәһендәге ҡаҙаныштар өсөн П. А. Ойунский исемендәге Дәүләт премияһы булдырыла[6].

- Якутск ҡалаһының үҙәк майҙанында Ойунскийға һәйкәл ҡуйылған.

Библиографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Урыҫ телендә[7]:

  • Якутская сказка, её сюжет и содержание. Сб. трудов научно-исследовательского об-ва «Саха кэскилэ», Якутск, 1927, № 1 (4);
  • О якутском стихосложении, «Бюллетень Наркомпроса ЯАССР», Якутск, 1929, № 6—8;
  • Сборник стихотворений, Якгиз, 1925;
  • Большевик, Пьеса, Якгиз, 1927;
  • Сборник революционных стихотворений, Якгиз, 1927;
  • Материалы о происхождении якутов, журн. «Чолбон», Якутск, 1928, № 4;
  • Дни и годы. О революционном движении в Якутии, журн. «Чолбон», № 4—7, 1928;
  • Туйарыма-Куо, Поэтическая драма, 1930;
  • О шаманизме и религии, Якгиз, 1930;
  • Великий Кудангса, Якгиз, 1930;
  • Нюргун-Ботур, сказка-олонхо, 1930—1931;
  • Стихотворения, Советский писатель (Ленинградское отд.), 1978, стр. 414, 25000 экз., Дата релиза книги: 10 Февраля 2009.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ 1,0 1,1 Историческая энциклопедия Сибири (урыҫ) / под ред. В. А. Ламин — Новосибирск: 2009. — ISBN 5-8402-0230-4
  2. ↑ 2,0 2,1 Люди и судьбы. Биобиблиографический словарь востоковедов - жертв политического террора в советский период (1917-1991) (урыҫ) — СПб.: Петербургское Востоковедение, 2013. — 496 с. — (Социальная история отечественной науки о Востоке) — ISBN 978-5-85803-225-0
  3. ↑ 3,0 3,1 [ Ойунский Платон Алексеевич] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
  4. ↑ Общественная работа. Дата обращения: 23 июль 2011. Архивировано 26 ноябрь 2013 года. 2013 йыл 26 ноябрь архивланған.
  5. ↑ Национальная библиотека Якутии. Дата обращения: 4 август 2009. Архивировано 13 октябрь 2007 года. 2007 йыл 13 октябрь архивланған.
  6. ↑ Государственные премии Республики Саха (Якутия). Официальный информационный портал Республики Саха (Якутия). Дата обращения: 14 декабрь 2013. 2013 йыл 14 декабрь архивланған.
  7. ↑ Литературная энциклопедия: В 11 т. — М., 1929—1939.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Абрамов О. К. Молох ГУЛАГа: сходство судеб трёх лидеров сибирских национальных республик. (Платон Ойунский, Элбек-Доржи Ринчино, Михей Ербанов) // Философский факультет Томского государственного университета. Томск, 16 мая 2015 года. / Под ред. В. С. Шутова. — Томск, 2015. — С. 106—120. ISBN 5-87307-083-0. — Электронный ресурс: vital.lib.tsu.ru
  • Пестерев В. И. История Якутии в лицах. — Якутск: Бичик, 2001. — С. 194—197. — 464 с. — ISBN 5-7696-1606-7.=

Сығанаҡтар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Платон Алексеевич Ойунский (неопр.). Якутский государственный литературный музей имени П. А. Ойунского. Дата обращения 11 ноября 2014.
  • Слепцов-Ойунский Платон Алексеевич, Председатель ЦИК и СНК ЯАССР (июнь 1922 — январь 1923) (неопр.). Дата обращения 11 ноября 2014.
  • Ойунский (наст фам. Слепцов) Платон Алексеевич (неопр.). Виртуальный музей ГУЛАГа. Дата обращения 20 сентября 2015.