Амин

Амин
йәһ. אָמֵן‎ ғәр. آمِين‎ бор. грек. ἀμήν арам. ܐܵܡܹܝܢ арам. 𐡀𐡌𐡉𐡍
Алдағы	Әл-Фатиха һәм Доға
Һештег	amen
Амин Викимилектә

Амин, әмин (бор. грек. ἀμήν, амен/амин, бор.-йәһ. אמן‎, амен — « шулай буласаҡ»; Көнбайыш Европа традицияһында лат. Ámen; сирк.-слав. бꙋди, уян; ғәр. آمين‎, әмин; рус. ами́нь) — ғәҙәттә исламда, йәһүдилектә, христианлыҡта доғаларҙы һәм дини мәҙхиәләрҙе тамамлауҙы аңлатҡан формула. Киң таралған (айырыуса көнбайыш христиан конфессияларының ғибәҙәт ҡылыуында) аккламацияларҙың береһе. Халыҡ-ара һүҙ.

Тарихи-культурологик тасуирлама

Йәһүдилектә

Рабби Ханина — Талмуд заманы аҡыл эйәһе (Шаббат 119 б), «амен» һүҙенең килеп сығышы эль мелех нээман фразаһының акростихы, уны әйтеүсе теге донъяла өлөшкә лайыҡ буласаҡ тип һанаған^[1].

Исламда

Мосолмандар (آمين‎ ʾĀmīn) «әмин» һүҙен намаҙ уҡығанда Ҡөрьәндәге беренсе сүрә — Әл-Фатиханы тамамлаған саҡта йәһүдилектәге һәм христианлыҡтағы кеүек үк мәғәнәлә ҡуллана^[2][3]. Башҡорттар доғанан, намаҙҙан һуң әйтеп тамамлап ҡуя, көнкүрештә был һүҙҙе теләк теләгәндә «амин» йә «әмин» рәүешендә йыш ҡуллана. Ашап бөткәндән һуң ҡул күтәреп доға ҡылыу — «амин тотоу» тигән күренеш тә таралған^[4].

Башҡорт халҡында шулай уҡ «әмин» һүҙенән барлыҡҡа килгән ир-ат һәм ҡатын-ҡыҙ исемдәре лә бар^[5], улар топонимикаға ла инеп киткән^[6].

Рустә һәм Рәсәйҙә

Ғәҙәттә ул боронғо рус әҙәби әҫәрҙәрендә грек телендә «ҡабул булһын», «шулай булһын» мәғәнәһендә ҡулланылған^[7]. Формула халыҡ көнкүреше һәм фольклоры өлкәһенә күскән һәм йыш ҡына арбауҙарҙа, ялбарыуҙарҙа ҡулланыла^[8]

Әҙәбиәт

• Аминь // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882. — Т. 1.

Иҫкәрмәләр

1. Иудаизм и евреи — Judaism and Jews  (билдәһеҙ). Дата обращения: 28 март 2019. Архивировано из оригинала 11 апрель 2008 года. 2008 йыл 11 апрель архивланған.
2. Hastings J. A Dictionary of Christ and the Gospels: Vol. I. — The Minerva Group, Inc., 2004. — P. 52.
3. Glassé C. The New Encyclopedia of Islam. — Stacey International, 2003. — P. 48.
4. Башҡорт теленең һүҙлеге. 2 томлыҡ. — Мәскәү, 1993. — 1-се том, 861 бит; 60-сы бит
5. Т. Х. Кусимова, С.Ә. Биҡолова. Башҡорт исемдәре. -Өфө:Китап, 2010. — 232 бит
6. Словарь топонимов Республики Башкортостан — Уфа: Китап, 2002. . — 256 б. — ISBN 5-295-03192-6.
7. Благова, Цейтлин, Геродес, др., 1994, с. 496
8. Шипановская Л.М. Заговорные тексты как памятники «вещного, чародейного слова» (рус.) // Слово : фольклорно-диалектологический альманах / ред. Н. Г. Архипова, Е. А. Оглезнева ; отв. за вып. Н. А. Сосина. — Изд-во Амур. гос. ун-та, 2005. — В. 3. — С. 65—74.

Һылтанмалар

• Благова Э., Цейтлин Р. М., Геродес С. и др. Правь // Старославянский словарь (по рукописям X-XI веков): Около 10 000 слов / под ред. Р. М. Цейтлина, Р. Вечерки и Э. Благовой; Славянский ин-т АН Чешской республики; Институт славяноведения и балканистики РАН. — М.: Рус. яз., 1994. — С. 496. — 842 с.
• Петровский А. В. Аминь // Православная богословская энциклопедия. — СПб.: Издание Петроград. Прил к дух. журн. «Странник», 1900. — Т. 1.