Бхаскара II

Бхаскара II
санскр. भास्करा चार्य[1]
Зат ир-ат
Тыуған ваҡыттағы исеме санскр. भास्करा[1]
Тыуған көнө 1114[2][3]
Тыуған урыны Биджапур[d], Һиндостан[2][4]
Вафат булған көнө 1185[2][3][4]
Вафат булған урыны Удджайн[d], Һиндостан[2][3][4]
Атаһы Maheśvara[d][4]
Яҙма әҫәрҙәр теле телегу
Һөнәр төрө математик, астроном, астролог
Эшмәкәрлек төрө алгебра
Вики-проект Проект:Математика[d]
Связанное изображение
 Бхаскара II Викимилектә

Бхаскара (1114—1185, ғәҙәттә, Бхаскара II аталып йөрөтөлә , уны башҡа һинд ғалимынан, Бхаскар I , айырыр өсөн) — XII быуаттың эре һинд математигы һәм астрономы[5]. Удджайнда астрономик обсерваторияны етәкләй.

Бхаскара дүрт өлөштән торған «Сиддханта-широмани» («Таж тәғлимәте») трактатын яҙа: «Лилавати» — арифметикаға, «Биждаганита» — алгебраға, «Голадхайя» — сферикаға, «Гранхаганита» — планета хәрәкәттәре теорияһына арналған.

Бхаскара тигеҙләмәләрҙең әһәмиәтенә шикләнһә лә, кире тамырҙарын ала. Мәңгелек двигателдең иң тәүге проекттарҙың береһе уға ҡарай .

Азия илдәрендә «Лилавати» китабы иҫәпләү техникаһы буйынса дәреслек өлгөһө була. 1816 йылда ул Калькуттала баҫылып сыға һәм шул ваҡыттан алып бер нисә тапҡыр математика дәреслеге сифатында баҫылып сыға.

Бхаскара үҙенең яҡынса 1150 йылдарға ҡараған шиғырында тирәсенә ҡыя менән беркетелгән оҙон, тар, яртылаш терегөмөш тултырылған һауыттар менән ниндәйҙер тәгәрмәсте тасуирлай. Мобиленың был беренсе механик перпетуумының эшләү принцибы шыйыҡса тыуҙырған, тәгәрмәс әйләнәһенә урынлаштырылған һауыттарҙа күсеп йөрөүсе ауырлыҡ көстәре мәлдәренең айырмаһына нигеҙләнә[6].

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ 1,0 1,1 Record #29927659 // VIAF (билдәһеҙ) — [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Архив по истории математики Мактьютор — 1994.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Bell A. Bhāskara II // Encyclopædia Britannica (билдәһеҙ) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 (unspecified title) — Детройт: Charles Scribner's Sons, 2008. — ISBN 978-0-684-31559-1
  5. ↑ Баскара // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
  6. ↑ ссылка. Дата обращения: 25 февраль 2012. Архивировано из оригинала 15 август 2015 года. 2015 йыл 15 август архивланған.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әҫәрҙәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Bhaskara II, Siddhanta-siromani, English transl. by B. Sastri and L. Wilkinson. Calcutta, 1861.
  • Ван дер Варден б. Л. пелль Тигеҙләмәһе математикала гректар һәм һиндтар. Математика фәндәре уңыштары, 31, вып. 5(191), 1976, с.57-70.
  • Володарский А. И. Урта быуат һинд математикаһы тарихы очерктары. М.: Наука, 1977.
  • Patwardhan K. S., Naimpally S. A., Singh S. L. Lilavati of Bhaskaracarya. Delhi, 2001.
  • Sarasvati Amma T. A. Geometry in ancient and medieval India. Delhi: Motilal Banarsidass, 1979.
  • Д. Я. Стройк. Математика тарихының ҡыҫҡаса очеркы. М. «Наука», 1984