Чханвон

Чханвон
Дәүләт	Көньяҡ Корея[1]
Административ үҙәге	Кёнсан-Намдо^[d]
Административ-территориаль берәмек	Кёнсан-Намдо^[d]
Сәғәт бүлкәте	KST^[d] һәм UTC+9:00^[d]
Халыҡ һаны	1 009 998 кеше (ноябрь 2023)[2]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	2 ± 1 метр
Туғандаш ҡала	Сапопан^[d], Яҡутск, Химедзи^[d] һәм Балтимор^[d]
Милке	Masan Stadium^[d]
Сиктәш	Пусан
Майҙан	736,3 км²
Рәсми сайт	eng.changwon.go.kr
Иң тәүге яҙма ваҡыты	1408
Чханвон Викимилектә

Чханвон (кореяса 창원시, 昌原市, Чханвон-си) – Көньяҡ Кореяның Кёнсан-Намдо провинцияһының баш ҡалаһы. Ҡала Пусандан көнбайышҡа яҡынса 40 километр алыҫлыҡта урынлашҡан.

Тарихы

Чханвон – Кореяның алдан төҙөлгән план буйынса һалынған һирәк ҡалаларының береһе. 1974 йылда бында ҙур хәрби-сәнәғәт һәм торлаҡ үҙәге төҙөлә башлай, ул шул ваҡыттан алып ныҡ үҫә. Быға тиклем хәҙерге Чханвон территорияһы ауыл ерҙәре була^[3]. Боронғо заманда Самхан осоронда был территория Пёнхан ҡәбиләләр берләшмәһенә ҡараған. Артабан, Корея ярымутрауы Берләшкән Силла дәүләте хакимлеге аҫтында берләшкәндән һуң, бында Ыйан өйәҙе (Ыйан-хён) урынлашҡан, ул Корё династияһы дәүерендә Ыйчхан (Ыйчхан-хён) тип үҙгәртелә. «Чханвон» атамаһы тәүге тапҡыр 1414 йылда Чханвон-бу административ округы ойошторолоу менән барлыҡҡа килә^[4]. Ҡала статусын (си) 1980 йылда ала^[5].

География

Чханвон Корея ярымутрауының көньяҡ-көнсығыш өлөшөндә, Масан һәм Пусан ҡалалары эргәһендә урынлашҡан. Төньяҡ-көнбайышта Тамсан (бейеклеге 656 метр), көнсығышта Чондансан (567 метр), көньяҡ-көнсығышта Пульмосан (802 метр) һәм көньяҡта Панёнсан (528 метр) тауҙары менән уратып алынған. Яр буйы һыҙығының оҙонлоғо 12,6 км (Масан ҡултығында). Ҡала аша Нэдончхон һәм Чханвончхон йылғалары аға.

Ҡаланың климаты муссонлы, уртаса йыллыҡ температура һәм уртаса йыллыҡ яуым-төшөм күләме (1992 йылдан 2001 йылға тиклемге осорҙа) 15°С һәм 1395 мм тәшкил итә^[6].

Административ бүленеш

Чханвон административ яҡтан 5 «ку» муниципаль округына бүленә.

Карта
Мирян-си Хаман-гун Кимхэ-си Ыйчхан-гу Масанхвевон-гу Масанхаппхо-гу Чинхэ-гу Сонсан-гу				Масан порты/гаване Үҙәк Чханвон
Район	Хангыль	Ханча	Майҙан (км^2)
Ыйчхан-гу	의창구	義昌區	211.17
Сонсан-гу	성산구	城山區	82.20
Масанхаппхо-гу	마산합포구	馬山合浦區	240.65
Масанхвевон-гу	마산회원구	馬山會原區	90.58
Чинхэ-гу	진해구	鎭海區	122.52

