Вацлав Гавел

Вацлав Гавел
чех Václav Havel
Флаг Чехия президенты
2 февраль 1993 — 2 февраль 2003
Алдан килеүсе:	должность учреждена, Милан Унде как председатель Палаты депутатов Парламента Чехии
Дауамсы:	Вацлав Клаус
Флаг Чехесловакия президенты
29 декабрь 1989 — 20 июль 1992
Алдан килеүсе:	Густав Гусак Мариан Чалфа (вазифаны башҡарыусы)
Дауамсы:	Ян Страский(вазифаны башҡарыусы)
Дине:	католик
Тыуған:	5 октябрь 1936({{padleft:1936|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:5|2|0}}) Прага, Чехословакия
Үлгән:	18 декабрь 2011({{padleft:2011|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:18|2|0}}) (75 йәш) Градечек, Трутнов районы, Краловеградецкий крайы, Чехия
Ерләнгән:	Винограды зыяраты^[d][1][2]
Атаһы:	Вацлав Мария Гавел (1897-1979)
Әсәһе:	Божена Гавлова (Вавречкова) (1913-1970)
Ҡатыны:	1-я: (1964-1996) Ольга Гавлова (Шплихалова) (1933-1996); 2-я: (1997-2011) Дагмар Гавлова (Вешкрнова) (1949)
Балалары:	нет
Партия:	Граждандар форумы^[d]
Белеме:	Чех техник университеты[3] Прага сәнғәт Академичһының театр факультеты^[d] Штепанск академик гимназияһы^[d][3]
Сайт:	vaclavhavel.cz
Автограф:
Наградалары:	Аҡ арыҫлан Ҙур Тәре ордены кавалеры Мунса ордены Сәнғәт һәм әҙәбиәт ордены (Франция) Ҡалып:Орден Трёх звёзд Кавалер орденской цепи Заслуг Венгрии Аҡ бөркөт ордены Кавалер ордена Креста земли Марии на цепи Большой крест, декорированный большой лентой Ордена За заслуги перед Итальянской Республикой Азатлыҡ орденының Ҙур тәреһе кавалеры (Португалия) Ҡалып:Цепь ордена Освободителя Сан-Мартина Ҡалып:Цепь ордена Южного Креста Канада ордены компаньоны «ГФР алдындағы ҡаҙаныштар өсөн» орденының махсус дәрәжәле Ҙур тәреһе кавалеры 1 класлы Икеле аҡ тәре ордены кавалеры Алтын почётлы Азатлыҡ ордены I класлы Төркиә ордены кавалеры Католик Изабелла сынйыр менән ордены кавалеры (Испания) Ҡалып:Орден Победы имени Святого Георгия Фән һәм сәнғәт өсөн почёт билдәһе (Австрия) Ҡалып:Большая лента специального класса ордена Бриллиантовой звезды Президент Азатлыҡ миҙалы Ҡалып:Филадельфийская медаль Свободы Ҡалып:Большая лента ордена Звезды Иордании Премия Соннинга (1991)

Вацлав Гавел (чех Václav Havel; 5 октябрь 1936, Прага, — 18 декабрь 2011^[4], Градечка, Трутнов районы, Краловеградецкий крайы) — чех яҙыусы, драматург, диссидент, антикоммунист^[5], хоҡуҡ һәм дәүләт эшмәкәре, Чехословакияның һуңғы президенты (1989—1992), Чехияның беренсе президенты (1993—2003); граждандар форумына нигеҙ һалыусыларҙың береһе, Татыулыҡ һәм толерантлыҡ буйынса Европа советы ағзаһы.

Биографияһы

1936 йылдың 5 октябрендә Прагала чех ғаиләһендә тыуа.

