Дағстан

Рәсәй Федерацияһы субъекты
Дагестан авар. Дагъистан Республика агул. Дагъустан Республика әзерб. Дағыстан Республикасы дарг. Дагъистан Республика ҡум. Дагъыстан Жумгьурият лаҡ Дагъустаннал Республика лезг. Дагъустан Республика нуғ. Дагыстан Республикасы рут. Дагъустан Республика таб. Дагъустан Республика Ҡалып:Lang-ttt цахур. Дагъыстан Республика чеч. ДегIeстан Республика
баш ҡала	Махачҡала
Майҙаны	52-се
- Барлығы - һыу өҫтө %	50270 км² 0,4
Халҡы	13-сө
- Барлығы - Тығыҙлыҡ	2 946 035 (2013) 58.6/км²
ТТП	35-се
- Барлығы (ағым. хаҡ.) - Йән башына	285,3 млрд. Һум млрд. һум (2010) 78,3 мең Һум мең һум
Федераль округ	Төньяҡ-Кавказ федераль округы
Иҡтисади район	Төньяҡ-Кавказ иҡтисад районы
Дәүләт теле	урыҫ, авар, агул, әзербайжан, даргин, кумык, лак, лезгин, ноғай, рутул, табасаран, тат, цахур, чечен[комм. 1]
Башлыҡ	Абдулатипов Рамазан Гаджимурад улы
РФ субъекты коды	05
ISO 3166-2 коды	RU-DA
Сәғәт бүлкәте	MSD^[d], UTC+3:00^[d] һәм Европа/Москва^[d][1]
Бүләктәре:
Рәсми сайты:	http://www.government-rd.ru/

Дағстан Республикаһы, йәки йышыраҡ Дағстан — Рәсәй составындағы республика. Иң көньяҡтағы һәм күп милләтле, ул халыҡ һанының тәбиғи үҫеше буйынса ла алғы рәттә тороусы төбәк^[2].

Автономиялы Республика булараҡ 1921 йылдың 20 майында ойошторола. Әзербайжан, Грузия, Чечен Республикаһы, Ставрополь крайы һәм Ҡалмыҡстан менән сиктәш.

Баш ҡалаһы — Махачҡала, күренекле революционер Махач Дахадаевтың исемен йөрөтә.

Ҡоролош

Республикала 42 муниципаль район һәм 10 ҡала округы бар.

Иҡтисад

Республика бюджеты (2009):

• сығымдар — 67 603,7 млн һум
• килемдәр — 64 673,4 млн һум, уларҙан:
  • һалымдар һәм йыйымдар — 13 984,4 млн һум
  • федераль бюджеттан трансферт — 50 689,0 млн һум

Банк өлкәһе

• Төбәк банкылары һаны буйынса Дағстан Рәсәйҙә 3-сө урында тора: республикала бындай 25 учреждение эшләй.

Галерея

• 
  «Дәрбент – Дағстан ҡалаһы». Рәсәй Банкы аҡсаһының реверсы.
• 
  Ирганай ГЭСы, Авар Койсу йылғаһында.
• 
  Салты мәмерйәһе. Салта, Дағстан.
• 
  Кавказдың топографик картаһы.
• 
  Дағстандың физик картаһы.

Электроэнергетика

Тауҙарҙан аҡҡан йылғаларҙың ҙур гидроэлектрик потенциалы бар: йылға 55 млрд кВт/сәғәт электроэнергия бирергә мөмкин. 2010 йылда Дағстанда 5,1 млрд кВт/сәғәт электроэнергия етештерелде. Иң эре ГЭСтар:

• Чиркей ГЭСы, ҡеүәте 1000 МВт
• Ирганай ГЭСы, ҡеүәте 400 МВт
• Миатли ГЭСы, ҡеүәте 220 МВт
• Чирюрти ГЭС-ы, ҡеүәте 125 МВт
• Гергебиль ГЭС-ы, ҡеүәте 17,8 МВт
• Гуниб ГЭС-ы, ҡеүәте 15 МВт

Хәҙерге көндә Гоцатлин ГЭС-ы (100 МВт, 310 млн кВт/сәғәт ҡеүәте менән) төҙөлә.

Иҫкәрмәләр

1. Согласно конституции, государственными языками республики являются русский и все языки народов Дагестана. Однако только 14 языков имеют свою письменность и функционируют как государственные.

1. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
2. Конституция Российской Федерации. Ст. 65, п. 1

Әҙәбиәт

• Ахмедханов К. Э. Путешествие по Дагестану: Практическое руководство. — М.: Физкультура и спорт, 1988. — 272 с. — (По родным просторам).
• История Дагестана с древнейших времен до наших дней. В двух томах. Ред. А. И. Османов. М., Наука, 2004.
• Криштопа, А. Е. Дагестан в ХІІІ — начале ХV вв. Очерк политической истории. М., Мамонт; Таус, 2007.
• Карпов, Ю. Ю. Взгляд на горцев. Взгляд с гор. Мировоззренческие аспекты культуры и социальный опыт горцев Дагестана. СПб., Петербургское востоковедение, 2007.
• Дагестан и мусульманский Восток. Сборник статей в честь профессора Амри Рзаевича Шихсаидова. Сост. и отв. ред. А. К. Аликберов, В. О. Бобровников. М., Издательский дом Марджани, 2010.

Һылтанмалар

• Сайт Президента Республики Дагестан 2015 йыл 3 ноябрь архивланған.
• Сайт Народного Собрания (парламента) Республики Дагестан 2012 йыл 27 ғинуар архивланған.
• Сайт правительства Республики Дагестан 2011 йыл 12 май архивланған.
• Дагестан в фотографиях 2010 йыл 26 ноябрь архивланған.
• Густерин П. В. Из социальной истории Дагестана и Закавказья 2013 йыл 4 октябрь архивланған.
• Сайт постоянного предстваительства Респубилки Дагестан при Президенте Российской Федерации
• Новости Дагестана 2013 йыл 23 ноябрь архивланған.