Масан-Чханвон күпере

Иҡтисад

Башта, 1970-се йылдарҙа, Чханвон ватан хәрби сәнәғәтенең төп үҙәге булараҡ төҙөлә. Бында танкылар, артиллерия, авиация техникаһы һ.б. етештерелә. 1990-сы йылдарҙа Чханвонда бөтә Көньяҡ Корея хәрби производствоһының 70 проценты тупланған^[7]. Шул уҡ ваҡытта гражданлыҡ тәғәйенләнешендәге продукция ла етештерелә. Чханвонда Кореяның төп корпорацияларының производство ҡеүәттәре урынлашҡан: Samsung һәм LG Electronics (көнкүреш электроникаһы), GM Korea (автомобилдәр), Hyundai Wia (автокомпоненттар), Hyundai Rotem (тимер юл техникаһы), Samsung Techwin (видео күҙәтеү системалары, энергетика һәм авиация ҡорамалдары), Doosan Heavy Industries & Construction (энергетика ҡорамалдары), Doosan Infracore (төҙөлөш техникаһы), Doosan Engine (дизель двигателдәре), STX Corporation (суднолар төҙөү). Чханвон сәнәғәт комплексы 1978 йылдан бирле эшләй. Был комплекс продукцияһының илдең дөйөм экспортындағы өлөшө 3,8% тәшкил итә (яҡынса 7 миллиард доллар)^[8].

Туризм һәм иҫтәлекле урындар

Чханвон, тәү сиратта, ҙур сәнәғәт үҙәге булыуға ҡарамаҫтан, бында күп йәшел үҫемлектәр һәм парктар бар. Ҡаланың төп тәбиғәт иҫтәлекле урыны – Кореяла ҡоштар миграцияһының иң ҙур үҙәге булған – Чунамхо. Ҡышҡы миграция ваҡытында бында ун меңләгән ҡошто күрергә мөмкин. Беҙҙең көндәргә тиклем һаҡланып ҡалған боронғо ҡиммәттәр араһында IX быуатта төҙөлгән (Берләшкән Силла дәүләте осоро) Сонджунса будда монастырен билдәләп үтергә кәрәк^[9].

Транспорт

Велосипедтарҙы прокатҡа алыу

Nubija велосипед прокаты терминалы

Кореяла үҙен велосипед ҡалаһы тип иғлан иткән тәүге ҡала булған Чханвон, хәҙер "йәмәғәт велосипед системаһы йәһәтенән донъяның алдынғы ҡалаларының береһе" тип һанала.^[10]. Nubija велосипедтарын прокатҡа алыу системаһы 2008 йылда юл хәрәкәте һәм парковка проблемаларын еңеләйтеү, йәмәғәт һаулығын нығытыу һәм ҡала планлаштырыуҙың автомобилгә бәйле моделдәренән баш тартыу маҡсатында индерелде. Велосипедтарҙы прокатҡа алыу программаһы шулай уҡ ҡаланың инфраструктураһында үҙгәрештәрҙе лә үҙ эсенә алды, шул иҫәптән 100,8 километрға (62,6 миль) һуҙылған 18 яңы велосипед юлы, Чханвонға Кореяның иң ҙур йәмәғәт велосипедтарын прокаты системаһын бирҙе.

2012 йыл мәғлүмәттәре буйынса, Чханвон районы буйлап 241 терминалда 4704 Nubija велосипеды файҙаланыу өсөн булған, уларҙы Nubija ҡушымтаһы ярҙамында эҙләргә мөмкин. Ҡулланыусылар MyBi пасы тип аталған бәләкәй чип ярҙамында велосипедтарҙы ала.

Чханвондағы Хэандэро проспекты

2012 йылда Nubija-ның 68 823 теркәлгән ҡулланыусыһы булған, һәм көн һайын уртаса 15 850 велосипед ҡуртымға алынған. Nubija атамаһы "сәйәхәт итеү" тигәнде аңлатҡан nubida һәм "велосипед" тигәнде аңлатҡан jajeongeo корея һүҙҙәренән килеп сыҡҡан^[11].

Автобустар

Планлы ҡала булараҡ, Чханвон "транспортты оҡшаш ҙурлыҡтағы башҡа ҡалаларға ҡарағанда һөҙөмтәлерәк иткән селтәр стилендәге инфраструктураны ҡуллана"^[12]. Чханвон һәм уның тирә-яғында 80-дән ашыу ҡала һәм экспресс-автобус маршруттары хеҙмәтләндерә^[13]. Экспресс һәм ҡала-ара автобустар Чханвонды ҡала буйлап алты автобус терминалынан Кореяның башҡа ҡалалары менән тоташтыра.

Тимер юл

Чханвон Үҙәк станцияһы

Ҡала көньяҡ яр буйында һуҙылған һәм Чолла һәм Кёнсан төбәктәрен тоташтырып, урындағы хәрәкәтте күрше төп линияларға йүнәлткән Кёнджон линияһында (Кванджу-Самнанджин) урынлашҡан. 2010 йылдан Чханвондан Сеулға KTX поездары йөрөй башланы; юлда барыу ваҡыты яҡынса өс сәғәт^[14].