Олатаһы, Вацлав Гавел (1861—1921) — төҙөлөш өлкәһендәге эшҡыуарҙарҙан. Вацлав майҙанында прага Люцернаһын төҙөй (1907—1920), «Люцернафильм» кинокомпанияһына нигеҙ һала (1912 йыл). Уның эшен атаһы Вацлав (1897—1979) һәм бабаһы Милош (1899—1968) дауам итә. Икенсе бөтә донъя һуғышы башланғанға тиклем Гавелдар ғаиләһе «Барранд» киностудияһы, «Люцерн» фирмаһы ресторандары, Чехия — Моравия ҡалҡыулығындағы һунар йорттары (ә уның янында 1400 гектар урман йыл һайын ҡуртымға бирелгән) һәм Прагала Влтава яры буйындағы йорттарға хужа була.

Әсәһе, Гавлова Божен, тыумыштан Вавречкова (1913—1970), Гуго Вавречка ғаиләһенән. Гуго Вавречка «Lidove noviny» («Халыҡ гәзите») буржуаз гәзит мөхәррире, һуғышҡа тиклемге чехословак республикаһы ваҡытында — Австрия һәм Венгрия илсеһе. 1932 йылдан фабрикант Томаш Батиҙың аяҡ кейемдәре заводы директоры, ә 1938 йылда ҡыҫҡа ваҡытта пропаганда министры вазифаһын биләй.

1935 йылдың июнендә Божена Вавречкова уға кейәүгә сыға. Вацлав өлкән улдары була. Ҡустыһы Иван 1938 йылда тыуған.

1942 йылдың 2 сентябрендә, немец оккупацияһы йылдарында, Вацлав Ждярце башланғыс мәктәбенә уҡырға инә. 1945 йылдың майында, Германия Ҡыҙыл Армияның ҡыҫымы аҫтында Чехословакияны ҡалдырған ваҡытта, өсөнсө класта уҡый.

1947 йылда Вацлав Ждярцце башланғыс мәктәбен тамамлай. Шунда уҡ уны Подебрадтарҙағы малайҙар өсөн мәктәп-интернатҡа ебәргәндәр, унда ул үҙ аллы тормош башларға тейеш булған. Батша Иржи исемендәге интернат тәүҙә һуғыш йылдарында етем ҡалған балаларға иҫәпләнгән. Әммә мәктәп бик тиҙ элекке элитаның, шулай уҡ коммунистарҙың, улдарын йәлеп итә башлай, һәм һөҙөмтәлә ысын етемдәр — мәҫәлән, Милош Форман, әҙселектә ҡала.

1948 йылда коммунистар власҡа килгәндән һуң, ғаиләнең мөлкәте конфискациялана. Вацлав, яңы режимға ҡаршы көрәшеүсе улы булараҡ, урта мәктәптән ҡыуыла.

1950 йылда химия лабораторияһына киске уҡыуға инә һәм бер үк ваҡытта Прага ҡала гимназияһында белем ала. 1954 йылда урта белем тураһында таныҡлыҡ ала. 1955 йылда Гавел ЧВУТА транспорт факультетына уҡырға инә һәм иҡтисад транспорты кафедраһында 1957 йыл йылға тиклем уҡый. Кино факультетына күсергә тырышып ҡарау һөҙөмтәһеҙ тамамланғандан һуң, кире ЧВУТАҡа ҡабул ителмәй.

Яҙыусылыҡ эшмәкәрлегенең башы

1955 йылда тәүге тапҡыр әҙәби тәнҡитсе булараҡ сығыш яһай һәм тиҙҙән әҙәби даирәлә киң билдәле була бара. Был ваҡытта уның тәүге пьесалары барлыҡҡа килә.

1957—1959 йылдарҙа хәрби хеҙмәткә була..

1960 йылда Na zábradl театрында башта техник, һуңынан драматург булараҡ эшләй башлай (1968 йылға тиклем). 1963 йылдың декабрендә ошо уҡ театрҙа уның тәүге «Баҡса байрамы» спектакле ҡуйыла. Бер йылдан спектакль Көнбайыш Берлинда Шиллер театрында күрһәтелде.

