Варшава Килешеүе Ойошмаһы

Варшава Килешеүе Ойошмаһы
Герб
Нигеҙләү датаһы	14 май 1955
Ҡыҫҡаса атамаһы	ОВД, WTO, 华约, 華約, ОВД, АВД, OTV, VMT һәм ՎՊԿ
Кем хөрмәтенә аталған	Варшава килешеүе^[d]
Рәсми тел	урыҫ теле, Немец теле, поляк теле, Венгр теле, чех теле, Румын теле һәм Болгар теле
Девиз тексы	Union of peace and socialism, Unió de pau i socialisme, Unie míru a socialismu, Союз мира и социализма һәм Union de paze e sociałismo
Штаб-фатирҙың урынлашыуы	Мәскәү, СССР
Хеҙмәткәрҙәр	7300 кеше
Нигеҙендәге текст	Варшава килешеүе^[d]
Ҡулланылған тел	урыҫ теле, Немец теле, поляк теле, Венгр теле, чех теле, словак теле, Румын теле һәм Болгар теле
Ғәмәлдән сыҡҡан дата	1 июль 1991
Командир	Конев Иван Степанович, Гречко Андрей Антонович, Якубовский Иван Игнатьевич, Куликов Виктор Георгиевич һәм Лушев Пётр Георгиевич
Ҡапма-ҡаршыһы	НАТО
Варшава Килешеүе Ойошмаһы Викимилектә

Варшава килешеүе илдәре картаһы

Варшава килешеүе (Дуҫлыҡ, теләктәшлек һәм үҙ-ара ярҙам тураһында килешеү) 1955 йылдың 14 майында ҡабул ителгән документ. Был документ Советтар Союзы етәкселегендә Европалағы социалистик илдәрҙең хәрби союзына (Варшава Килешеүе Ойошмаһы-Организации Варшавского договора ,ОВД), 36 йыл дауамында донъяла йәшәп килгән ике полюслы тәртипкә нигеҙ һала (биполярный мир). Был килешеү Германия Федератив Республикаһының НАТО-ға ҡушылыуына яуап итеп төҙөлә (союзниктар килешеүе буйынса, һуғыштан һуң Германия нейтраль статус һаҡларға тейеш була)^{[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10]}.

Был килешеү 1955 йылдың 14 майында Варшавала үткән Европала тыныслыҡ һәм хәүефһеҙлек тәьмин итеү буйынса Европа дәүләттәре кәңәшмәһендә Албания Халыҡ Социалистик Республикаһы, Болгария Халыҡ Республикаһы, Венгрия Халыҡ Республикаһы, ГДР, Польша Халыҡ Республикаһы, Румыния Социалистик Республикаһы, СССР һәм Чехословакия етәкселәре тарафынан төҙөлә.

1985 йылда Варшава Килешеүе Ойошмаһы Хәрби Көстәрендә — 7 562 987 хеҙмәткәр, 1990 йылда — 6 960 700 хеҙмәткәр була.

Килешеү 1955 йылдың 5 июнендә көсөнә инә, 1985 йылдың 26 апрелендә элекке килешеүҙең ваҡыты үткәндән һуң, тағы 20 йылға оҙайтыла.

1989—1990 йылдарҙа Үҙәк һәм Көнсығыш Европа илдәрендә коммунистик режимдар юҡҡа сыҡҡас, Варшава Килешеүе Ойошмаһын һаҡлап алып ҡалыу мөмкин булмай. 1991 йылдың 25 февралендә Варшава килешеүенә ингән илдәр хәрби берләшмәгә ингән берәмектәрҙе бөтөрөргә ҡарар итә, 1991 йылдың 1 июлендә Прагала был Килешеүҙе тулыһынса ғәмәлдән сығарыу тураһында Протоколға ҡул ҡуя^[11].

