Бабасыр уты

Бабасыр уты
Бабасыр уты
Фәнни классификация
арауыҡтағы ранг Домен:  Эукариоттар Батшалыҡ:  Үҫемлектәр Аҫҡы батшалыҡ:  Йәшел үҫемлектәр Бүлек:  Сәскәлеләр Класс:  Ике өлөшлөләр Порядок:  Горечавкоцветные Ғаилә:  Горечавковые Триба:  Горечавковые Ярым триба:  Горечавковые Ырыуы:  Бабасыр уты
Халыҡ-ара фәнни исеме
Бабасыр уты L., 1753
Номенклатура тибы
Gentiana lutea L. — Һары бабасыр уты
Бүлендек таксондар
См. текст
Викитөркөмдә Систематика Викиһаҡлағыста рәсемдәр ITIS   29963 NCBI   21496 EOL   38326 GRIN   4903 IPNI   16570

Бабасыр уты —— (Gentiana), бабасыр уты һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты.

Ҡыҫҡаса тасуирлама

Бер йәки күп йыллыҡ үлән. Һабағы үрмәле йәки төҙ, ябай, бейеклеге 15—60 см. Япрағы ҡыяҡ, киң ланцет, еңсә формаһында, ҡапма‑ҡаршы. Сәскәһе күк, шәмәхә йәки зәңгәр төҫтә, яңғыҙ, ҡуйын йәки ос ярымсатырҙарға йыйылған. Тажы көпшәле йәки буранка һымаҡ. Июнь—августа сәскә ата. Емеше — ҡумта, август—сентябрҙә өлгөрә.

Бабасыр уты сәскәһе

Таралышы

Яҡынса 400 төрө билдәле,^[1] киң таралған, ләкин башлыса Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә үҫә. Башҡортостанда 3 төрө: ятыусан йәки түшәлмә бабасыр уты, сатраш бабасыр уты, үпкә бабасыр уты. Һирәкләп тау болондарында, аҡландарҙа, урман ситтәрендә, ҡыуаҡлыҡтар араһында республиканың бөтә территоряһында осрай.

Файҙаһы

Баллы, буяу, декоратив үҫемлектәр. Составында әсе матдәләр бар, халыҡ медицинаһында ҡулланыла. Реликт түшәлмә бабасыр уты Башҡортостан Республикаһының Ҡыҙыл китабына индерелгән.

Сығанаҡтар

• http://www.башкирская-энциклопедия.рф/index.php/read/8-statya/1354-babasyr-uty 2016 йыл 4 март архивланған.
• https://ru.wikipedia(недоступная ссылка).

Иҫкәрмәләр

1. 2013 йыл 21 сентябрь [https://web.archive.org/web/20130921171440/http://www.theplantlist.org/browse/A/Gentianaceae/Gentiana/ архивланған. Список видов рода Горечавка по данным сайта The Plant List] (инг.) (лат.)  (Тикшерелеү көнө: 30 май 2013)

Әҙәбиәт

• Род 1154. Горечавка — Gentiana // Флора СССР. В 30-ти томах / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Редакторы тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1952. — Т. XVIII. — С. 538—620. — 802 с. — 3000 экз.