Алвар Аалто

Алвар Аалто
фин. Alvar Aalto
Төп мәғлүмәт
Ил	Финляндия
Тыуған көнө	3 февраль 1898({{padleft:1898|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:3|2|0}})
Тыуған урыны	Куортане, Финляндия
Вафат көнө	11 май 1976({{padleft:1976|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:11|2|0}}) (78 йәш)
Вафат урыны	Хельсинки
Хеҙмәттәре һәм ҡаҙаныштары
Белем алған	Һелсинки политехника институты^[d][1] Лицейская гимназия Йювяскюля^[d]
Архитектура стиле	модернизм, функционализм
Мөһим төҙөлөштәре	Санаторий в Паймио Выборгская библиотека Вилла Майре Бейкер-хаус Дворец «Финляндия» Политехнический институт в Отаниеми
Наградалары	Ҡалып:Орден «Pour le Mérite» Ҡалып:Большой крест ордена Сокола Ҡалып:Командор ордена Сокола Премия Соннинга (1962)
-
Алвар Аалто Викимилектә[2]
Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Хенрик Хуго Алвар Аалто^[3] (фин. Hugo Alvar Henrik Aalto, 3 февраль 1898 йыл, Куортане — 11 май 1976 йыл, Хельсинки) — фин архитекторы һәм дизайнеры, Финляндия архитектураһында эре фигура, Төньяҡ Европала модернизм вөкиле, Скандинавия дизайнының мөһим оҫталарының береһе. XX быуаттың архитектураһына, йыһаз һәм быяла дизайнына мөһим йоғонто яһай^[4][5]. Интернациональ стилгә нигеҙ һалыусыларҙың береһе тип һанала^[6][7].

Биографияһы

Аалто Алвар, 1935 йылдар тирәһе.

Алвар Аалто 1898 йылдың 3 февралендә Финляндияның көнбайышында ҙур булмаған Куортане общинаһында геодезист Йохан Хенрик Аалто һәм Сельма почта бүлексәһе начальнигы Матильда Аалто (тыумыштан Хакстедт) ғаиләһендә тыуған. Фин телендә һөйләшә ғаиләһендә (атаһы) һәм швед (әсә) теле. Ғаиләлә фин (атай) һәм швед (әсәй) телдәрендә һөйләшкәндәр. Алварға биш йәш тулғас, ғаилә башта Алаярвиға, ә шунан үҙәк Финляндияға Йювяскюляға күсеп китә. Унда Аалто лицейҙы (Jyväskylä Lyceum) тамамлай. Уҡыған сағында ул урындағы рәссам Йонас Хейскиҙан һүрәт төшөрөү дәрестәре ала. 1916 йылда Гельсингфорс ҡалаһының Политехник институтына уҡырға инә. Унда Армас Линдгренда уҡый. 1918 йылда уның уҡыуын граждандар һуғышы туҡтата. Аалто «аҡтар» яғында хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнаша. Һуғыш тамамланғас, студент эскәмйәһенә кире ҡайта һәм 1921 йылда институтты тамамлап, дипломлы архитектор була.^[8]. Институтты тамамлаған мәлгә ул үҙ проекты буйынса Алаярвиҙа ата-әсәһе өсөн йорт төҙөй. 1922 йылдың йәйендә ул рәсми рәүештә армияға алына һәм 1923 йылдың июнендә кесе лейтенант дәрәжәһендә демобилизациялана.

Художестволы программа

Дөйөм характеристика

Дизвйнер булараҡ Аалто карьераһы Финляндияның иҡтисади үҫеш һәм индустриялаштырыу осоро менән тап килә. Аалтоның эшен илдең алдынғы сәнәғәтселәре хуплай, улар араһында Альстрем-Гуллихсен (швед. Ahlström-Gullichsen) ғаиләһен атарға мөмкин. Алвар Аалто XX быуаттың төньяҡ классицизмы (1920-се йылдар), интернациональ стиль һәм модернизм кеүек архитектура стилдәрен үҫтереүгә өлөш индерә. Мебель дизайнында Аалто Скандинавия дизайны өлгөһө булып һанала. Эштәренә «берҙәм сәнғәт әҫәре» ҡарашынан ҡарау Аалто стиленең мөһим һыҙаты була^[9], был архитектура проектын эшләүҙе генә түгел, деталдәрҙе: материалдар һәм өҫкө йөҙҙәр төҫө, яҡтыртыу, фурнитура, мебель һәм башҡаларҙы булдырыуҙы ла аңлата. Архитектураны эске идеяны тормошҡа ашырыу формаһы булараҡ ҡарай^[10].