Ойошмаға ингән илдәр

Был ойошмаға һигеҙ социалистик ил ингән:

Республика	Хакимлыҡ итеүсе партия
СССР	Советтар Союзы Коммунистар партияһы (КПСС) (элек РСДРП, РСДРП(б), РКП(б), ВКП(б))
СРР	Румын Коммунистар партияһы рум. Partidul Comunist Român
НРБ	Болгар Коммунистар партияһы болг. Българска комунистическа партия
ПНР	Поляк Берләшкән эшселәр партияһы пол. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
ГДР	Германия Социалистик берҙәм партияһы нем. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands
ЧССР	Чехословакия Коммунистар партияһы чех Komunistická strana Československa
ВНР	Венгр Социалистик эшселәр партияһы ерская социалистическая рабочая партия мадьярса  Magyar Szocialista Munkáspárt
НСРА	Албан хеҙмәт партияһы алб. Partia e Punës e Shqipërisë (идеологик килешмәүсәнлек арҡаһында блоктан сыға (1961); формаль рәүештә 1968 йылдың сентябрендә — «Дунай» операцияһынан һуң — сыға)

Килешеү шарттары

Килешеү преамбула һәм 11 статьянан тора. Килешеү шарттарына һәм Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы уставына яраҡлы, Варшава Килешеүе дәүләттәре халыҡ-ара мөнәсәбәттәрҙә көс ҡулланыуҙан баш тартырға тейеш, ниндәй ҙә булһа дәүләт был килешеүгә ингән берәй дәүләткә һөжүм иткән хәлдә, килешеүгә ингән илдәр бар мөмкинлегенән сығып, союздашына ярҙам итергә, хатта хәрби көстәр ҡулланырға ла хоҡуҡлы була.

Етәксе органдар

• Политик консультатив комитет (ПКК) — ойошманың юғары коллектив органы. Консультациялар һәм Варшава Килешеүе ойошмаһы эшмәкәрлегенә ҡағылышлы мәсьәләләрҙе ҡарау өсөн булдырылған.
• Берҙәм хәрби көстәренең берҙәм командованиеһы (ОКВС) — хәрби көстәрҙең үҙ-ара хәрби хеҙмәттәшлеген тәьмин итеү һәм Варшава Килешеүе ойошмаһы илдәренең оборонаһын нығытыу өсөн булдырылған.
• Штаб (штаб-квартира) — ойошманың штабы Мәскәүҙә урынлаша.

Ойошманың хәрби етәкселәре

Союздаш ғәскәрҙәрҙең һәм уларҙың яуаплылығы зоналары һаны. Ҡыҙыл төҫ— Варшава Килешеүе илдәре, күк төҫ — NATO илдәре

Варшава Килешеүе илдәренең Берҙәм хәрби көстәре баш командующийҙары

• 1955—1960 — И. С. Конев — Советтар Союзы маршалы,
• 1960—1967 — А. А. Гречко — Советтар Союзы маршалы,
• 1967—1976 — И. И. Якубовский — Советтар Союзы маршалы,
• 1977—1989 — В. Г. Куликов — Советтар Союзы маршалы,
• 1989—1991 — П. Г. Лушев — армия генералы.

Варшава Килешеүе илдәренең Берҙәм хәрби көстәре штабы начальниктары

• 1955—1962 — А. И. Антонов — армия генералы,
• 1962—1965 — П. И. Батов — армия генералы,
• 1965—1968 — М. И. Казаков —армия генералы,
• 1968—1976 — С. М. Штеменко —армия генералы,
• 1976—1988 — А. И. Грибков — армия генералы,
• 1989—1991 — В. Н. Лобов —армия генералы.