Үҙенең буржуаз сығышы арҡаһында Гавел оҙаҡ ваҡыт гуманитар белем ала алманы. Ул «химик-лаборант» һөнәре буйынса училищены тамамлап, бер үк ваҡытта киске гимназияны тамамлай. 1966 йылда шулай уҡ Прага сәнғәт академияһының театр факультетының ситтән тороп уҡыу бүлеген тамамлай ала.

1965 йылда «Тварж» (Йөҙ) әҙәби-нәфис журналы редакцияһы составына инә. Был ваҡытҡа уның әҫәрҙәренә чехословакия цензураһы тарафынан тәүге тыйыу һалына. Шул уҡ осорҙа сит илдә уға танылыу килә.

Диссидент эшмәкәрлеге

Чехословакияға ғәскәрҙәр индерелгәндән һуң, диссидент һәм антикоммунистик эшмәкәрлек алып бара, көнбайыш демократияһы һәм кеше хоҡуҡтары өсөн көрәштә ҡатнаша башлай. Сит илдән килгән гонорарҙар килеү Гавелға оҙаҡ ваҡыт аҡсаһыҙ, эшһеҙ йәшәү мөмкинлеге бирә.

1975 йылда уның «Густав Гусакка асыҡ хат» баҫыла. «Хартия 77» авторҙарының береһе була.

1977 йылдың октябрендә «сит илдә республика мәнфәғәттәренә зыян» килтереүҙә ғәйепләнеп, шартлы рәүештә 14 айға хөкөм ителә, әммә бер айҙан ул «хеҙмәт бурыстарын үтәгәндә дәүләт хеҙмәткәренә һөжүм итеүҙә» ғәйепләнә һәм ҡулға алына. 1978 йылдың мартына тиклем төрмәлә була, һуңынан эш туҡтатылған.

Иреккә сыҡҡас, Комитетты ойоштороусыларҙың береһе була. 1979 йылдың 29 майында ҡайтанан, әлеге ҡоролоштан ҡотолорға тырышыуҙа ғәйепләнеп, ҡулға алына. 1979 йылдың октябрендә диссиденттар төркөмө өҫтөнән суд процесы барышында 4,5 йылға иректән мәхрүм ителә. 1983 йылдың февралендә, һаулығы насар булыу сәбәпле, хөкөм ҡарары өйҙә булыуға үҙгәртелә.

1984 йылда «Сәйәсәт һәм выждан» эссеһы"нда сәйәсәт өсөн сығыш яһайым, тип яҙған. Унда : "Мин сәйәсәткә ҡаршы сәйәсәт яҡлы, йәки власть манипулициялау технологияһы түгел, ә тормоштоң ҡаҙаныштарын эҙләүҙең бер юлы. Мин кешелеклелек һәм кешелеклелек тураһында хәстәрлек күреү сәйәсәте яҡлы. Эйе, донъяла был ҡараш бик ғәмәлгә ашмаҫлыҡ. Әммә мин иң яҡшы альтернативаларҙы күрмәйем " — тип әйтелгән.

Бәрхәт революция

1989 йылда ҡабаттан ҡулға алына, был хаҡта Прохазка Иржи^[6]:иҫкә:

Добржир конференцияһына тиклем үк ғинуар айында Вацлавты тағы төрмәгә ултырталар. Юлиан Семёнов кисекмәҫтән Прагаға килә һәм Чехословакия коммунистар партияһы Үҙәк Комитетына йүнәлә, уны иреккә сығрыуҙы һорап, Рудольф Гегенбарт һәм эске эштәр министры Кинцлаға мөрәжәғәт итә. Ул был дәүләт эшмәкәрҙәренең Добржишиҙа конференцияны асыу тантанаһына тиклем үк Гавел иректә буласағын гарантиялауына тынысланып ҡайта

1989 йылдың көҙөндә Прага студенттарының сығышы менән „бәрхәт революцияһы“ башлана. Гавел Чехияла төп оппозицион көскә әүерелгән „Граждандар форумы“ н булдырыу инициаторҙарының береһе булды. Уның популярлығы сәйәсәт тиҙ үҫешә башланы.