Стиль формалашыуы

Выборгта Аалто китапханаһы (2014 йыл)

Гуннар Асплундтың неоклассицизм һәм Европаның архитектура авангарды йоғонтоһон кисерә, уның нигеҙендә уның индивидуаль манераһы формалаша башлай. Яңы конструктив формалар эҙләүҙә тәбиғи материалдарға (бөгөлгән ағас менән эксперименттар: мебель, предметһыҙ композициялар) өҫтөнлөк бирә.

1923 йылда Йювяскюляла үҙенең тәүге бюроһын аса^[11]. 1933 йылда ул Хельсинкиға күсенә, унда «Артек» компанияһы менән хеҙмәттәшлек итә башлай. Ул заманса стиль һәм фин дизайны өлгөләренә әйләнгән интерьер әйберҙәрен сығара башлай. Урман эшкәртеү концерндары ярҙамы арҡаһында Парижда (1937) һәм Нью-Йоркта (1939) Бөтә донъя күргәҙмәләре өсөн проекттарҙа ағас архитектура мөмкинлектәрен күрһәтә, халыҡтың төҙөлөш сәнғәте традицияларын авангард алымдарының яңылығы, төньяҡ пейзаж (вилла) гүзәллеге менән арауыҡ композицияларының иреклеге менән оҫта аралаштыра.1932 йылда Хәҙерге заман сәнғәте музейында «Заманса архитектура: интернациональ күргәҙмәләр» проектында ҡатнаша^[7]

Аалто һәм Artek компанияһына нигеҙ һалыу

1937 йылда Artek компанияһы оҫтаханалары. Алвар Аалто проекты буйынса эшләнгән "60" креслолар етештереү

1935 йылда Алвар Аалто Гарри һәм Майра Гулликсенами менән бергә Artek компанияһын ойоштороуҙа ҡатнаша^[12][5] Компания «Заманса йәшәү рәүеше манифесты» булараҡ уйланыла^[13]. Көндәлек әйберҙәргә мөрәжәғәт итеү яңы художество системаһының мөһим шарты була^[14]. Алвар Аалто һәм уның хуплауында Artek компанияһы мөһим прецедент - көнкүреш мөхитендә дизайндың булыуын формалаштыра^[5]. «Был көндәлек тормошта тормошҡа ашырырлыҡ яңы көнкүреш күренешен мөмкинселек бирә»^[15]

Аалто һәм фин дизайнының интернациональ статусы

Алвар Аалтоның эштәре фин дизайнының интернациональ статусын билдәләй. 1933 йылда Аалто Лондонда күргәҙмә өсөн быяла һауыт-һаба серияһын эшләй.^[16]. 1936 йылда Аалвар менән Айно Аалто VI Милан триенналендә гран-при яулай һәм, абруйлы интернациональ художество смотрында наградаға лайыҡ булған беренсе фин дизайнерҙары була. Алвар Аалто исемен фин дизайнының интернациональ символы итеп ҡарарға мөмкин^[17].