Айырым билдәләре

• 
  Тыныслыҡ һәм социализм союзы
• 
  Ҡорал буйынса берҙәмлек, «За дальний поход на ЮГ» (1970 йыл)
• 
  ЩИТ-72 Берләштерелгән күнегеүҙәр (1972 йыл)
• 
  Варшава килешеүен ойоштороуға 25 йыл (1980 йыл)
• 
  Варшава килешеүе Хәрби-һауа көстәре
• 
  Болгарияла ЩИТ-82 Берләштерелгән күнегеүҙәр
  (1982 г.)
• 
  Варшава килешеүен ойоштороуға 30 йыл (1985 йыл)

Иҫкәрмәләр

1. Yost, David S. (1998). NATO Transformed: The Alliance’s New Roles in International Security. Washington, DC: U.S. Institute of Peace Press. p. 31. ISBN 1-878379-81-X.
2. Formation of Nato and Warsaw Pact  (билдәһеҙ). History Channel. Дата обращения: 22 декабрь 2015.
3. The Warsaw Pact is formed  (билдәһеҙ). History Channel. Дата обращения: 22 декабрь 2015.
4. «In reaction to West Germany’s NATO accession, the Soviet Union and its Eastern European client states formed the Warsaw Pact in 1955.» Citation from: NATO website A short history of NATO  (билдәһеҙ). nato.int. Дата обращения: 24 декабрь 2015. 2016 йыл 10 март архивланған.
5. Broadhurst, Arlene Idol (1982). The Future of European Alliance Systems. Boulder, Colorado: Westview Press. p. 137. ISBN 0-86531-413-6.
6. Christopher Cook, Dictionary of Historical Terms (1983)
7. The Columbia Enclopedia, fifth edition (1993) p. 2926
8. The Warsaw Pact Reconsidered: International Relations in Eastern Europe, 1955—1969 Laurien Crump Routledge, page 21-22, 11.02.2015
9. The Oder-Neisse Line: The United States, Poland, and Germany in the Cold War Debra J. Allen page 158 «Treaties approving Bonn’s participation in NATO were ratified in May 1955…shortly thereafter Soviet Union…created the Warsaw Pact to counter the perceived threat of NATO»
10. The Oder-Neisse Line: The United States, Poland, and Germany in the Cold War Debra J. Allen page 158 «Treaties approving Bonn’s participation in NATO were ratified in May 1955…shortly thereafter Soviet Union…created the Warsaw Pact to counter the perceived threat of NATO»
11. Не разрыв, а истинное партнерство // Известия, 2 июля 1991

Әҙәбиәт

• Организация Варшавского договора / Гордиенко Д. В. // Океанариум — Оясио. — М. : Большая российская энциклопедия, 2014. — С. 334. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.]; vol. 2004—2017, вып. 24). — ISBN 978-5-85270-361-3.
• Варшавское совещание европейских государств по обеспечению мира и безопасности в Европе. — М: Госполитиздат, 1955. — 144 с. — 200 000 экз.
• Fowler, Delbert M. How many divisions? A NATO-Warsaw Pact assessment. // Military Review. — November 1972. — Vol. 52 — No. 11 — P. 76 — ISSN 0026-4148. (сопоставление боевого потенциала и различных аспектов, касающихся баланса сил ОВД и НАТО)
• Adenauer Konrad. Memorie 1945–1953. — Arnoldo Mondadori Editore, 1966a.(недоступная ссылка)
• Molotov Vyacheslav. La conferenza di Berlino. — Ed. di cultura sociale, 1954a.

Һылтанмалар

• Варшавский договор 1955 года 2018 йыл 19 июнь архивланған. в Юридической России
• The Warsaw Pact (1989) в Library of Congress
• Heuser, Beatrice Victory in a Nuclear War? A Comparison of NATO and WTO War Aims and Strategies (инг.) // Contemporary European History (инг.)баш. : journal. — 1998. — Т. 7. — № 3. — С. 311—327. — DOI:10.1017/S0960777300004264
• What was the Warsaw Pact?  (билдәһеҙ) North Atlantic Treaty Organization.

Ҡалып:Холодная война Ҡалып:ОВД