1989 йылдың 28 декабрендә Чехословакияның парламенты кооптации^[7] тураһында конституция законы ҡабул итә, уға ярашлы парламенттан киткән 23 коммунист урыны бөтә халыҡ һайлауҙарын үткәреүһеҙ яңы депутаттар менән алмаштырыла.

Чехословакия Президенты

Вацлав Гавел, Клаус Шваб һәм принц Чарльз Бөтә донъя иҡтисади форумда, 1992 йыл

1989 йылда Чехословакия Коммунистар партияһы власта вәкәләттәрен юғалтыуынан һуң, ә Густав Гусак отставкаға китергә вәғәҙә биргәс, президент вазифаһына кандидаттар күрһәтеү башланды. Унан тыш, Граждандар форумында Александр Дубчектың кандидатураһы ла ҡаралған. 8 декабрҙә Граждандар форумы етәкселеге уға ярҙам итеү тураһында ҡарар ҡабул итте (ярҙам итеү өсөн киңәйтелгән көрсөк штабының 43 ағзаһынан 37 ағза тауыш бирҙе). Уға Федераль йыйылыштың буласаҡ рәйесе вазифаһын вәғәҙәләнеләр. Граждандар форумынан уның кандидатураһы 1989 йылдың 10 декабрендә йәмәғәтселеккә тәҡдим ителде. Бынан һуң Граждандар форумы „Гавел — Градҡа“ лозунгыһы аҫтында киң һайлау алды кампанияһы башланы. Бында яңы премьер-министр Мариан Чалфа, Чехословакия коммунистар партияһында рәсми ағза булыуға ҡарамаҫтан, әүҙем булышлыҡ итте, ул Гавел менән конфиденциаль һөйләшеүҙәр үткәрҙе һәм уның менән сәйәси альянсҡа инде.

1989 йылдың 16 декабрендә Чехословакия телевидениеһында һайлау алды телмәре менән сығыш яһай. Телетамашасыларға мөрәжәғәтендә ул түбәндәгеләрҙе белдерҙе:

Егерме йыл рәсми пропаганда, мин социализм дошманы, капитализмды реставрацияларға теләйем, бының өсөн донъя империализмы минең хеҙмәтем өсөн мул бүләк итә.Ниһайәт, мин предприятие хужаһы булырға һәм кешеләрҙе файҙаланырға теләйем, тип раҫланы. Был бөтә сығыштар ҙа ялған, һәм тиҙҙән китаптарым сыға башлаясаҡ, уларҙа минең нимә уйлағаным билдәле буласаҡ.

Парламентарийҙарҙың үҙ-ара ярҙам һәм килешеп эш итеүе һөҙөмтәһендә коммунистар-парламентарийҙар ҙа үҙ төп дошманын һайланы. Гавел1989 йылдың 29 декабрендә Чехословакия Федераль йыйылышының Владислав залында үткән берлектәге ултырышта президент итеп бер тауыштан һуңғы 40 йылда беренсе коммунистик булмыған президент итеп һайлана. Был еңеү һөҙөмтәһендә элекке оппозиция ҙур демонстрациялар осорон тамамланы, забастовкалар һәм забастовка комитеттары эшмәкәрлеге туҡтатылды һәм йәмғиәт ғәҙәти йәшәү рәүешенә әйләнеп ҡайта башланы.

Уның тәүге президент ваҡыты тәүге ирекле һайлауҙарға тиклем ярты йыл дауам итте. Был уның власть вәкәләттәренә ышаныу булды: Чехословакияның Коммунистар партияһы көрсөктә, ә яңы сәйәси сәхнәгә яңы көстәр әле барлыҡа килмәгәйне. Уның ҡайһы бер ҡарарҙары әле лә ҡапма-ҡаршы баһа тыуҙыра, мәҫәлән, сираттан тыш амнистия. 1990 йыл башында төрмәнән бик күп енәйәтселәр сығарыла, улар үҙ криминаль эшмәкәрлеген дауам итәләр . Был осорҙа Гавел коммунистик режимға ҡаршы көрәш түгел, ә ирекле һайлауҙар әҙерләү һәм демократик йәмғиәттең төп принциптарын билдәләүҙе төп маҡсат итеп ҡуя. Ошо осорҙағы вәғәҙәләре үҙ белдекле, хәлдең ни тиклем етди икәнен аңламайынса ҡабул ителеүе күренә.