Аалто һәм интернациональ стиль

Финляндияла интернациональ стилдең системалы үҫеше Алвар Аалто исеме менән бәйле^[18][7] Алвар Аалто стал одним из архитекторов, который опирался на архитектурный формат нового типа,^[19]. Алвар Аалто архитектура модернизмының^[20] яңы типтағы архитектура форматына таянған архитекторҙарҙың береһе була^[21]. Сәнғәт белгесе Екатерина Васильева былай тип билдәләй: «Аалто тәҡдим иткән төҙөлөш тәжрибәһе милли романтика формаларын үтеүҙе һәм яңы архитектура стратегияһын эҙмә-эҙлекле ҡуйыуҙы күҙ уңында тота»^[22]. 1932 йылда Аалто интернациональ стилгә башланғыс һәм исем биреүсе^{[23] [24]}«Заманса архитектура: күргәҙмәләр интернациональ»^[25] легендар күргәҙмәлә ҡатнашыусы берҙән-бер скандинав архитекторы була^[26]. «Интернациональ стиль формаларын файҙаланыу милли художество программаһын формалаштырыуҙа мөһим шарт булып тора»^[27].

Алвар Аалто һәм сәнғәт оҡшашлығы

Ҡайһы берҙә Аалто уйлап тапҡан интернациональ дизайн системаһын фин оҡшашлығының нигеҙе итеп ҡарайҙар^[5][28][4]. Аалто, яңы художество программаһының нигеҙе булған, яңы архитектура яҡлыларҙың иң эҙмә-эҙлеклеләренең береһе^[29][4] . Аалто эшләгән дизайн концепцияһы яңылыҡҡа ынтылышты билдәләй, унда модернизм прогрестың бер символы булараҡ ҡабул ителә^[27]. Алвар Аалто дизайны уның яңы формаларында яңы социаль һәм художестволы стандарт демонстрацияһы була.^[5]. Алвар Аалто эштәрен яңы көнкүрештең мөһим атрибуты^[18] һәм яңы йәшәү рәүеше символы кеүек ҡарарға мөмкин^[18] и символ нового образа жизни.^[7]

Төп ҡомартҡылары

Иртә эштәре

Выборгта китапхана: йыйылыштар залы

Һуғышҡа тиклем Аалто Паймио шифаханаһын (1929—1933) һәм Выборгта ҡала китапханаһын (1930—1935), Нормарккуҙа «Майреа» виллаһын (1939) төҙөй. 1940—1948 йылдарҙа Аалто АҠШ-та эшләй һәм уҡыта, унда Бостонда ятаҡ кеүек проекттарҙы бойомға ашыра. 1949 йылда тормош иптәше һәм проект эше буйынса даими партнеры Айно Марсио-Аалто вафат була. Финляндияға ҡайтҡас, Аалто Элисса Мякиниеми менән хеҙмәттәшлек итә; улар 1952 йылда өйләнешә.

Һуңғы осоро һәм һуғыштан һуңғы проект эше

«Финляндия» концерт залы

Аалто эре йәмәғәт биналары проекттарын тормошҡа ашыра: Сяюнятсалола муниципаль үҙәк (1950—1952), пенсия менән тәьмин итеү идаралығы (1952—1956), эшселәр мәҙәниәт йорто (1955—1958) һәм «Финляндия» һарайы (1967—1971; бөтәһе Хельсинкиҙа), РейкьявикТөньяҡ илдәре йорто (1965—1968). Сиркәү архитектураһының бик күп проекттары, шул иҫәптән Вуоксеннискала Өс тәре сиркәүе (1958), Вольфсбургтағы (1963) һәм Болонья янындағы Риола урынында мәхәллә үҙәктәре, авторы (1966, 1975—1980 йылдарҙа төҙөлә). Топпилдә (1931), Сунила (1936—1939), Оулула (1951—1957), Бременда торлаҡ йорттар (1958—1963), виллалар, күргәҙмә павильондары төҙөй. Рованиемила (1946—1948) һәм Сяйнятсалола (1949—1952) ҡала төҙөүсе булараҡ сығыш яһай.

Театр Эссен

Иртә ҡаралтыларҙың ҡәтғи геометрик формаларынан милли традицияларҙың, функционализм һәм органик архитектура принциптарының үҙенсәлекле берләшеүенә, тәбиғи мөхиткә оҫта тап килгән күләмле-киңлек композицияһының азатлығына һәм һығылмалығына килә. Аалто ҡаралтыларында ағас бай файҙаланыла. Күләмдәренең ирекле композицияһы һәм ландшафт менән айырылып торған ҡайһы бер ҡала төҙөлөшө ниәттәре Рованиемила һәм Сейняиокала вафат булғанынан һуң тормошҡа ашырыла.