Чханвон районында Кёнджон линияһының дүрт станцияһы бар:^[13]

• Масан станцияһы

• Чханвон станцияһы

• Чханвон Үҙәк (Чунъан) станцияһы

• Чинхэ станцияһы.

Паромдар

Масан паром терминалы көньяҡ-көнсығышта урынлашҡан Кодже ҡалаһына хеҙмәт күрһәтә.

Масан Тоцом диңгеҙ паркында Масан ҡултығы үҙәгендәге урманлы утрау Тоцомға 10 минутлыҡ паром йөрөй.^[15].

Аэропорт

Кимхэ халыҡ-ара аэропорты (PUS) – Чханвондан көнсығышҡа 35 километр (22 миль) алыҫлыҡта, Кимхэ ҡалаһында урынлашҡан иң яҡын аэропорт.

2016 йылда аэропорт Көньяҡ Кореяла пассажирҙар ағымы буйынса 4-се урында торған, унан 14 900 815 пассажир үткән^[16].

Чханвондан билдәле кешеләр

• Ан Сан Су, сәйәсмән.

• Ча Хак Ён (N сәхнә исеме), йырсы, артист һәм VIXX лидеры.

• Кан Дон Вон, актёр; Пусанда тыуған, әммә Чханвонда үҫкән.

• Хван Чон Мин, актёр һәм йырсы.

• Че Чон Гиль, сәйәсмән.

• Чон Вон У, йырсы, рэпер һәм Seventeen ағзаһы.

• Чон Бён Хи (G.O сәхнә исеме), йырсы, актёр, MBLAQ ағзаһы.

• Ким Хён Со (Bibi сәхнә исеме), йырсы.

• Ким Чон Ян, Көньяҡ Корея Милли Йыйылышы ағзаһы, полиция хеҙмәткәре һәм Интерполдың элекке президенты.

• Ли Элайджа, актриса һәм модель.

• Ли Хе Ин, актриса.

• Ли Джун Ки, актёр; Пусанда тыуған, әммә Чханвонда үҫкән.

• Но Са Ён, йырсы, телевидение алып барыусыһы һәм радио диджейы.

• Пак Джин Ён, йырсы, рэпер, Got7 һәм JJ Project ағзаһы.

• Сон До Ён, тауыш актрисаһы.

Иҫкәрмәләр

1. GEOnet Names Server — 2018.
2. https://kosis.kr/statHtml/statHtml.do?orgId=101&tblId=DT_1B040A3&checkFlag=N
3. Second tier cities: rapid growth beyond the metropolis. By Ann R. Markusen, Yong-Sook Lee, Sean DiGiovanna. (инг.)
4. Официальный сайт Чханвона. 2013 йыл 26 декабрь архивланған. (инг.)
5. История Чханвона. 2016 йыл 4 март архивланған. (инг.)
6. Чханвон географияһы. 2008 йыл 20 октябрь архивланған. (инг.)
7. Second tier cities: rapid growth beyond the metropolis. By Ann R. Markusen, Yong-Sook Lee, Sean DiGiovanna. (инг.)
8. Экономика Чханвона. 2008 йыл 1 ноябрь архивланған. (инг.)
9. Чханвондың иҫтәлекле урындары. 2014 йыл 23 июль архивланған. (инг.)
10. (4 May 2015) «The multiple impacts of the neighborhood environment on the use of public bicycles by residents: an empirical study of Changwon in Korea». International Journal of Urban Sciences 19 (2): 224–237. DOI:10.1080/12265934.2014.1002523. ISSN 1226-5934.
11. The Encyclopedia of Changwon (кор.). e-changwon.grandculture.net. Дата обращения: 15 март 2017. Архивировано из оригинала 22 март 2017 года.
12. City Bus Numbering Guide (en-US), Changwonderful (1 April 2012). 2020 йыл 30 сентябрь архивланған.
13. 문화관광, 창원시 Transportation Information (кор.). culture.changwon.go.kr. Дата обращения: 15 март 2017.
14. Ҡалып:Oldid
15. Masan Dotseom Marine Park (돝섬해상유원지) (ингл.). VisitKorea.or.kr. Дата обращения: 15 март 2017. Архивировано из оригинала 22 март 2017 года.
16. Ҡалып:Oldid

Һылтанмалар

• Ҡаланың рәсми сайты (инг.)
• Galbijim вики-энциклопедияла ҡала мәҡәләһе (инг.)