1990 йылдың 5 июлендә уның икенсе президент ваҡыты башлана, һәм ирекле һайланған Федераль Йыйылышта Граждандар форумы һәм Көс ҡулланыуға ҡаршы йәмәғәтселек вәкилдәре күпселекте тәшкил итә. Сәйәси сәхнәләГавел менән ярышыусы, тәү сиратта Чехиянан Вацлав Клаус һәм Словакиянан Владимир Мечьяр кеүек яңы көслө фигуралар барлыҡҡа килде. Улар яңы партия системаһын булдырыуға үҙ өлөшөн индерҙе һәм ҙур ярҙам йыя алды.

Шул уҡ ваҡытта Чехияның һәм Словакия араһында ике республика вәкилдәренең төрлө сәйәси йүнәлеш булыу сәбәпле көсөргәнеш арта. Шулай уҡ парламенттарҙа коммунистар диктаты туҡтатылғандан һуң эшләп килгән Федерация конституцияһының һығылмалы булманы. Гавел ике республика федерацияһын һаҡлап ҡалыу позицияһында тора.

1990 йылғы һайлау кампанияһы тулы булмай, әммә 1992 йылда Чехияла Вацлав Клаус етәкләгән Гражданлыҡ демократик партияһы , ә Словакияла Владимир Мечьярҙың демократик Словакия өсөн милли Хәрәкәте еңде. Граждандар хәрәкәте кеүек уға яҡын партиялар, яҡындары уға һайлауҙарҙа еңелделәр. Уртаҡ дәүләттең тарҡалыуына хатта Федераль йыйылыштың Чехословакия уния (М. Земандың һорауы буйынса) булыуына тауыш биреүе лә ҡамасауламаны — был ҡарар ике яҡ тарафынан да кире ҡығылды. Вацлав Гавел үҙ мандаты тамамланғанға тиклем өс ай ҡалғас (1992 йылдың 20 июле), Федераль йыйылыш тарафынан киләһе мөҙҙәткә һайланмау сәбәпле, шулай уҡ Чехословакияның тарҡалыуы ҡотолғоһоҙ булыуын аңлағас, президент вазифаһын ҡалдыра.

Эске сәйәсәттә уңышһыҙлыҡтарға ҡарамаҫтан, Президент Чехословакияны халыҡ-ара сәйәсәт алып бара һәм көнбайыш йүнәлешкә юл тотоуын күрһәтә алды. Тышҡы сәйәсәттең уңышын 1989 йылда Чехословакияға папа Иоанн Павел II һәм АҠШ президенты Джордж Буштың килеүе күрһәтә. СССР йоғонтоһо өлкәһенән сығыу: совет ғәскәрҙәрен сығарыу һәм совет блоктарының сәйәси структуралары (Варшава Килешеүе ойошмалары) эшмәкәрлеген туҡтатыу ҙа мөһим момент булды. Уның етәкселегендә ил көнбайыш ойошмаларында ағзалыҡ алыу, шулай уҡ Үҙәк Европа илдәре араһында яңы нигеҙҙәрҙә, тәү сиратта, Вышеград төркөмө сиктәрендә мөнәсәбәттәр төҙөү өҫтөндә эшләй

Президент Гавел исеме менән шулай уҡ Чехословакияның тәүге иҡтисади реформаларын бәйле аңлаталар.

Чехия Президенты

1993 йылдың 2 февралендә бойондороҡһоҙ Чехияның беренсе президенты була. Уның дуҫы Иван Медек Республика Президенты канцелярияһы директоры (канцлер)^[8] итеп тәғәйенләнә. 1998 йылда икенсе президент срогына ҡайтанан һайлана.