Тормошҡа ашырылған архитектура проекттары

• 1923 — Маннер виллаһы, Тёюся
• 1924—1925 — Эшселәр йорто, Йювяскюля, Финляндия
• 1927—1935 — Выборгта китапхана, Рәсәй
• 1928—1933 — Паймиола туберкулез шифаханаһы, Финляндия
• 1935—1936 — Хельсинкиҙа Алвара һәм Аино Аалто йорто, Финляндия
• 1936—1954 — кеше йәшәгән кварталды үҙ эсенә алған целлюлоза фабрикаһы, Котка, Финляндия
• 1938—1939 — Вилла Майреа в Нормаркку, Финляндия
• 1947—1949 — Массачусетста MIT университеты кампусы
• 1949—1952 — Йувяскюляла мэрия, Финляндия
• 1949—1964 — Эспоола политехник университет, Финляндия
• 1951—1959 — Педагогия институты, Йювяскюля, Финляндия
• 1951—1987 — Сейняйокила ҡала үҙәге, Финляндия
• 1952—1954 — Мууратсалола эксперименталь йәйге йорт, Финляндия
• 1952—1958 — Хельсинкиҙа мәҙәни үҙәк, Финляндия
• 1955—1957 — Берлинда Ганзафиртель районында күп фатирлы торлаҡ йорт, Германия
• 1955—1958 — Иматрала Өс тәре сиркәүе, Финляндия
• 1958—1962 — Бременда күп фатрилы торлаҡ йорт, Германия
• 1956—1961 — Саралар өсөн павильон, Базош-Сюр-Гион, Франция
• 1962—1975 — Хельсинкиҙа «Финляндия» һарайы, Финляндия
• 1978 — Вергатолала Риола сиркәүе, Италия

Дизайн

• Аалто вазаһы
• Ағастан консоль ултырғысы

Бүләктәре һәм исемдәре

Аалто ижади хеҙмәттең абруйы тураһында үҙ төшөнсәһен амфитеатр формаһындағы эске ихатаһы (асыҡ һауалағы лекция залы) менән Хельсинки янындағы оҫтаханаһы (1955) проектында тормошҡа ашыра

1928 йылдан 1954 йылға тиклем заманса архитектура буйынса Халыҡ-ара конгреста ҡатнаша һәм ойоштороу комитеты ағзаһы булып тора.

Фин архитекторҙары союзы (1943—1958) һәм Финляндия академияһы (1963—1968) президенты була. Аалто төрлө илдәрҙең йәш архитекторҙары быуынына һиҙелерлек йоғонто яһай.

Америка фән һәм сәнғәт академияһының сит ил почётлы ағзаһы (1957).

Алвар Аалто тураһында иҫтәлектәр

• 2010 йылдың 1 ғинуарында Финляндияның технология һәм дизайн өлкәһендә махсуслашҡан өс юғары уҡыу йортон берләштереү юлы менән ойошторолған яңы университет Аалто университеты (фин) тип атала (фин. Aalto-yliopisto).
• Алвар Аалто миҙалы — архитектура өлкәһендәге иң абруйлы халыҡ-ара наградаларҙың береһе.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Архитектурный модернизм
• Библиотека Алвара Аалто
• Интернациональный стиль
• Скандинавский дизайн

