Токсикология

Токсикологик тикшереү

Токсикология (от грек. τοξικος — ағыу һәм λογος — фән, йәғни τοξικολογία — ағыу тураһындағы фән) — ағыулы матдәләрҙе, уларҙың организмдарға һәм экосистемаларға йоғонтоһо хәүефен, ағыулы эш итеү механизмдарын, шулай уҡ бындай тәьҫир итеү һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән ауырыуҙарҙы диагностикалау, иҫкәртеү һәм дауалау ысулдарын өйрәнеүсе медицина өлкәһе^[1][2].

Токсикологияның төп мәсьәләләре

Токсикологияның төп бурыстары булып төрлө организмдарҙа, бигерәк тә кешеләрҙә ағыулы матдәләр дозаларын урынлаштырыу тора; ағыулы дозаларҙа матдәләрҙең эш итеү механизмдарын асыу, уларҙың матдәләр алмашыныуы, шул иҫәптән ксенобиотиктарҙың генотоксиклығын өйрәнеү, төрлө объекттарҙың токсиндары менән бысраныу сығанаҡтарын билдәләү, яңы препараттарҙы токсикологик баһалау, токсикокинетиканы һәм токсиндарҙың токсикодинамикаһын өйрәнеү.^[3]

Фәндең айырым йүнәлештәре

Теоретик токсикология

Токсикология бүлеге организм менән ағыуҙарҙың үҙ-ара тәьҫир итешеүенең төп закондарын, уларҙың токсикокинетикаһын һәм токсикодинамикаһын асыҡлау мәсьәләләрен хәл итә^[1].

Клиник токсикология

Ағыуланыуҙы диагностикалау, иҫкәртеү һәм терапия ысулдарын фәнни нигеҙләү маҡсатында химик берләшмәләрҙең ағыулы тәьҫире һөҙөмтәһендә килеп сыҡҡан кеше ауырыуҙарын өйрәнеүсе токсикология бүлеге.

Профилактик токсикология

Тере организмдарҙа һәм экосистемаларҙа ағыулы матдәләрҙең тәьҫир итеү хәүефен булдырмау юлдарын өйрәнеүсе токсикология бүлеге.

Экологик токсикология

Ағыулы матдәләрҙең һәм ағыулы продукттарҙың башҡа матдәләрҙең экосистемаға һәм уларҙың биосфералағы циклына йоғонтоһон, уларҙың хайуан һәм кеше организмдарына, бигерәк тә аҙыҡ сылбырына йоғонтоһон өйрәнеүсе фән.

Криминалистик токсикология

Криминалистик токсикология — суд медицинаһының кеше үлтереү, үҙ-үҙенә ҡул һалыу йәки эш урынында һәм өйҙә бәхетһеҙ осраҡтар һөҙөмтәһендә ағыуланыуҙы өйрәнеүсе бүлеге.

Хәрби токсикология

Хәрби токсикология — хәрби хәрәкәттәр шарттарында тәғәйенләнгән йәки ҡулланылған ағыулы матдәләрҙе өйрәнеү менән бәйле өлкә. Уның төп бурысы — кешене химик һуғыш агенттарынан һаҡлау сараларын һәм ысулдарын эшләү.

Иҫкәрмә

1. Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
2. Ошибка: не задан параметр |заглавие= в шаблоне {{публикация}}.
3. Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

Әҙәбиәт

• Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
• Гусынин И. А. Ағыулы үҫемлектәрҙең токсикологияһы / Проф. И. А. Гусынин. — 4-се нәшр.,. — М.: Сельхозиздат, 1962. — 624 с.

Һылтанмалар

• Токсикология // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
• Токсикология: Дәреслек / сост. И. Н. Полина. — Сыктывкар: Сыктывкарский лесной институт, 2012. — 128 с. — 40 экз. — ISBN 978-5-9239-0321-8. — УДК 615.9:574