1999 йылда Ле Монд гәзите Гавелдың НАТО ғәскәрҙәренең Югославияға баҫып инеүен хуплаған һүҙҙәрен баҫтыра:

НАТО-ның Косовоға һөжүмендә һауа атакалары, бомбалар матди ҡыҙыҡһыныу юҡлығына бер кем дә шикләнмәй, тип уйлайым. Улар гуманитар характерҙа: төп урында хатта дәүләт суверенитетынан да өҫтөн булған кеше принциптары, хоҡуҡтары тора. Тап бына ошолар Югославия Федерацияһына баҫып инеүҙе, БМО мандаты булмаһа ла, законлы итә.

Һуңғараҡ „гуманитар бомбардировкалар“ терминын кире ҡаға, мин бер ҡасан да ул тура ла уйламаным да, һөйләмәнем дә, ти ул.

Көнбайыш илдәренең Ираҡ^[9][10],ҡарата санкциялар сәйәсәтен яҡлай, АҠШ-тың Ираҡҡа баҫып инеүен хуплаусы Письма восьмерых^[en] авторҙарҙың береһе булып тора.

2011 йыл

2011 йылда Европаның билдәле сәйәси һәм йәмәғәт эшмәкәрҙәре, шул иҫәптән Вацлав Гавел, баҫымы аҫтында йыл һайын үткәрелеүсе „Квадрига“» премияһын В. Путинға^[11][12] тапшырыу кире ҡағыла. Гавел үҙе был премияны 2009 йылда алған.

Үлеменә тиклем 2011 йылдың 4 декабрендә Дәүләт Думаһына һайлауҙан һуң Рәсәйҙә нимә барғаны хаҡында үҙ фекерен белдерҙе. Уның «Новая газета» биттәрендә баҫылған тексы Вацлав Гавелдың Рәсәй матбуғатында матбуғатында һуңғы баҫмаһы булды. Уның вафатынан һуң был ғариза «Рәсәй теләктәре» тип атала башланы — Рәсәй йәмғиәте посткоммунизм формаһындағы бөтә билдәле формаларҙан иң ҡаты көрәш алып бара, тип уйлайым. Политологтар Рәсәйҙә хәҙерге ғәрәп революциялары менән бәйле хәлде табыр, моғайын, ләкин мин, тәү сиратта, «тимер ҡоршауҙарҙы» емереү, 1989—1990 йылдарҙағы сәйәси үҙгәртеп ҡороуҙар тауышын ишетәм.

Шуға күрә, тәү сиратта Рәсәй граждандарын демократия исеме аҫтында аталған режим демократия түгеллегенә ышандырырға кәрәк. Был режим тик ҡайһы бер үтә ябай ғына демократия билдәләре менән билдәләнә.

Власть граждандарҙың мәнфәғәттәрен һанға һуҡмай, хөкөм идаралығын үҙенә буйһондора, киң мәғлүмәт саралары һайлау һөҙөмтәләрен дөрөҫ сағылдырмай.

Әммә Рәсәй өсөн иң ҙур хәүеф — кешеләрҙеңхуш күңеллеге, битарафлығы булыр. Киреһенсә, улар үҙ хоҡуҡтарын һәм иректәрен өҙлөкһөҙ танытырға, яҡларға тейеш. Оппозицион структураларға берләшергә, хөкүмәтте формалаштырырға һәм бөтә Рәсәй буйынса халыҡҡа үҙ программаһын аңлатырға кәрәк.

Оппозицияға граждандарҙы хоҡуҡи шәхес итеп яҡлау өсөн абруйлы хоҡуҡи институттар булдырырға кәрәк. Ул үҙ тәжрибәһендә Көнбайышта демократик азатлыҡ тәьҫиренә инанған, үҙенең тамырҙары тураһында хәтергә төшөрөргә һәм тыуған илендә граждандар йәмғиәтен үҫтереүгә булышлыҡ итергә тейеш.