Иҫкәрмәләр

1. MODERNE ARCHITEKTUR A-Z (нем.) — Taschen, 2016. — S. 8. — 693 с.
2. archINFORM (нем.) — 1994.
3. Аалто // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
4. Васильева Е. Финский дизайн стекла: апроприации, идентичность и проблема интернационального стиля // Теория моды: одежда, тело, культура. 2020. № 1 (55). С. 260-281.
5. Koivisto K. Contradictions and Continuities. Finnish Art Glass from 1932 to 1973 / Koivisto K. Korvenmaa P. // Glass from Finland in the Bischoϐberger Collection. Milano: Skira, 2015. Рp. 39—57.
6. Шукурова А. Архитектура Запада Архитектура Запада и мир искусства XX века. М.: Стройиздат, 1990 г.
7. Васильева Е. Национальная романтика и интернациональный стиль: к проблеме идентичности в системе финского дизайна // Человек. Культура. Образование. 2020, 3 (37), с. 57 - 72
8. Hoiberg, 2010
9. Аалто А. Архитектура и гуманизм / Алвар Аалто; Пер. под ред. Андрея Гозака. — М.: Прогресс, 1978. — 224 с.
10. Васильева Е. Идеальное и утилитарное в системе интернационального стиля: предмет и объект в концепции дизайна XX века. // Международный журнал исследований культуры, № 4 (25), 2016, с. 72-80.
11. Алвар Аалто: «дьявольский либерал» и гениальный архитектор // Сайт телерадиокомпании Yleisradio Oy. Служба новостей Yle. — 3 февраль 2019. (Тикшерелеү көнө: 5 февраль 2019)
12. Васильева Е. Финский дизайн стекла: апроприации, идентичность и проблема интернационального стиля // Теория моды: одежда, тело, культура. 2020. № 1 (55). С. 273.
13. Korvenmaa P. Finnish Design: A Concise History. London: Victoria & Albert Museum, 2014, p. 26.
14. Васильева Е. Национальная романтика и интернациональный стиль: к проблеме идентичности в системе финского дизайна // Человек. Культура. Образование. 2020, 3 (37).
15. Васильева Е. Национальная романтика и интернациональный стиль: к проблеме идентичности в системе финского дизайна // Человек. Культура. Образование. 2020, 3 (37), с. 66.
16. Koivisto K. Contradictions and Continuities. Finnish Art Glass from 1932 to 1973 / Koivisto K. Korvenmaa P. // Glass from Finland in the Bischoϐberger Collection. Milano: Skira, 2015. Р. 40
17. Васильева Е. Финский дизайн стекла: апроприации, идентичность и проблема интернационального стиля // Теория моды: одежда, тело, культура. 2020. № 1 (55). С. 270.
18. Pearson P. Alvar Aalto and the International Style. New York: Whitney Library of Design, 1978.
19. Золотое поколение. Модернизм в финской архитектуре и дизайне. (Каталог выставки). СПб: Издательство Государственного Эрмитажа, 2015.
20. Золотое поколение. Модернизм в финской архитектуре и дизайне. (Каталог выставки). СПб: Издательство Государственного Эрмитажа, 2015
21. Золотое поколение. Модернизм в финской архитектуре и дизайне. (Каталог выставки). СПб: Издательство Государственного Эрмитажа, 2015
22. Васильева Е. Финский дизайн стекла: апроприации, идентичность и проблема интернационального стиля // Теория моды: одежда, тело, культура. 2020. № 1 (55). С. 272
23. Васильева Е. Идеальное и утилитарное в системе интернационального стиля: предмет и объект в концепции дизайна XX века. // Международный журнал исследований культуры, № 4 (25), 2016, с. 72-80
24. Frampton K. Modern Architecture: a Critical History. London: Thames and Hudson, 1985. p. 363-384
25. Hitchcock H-R.; Johnson P. The International Style (1932). New York: W. W. Norton & Company, 1997.
26. Hitchcock H-R.; Johnson P. The International Style (1932). New York: W. W. Norton & Company, 1997
27. Васильева Е. Национальная романтика и интернациональный стиль: к проблеме идентичности в системе финского дизайна // Человек. Культура. Образование. 2020, 3 (37), с. 65.
28. Васильева Е. Национальная романтика и интернациональный стиль: к проблеме идентичности в системе финского дизайна // Человек. Культура. Образование. 2020, 3 (37), c. 64.
29. Кивилинна Х. Золотой век финского дизайна // Золотое поколение. Модернизм в финской архитектуре и дизайне. (Каталог выставки). СПб: Издательство Государственного Эрмитажа, 2015. с. 45-54.