Үлеме

Вацлав Гавел Портрет янында почетлы ҡарауыл. Пражский Град, 19 декабрь, 2011 йыл.

75 йыл дауамында ҡатмарлы операциялар кисергән, тын юлдары ауырыуы менән яфаланған һәм табиптар һәм ҡатыны — театр һәм кино актрисаһы Дагмар Вешкрнова-Гавлова күҙәтеүендә йәшәй. Үлеменә тиклем әҙ генә алдараҡ, хыялыңды тормошҡа ашырып, нәфис фильм төшөрә. 2011 йылдың йәйендә уның режиссёрлыҡ дебюты — «Уход» картинаһы Мәскәү халыҡ-ара кинофестивале программаһында күрһәтелә. Ауыр сире арҡаһында режиссёр үҙе килә алмай. Ғүмеренең һуңғы айҙарын үлеменә тиклем (ул 2011 йылдың 18 декабре) Трудново эргәһендәге үҙ йортонда үткәрә. Уның үлеменән һуң илдә өс көнлөк матәм иғлан ителә.

Уның үлеме тураһындағы хәбәрҙе илдең экс-президент матбуғат секретары Танцевова Сабина^[13] раҫлай.

Хушлашыу 23 декабрҙә Святого Вита ҡалаһында уҙа һәм Прага Страшницкий крематорийының ҙур залында тамамланды. Чехияның экс-президенты Винограды уң зыяратының Гавелдәр ғаиләһе ҡәберлегендә ерләнә.

Башҡа дәүләт башлыҡтарынан айырмалы рәүештә, Рәсәй Федерацияһы президенты Д. А. Медведев та, хөкүмәт рәйесе В. В. Путин да чех яғына ҡайғы уртаҡлашыуын белдермәй. Рәсәй власы Чехияла Рәсәй Федерацияһы илселеге ебәргән рәсми хат менән сикләнә. Рунетта Чехия халҡына, шулай уҡ мәрхүмдең ғаиләһенә ҡайғы уртаҡлашыу белдереү буйынса гражданлыҡ инициативаһы тормошҡа ашырыла.

Идеялары

Вацлав Гавел үҙ мәҡәләләрендә һәм мәҡәләләрендә бик йыш Абсурдистан һүҙе - абсурд әйберҙәр нормаһы, айырыуса сәйәсәттә һәм хөкүмәттә булған ил өсөн ироник атамаһын ҡулланған. Тәүҙә терминды Көнсығыш Европаның социалистик илдәренә ҡарата диссиденттар киң ҡулланды. Һуңғы ваҡытта терминды ҡулланыу яҡын көнсығыш илдәренә һәм постсовет киңлектәре илдәренә ҡарата ҡулланыла.

Әҙәби ижады

Драматургия

• • «Аудиенция»
  • «Уход»
  • «Праздник в саду»
  • «Уведомление»

Рус телендәге баҫмалары

• Ауыр туплана (Трудно сосредоточиться) — М., нәфис әҙәбиәт, 1990
• Ситтән тороп һорау (Заочный допрос) — М.: Яңылыҡтар, 1991
• Көсһөҙҙәр көсө (Сила бессильных) — Минск, Полифакт, 1991

Гавел — режиссер

• 2011 — «Китеү» («Уход»)

Гавел тураһында кинофильмдар

• 2008 — «Гражданин Гавел». Режиссер: Коутецки Павел, Мирослав Янек.
• 2009 — «Гражданин Гавел мискә тәгәрәтә» («Гражданин Гавел катит бочку»). Режиссер: Ян Новак, Алама Новак.
• «Гражданин Гавел ялда» («Гражданин Гавел на отдыхе»)

Вацлав Гавел премиялары

2012 йылдың апрелендә Кеше хоҡуҡтары буйынса фонд тарафынан Вацлава Галдың "креатив протест өсөн" премияһын (англ) булдырҙы.