Теоретик эштәр

• Аалто А. Архитектура и гуманизм / Алвар Аалто; Пер. под ред. Андрея Гозака. — М.: Прогресс, 1978. — 224 с. — 20 000 экз. (в пер.)

Әҙәбиәт

• Андреева Е. В. Финляндия: Творимый ландшафт. — СПб.: Изд-во Ивана Лимбаха, 2017. — 320 с. — 2000 экз. — ISBN 978-5-89059-295-8.
• Васильева Е. Национальная романтика и интернациональный стиль: к проблеме идентичности в системе финского дизайна // Человек. Культура. Образование. 2020, 3 (37), с. 57 - 72.
• Васильева Е. Финский дизайн стекла: апроприации, идентичность и проблема интернационального стиля // Теория моды: одежда, тело, культура. 2020. № 1 (55). С. 260-281.
• Васильева Е. Идеальное и утилитарное в системе интернационального стиля: предмет и объект в концепции дизайна XX века // Международный журнал исследований культуры, № 4 (25), 2016, с. 72-80.
• Володин Б. Ф. Человечные библиотеки Алвара Аалто // Петербургская библиотечная школа. 1998. № 3/4.
• Володин Б. Ф. Явление Аалто в России: Выборгская библиотека в контексте библиотечной архитектуры // Библиотечное дело. 2003. № 11. С. 34-38.
• Володин Б. Ф. Аалто Алвар // Библиотечная энциклопедия / Гл. ред. Ю. А. Гриханов; Российская государственная библиотека. — М.: Пашков дом, 2007. — С. 9. — 1300 с. — 3000 экз. — ISBN 5-7510-0290-3. (в пер.)
• Гозак А. П. Алвар Аалто. — М.: Стройиздат, 1976. — 176 с. — (Мастера архитектуры). — 10 000 экз.
• Сто замечательных финнов. Калейдоскоп биографий = 100 suomalaista pienoiselämäkertaa venäjäksi / Ред. Тимо Вихавайнен (Timo Vihavainen); пер. с финск. И. М. Соломеща. — Хельсинки: Общество финской литературы (Suomalaisen Kirjallisuuden Seura), 2004. — 814 с. — ISBN 951-746-522-X.. — Электронная версия  (Тикшерелеү көнө: 26 ғинуар 2009)
• Aalto A. Bde I—III. Ed. Fleig K. Zürich, 1963—1978.
• Eisenbrand J., Suominen-Kokkonen R,, Pettersson S. Alvar Aalto — Art and the Modern Form. Exhibition Catalogue at Ateneum Art Museum. Helsinki: Ateneum Publications Vol. 93, 2017. — 103 p.
• Lahti M., Mikonranta K., Pakoma K. Alvar Aalto: Designer. Jyväskylä: Alvar Aalto Foundation, Alvar Aalto Museum, 2014. 240 p.
• Kinnunen U. Aino Aalto. Jyväskylä: Alvar Aalto—museo, Alvar Aalto Foundation, 2004. 240 p.
• Koivisto K. Contradictions and Continuities. Finnish Art Glass from 1932 to 1973 / Koivisto K. Korvenmaa P. // Glass from Finland in the Bischoϐberger Collection. Milano: Skira, 2015. Рp. 39—57.
• Korvenmaa P. Finnish Design: A Concise History. London: Victoria & Albert Museum, 2014. 352 p.
• Korvenmaa P. What Was There Besides Glass? Finnish Design From the Early 1930s to the Early 1970s // Glass from Finland in the Bischoϐberger Collection. Milano: Slira, 2015. Рp. 22—37.
• Pearson P. Alvar Aalto and the International Style. New York: Whitney Library of Design, 1978. 240 p.
• Schildt G. A. Aalto. [Vol.] 1—4. N. Y., 1984—1994.
• Aalto, (Hugo) Alvar (Henrik) / D. H. Hoiberg // Encyclopædia Britannica. — 15th ed. — Chicago, IL : Encyclopædia Britannica, Inc., 2010. — Т. I: A-Ak – Bayes. — ISBN 978-1-59339-837-8.