2013 йылдың мартында Европа Советының Парламент ассамблеяһы, Прагалағы Вацлав китапханаһы (ингл.) һәм Чехияның "ХАРТИЯ 77" фонды халыҡ-ара Вацлав Гавел премияһы булдырҙы. "Кеше хоҡуҡтары өлкәһендә гражданлыҡ батырлығы һәм ҙур ҡаҙаныштары өсөн" премияһы йыл һайын октябрҙә тапшырыла. Бүләкләү тантанаһы Страсбургта үтә, һуңынан лауреат Прагала тәбрикләнә.

Лауреаттар

• 2013 — Алесь Беляцкий.
• 2014 — Анар Маммадли (инг.)баш..
• 2015 — Алексеева Людмила.
• 2016 — Петр Павленский. Әммә Петр был аҡсаларҙың диңгеҙ буйындағы партизандарға бирергә ниәтләгәс, Human Rights Foundation үҙ ҡарарын киренән ҡарай һәм Павленскийға премия бирелмәй. Был ҡарарҙа "аҡсалата премияны тапшырыу" Гавелдың ижады мираҫына ҡаршы килә, тип аңлатма бирелә.

Вацлав Гавел асылған объекттар

• 2012 йылдың 5 октябрендә Прага аэропорты "Вацлав Гавел исемендәге Прага аэропорты "на үҙгәртелде.
• 2016 йылда Киевта Иван Лепс бульвары, шулай уҡ тиҙлекле трамвай туҡталышы Вацлав Гавел исеменә үҙгәртелә.
• 2016 йылдың октябрь башында Прагала Халыҡ театрының эске ихатаһында Вацлав Гавелдың майҙаны барлыҡҡа килде.

Иҫкәрмәләр

1. http://www.radio.cz/en/section/curraffrs/vaclav-havel-to-be-given-state-funeral-and-highest-military-honors
2. BillionGraves (ингл.) — 2011.
3. http://www.vaclavhavel-library.org/cs/vaclav-havel/zivotopis/1936-1959
4. Скончался бывший президент Чехии Вацлав Гавел
5. Символ «чешской судьбы»:
6. Издательский Дом «Новый Взгляд» « Иржи Прохазка: Как меня арестовали на Кубе
7. Конституционный закон 183/1989 Sb., о выборах новых депутатов законодательных органов
8. PRECLÍK, Vratislav. Masaryk a legie (Masaryk and legions), váz. kniha book, 219 pages, first issue — vydalo nakladatelství Paris Karviná, Žižkova 2379 (734 01 Karviná-Mizerov, CZ) ve spolupráci s Masarykovým demokratickým hnutím (In association wiith the Masaryk democratic movement, Prague), 2019, ISBN 978-80-87173-47-3, str. 24-25, s. 151, s. 157, s. 169, s. 184, s. 185
9. Havel nese odpovědnost za vraždění dětí. Poslankyně udeřila  (билдәһеҙ). page-maintitle-short-default. Дата обращения: 28 июнь 2019. 2019 йыл 28 июнь архивланған.
10. Česko nezůstalo při invazi do Iráku stranou. Zeman i Havel ji podpořili, Špidla odrazoval  (билдәһеҙ). iROZHLAS. Дата обращения: 28 июнь 2019.
11. Quadriga-Kuratorium sagt Putin-Ehrung ab — Der Spiegel, 16 июля 20011 года.
12. Ольга Демидова, Совет «Квадриги» отказался от присуждения премий Путину и остальным лауреатам — Deutsche Welle, 16.07.2011
13. Умер экс-президент Чехии Вацлав Гавел

Һылтанмалар

• vaclavhavel.cz (инг.) (чех.)
• Бындай Гацлав гавел асылда кем? // Radio Praha, 13 дек 2003
• Вацлав Гавел // Radio Praha
• Посткоммунизм дәүере. Вацлав Гавел менән әңгәмә Адам Михник
• Чехословакияны Вацлав Гавел етәкләй.30 йыл элек Гавел ЧССР-ға "бархат революцияһы" һөҙөмтәһендә власҡа (/ Газета.Ru, 29.12.2019) килде.