Дзига Вертов

Дзига Вертов
Рәсем
Зат ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
 Совет Рәсәйе
 РСФСР
 СССР
Тыуған ваҡыттағы исеме рус. Дави́д А́белевич Ка́уфман
Тыуған көнө 2 ғинуар 1896({{padleft:1896|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:2|2|0}})[2][3][4][…]
Тыуған урыны Белосток, Гродно губернаһы[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө 12 февраль 1954({{padleft:1954|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:12|2|0}})[5][2][4][…] (58 йәш)
Вафат булған урыны Мәскәү, СССР[5]
Үлем төрө тәбиғи үлем[d]
Үлем сәбәбе Яман шеш
Ерләнгән урыны Новодевичье зыяраты[d]
Бер туғандары Михаил Абрамович Кауфман[d] һәм Борис Кауфман[d]
Хәләл ефете Свилова, Елизавета Игнатьевна[d]
Һөнәр төрө сценарий яҙыусы, кинорежиссёр, монтажёр, оператор-постановщик, режиссёр
Жанр документальный фильм[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Ҡыҙыл Йондоҙ ордены «1941-1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында фиҙакәр хеҙмәт өсөн» миҙалы «Мәскәүҙең 800 йыллығы иҫтәлегенә» миҙалы
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы эштәре авторлыҡ хоҡуҡтары менән яҡланған[d]
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы Dziga Vertov
 Дзига Вертов Викимилектә

Дзига Вертов (тыуғанда Давид Абелевич Кауфман[6] һуңынан шулай уҡ Денис Абрамович һәм Кауфман Денис Аркадьевич ;булараҡ билдәле; 21 декабрь 1895 (2 ғинуар 1896), Белосток — 12 февраль 1954, Мәскәү) — СССР кинорежиссеры һәм сценарисы, документаль киноның теоретигы һәм уға нигеҙ һалыусыларҙың береһе. Кинематографты, «йәшерен камера» һәм «кинокүҙ» методикаларын индереп, бик күп алымдар һәм техника менән байытты[7][8]. Уның «Человек с киноаппаратом» (1929) фильмы йыш ҡына тарихтағы бөтә документаль фильмдарҙан иң бөйөгө тип атала[9].

Кинооператорҙар Борис Кауфмандың һәм Михаил Кауфмандың өлкән ағаһы. Уның ҡатыны — Елизавета Свилова.

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
« Мин, эшселәр синыфы хеҙмәткәре, бар көсөмдө ошо класҡа мәжбүри рәүештә түгел, ә аңлы рәүештә һәм ирекле рәүештә хеҙмәт итеүгә бирәм.
Дзига Вертов
 »

Давид Абелович Кауфман 1895 йылдың 21 декабрендә Белостокта (Гродно губернаһы, Рәсәй империяһы; хәҙер Польша) китап склады һәм ике китап магазины булған букинист Абель Кушелевич Кауфман[10] һәм 1894 йылда Белостокта уның менән никахҡа ингән Хаи-Эстер Рәхмиелевна Гальперн ғаиләһендә тыуған. Музыка мәктәбендә, Петроград психоневрология институтында, Мәскәү университетында уҡыған. 1915 йылда Дзига Вертов псевдонимын (украин теленән дзига - өйөрсәк) ҡуллана башлай. 1917 йылда Мәскәү кино комитетының кинохроника бүлегендә эшләй. 1918—1919 йылдарҙа — «Кинонеделя» журналын төҙөүсе-монтажлаусы. 1920 йылдан  — режиссёр-документалист, «Кино-Правда» киножурналын сығарыу инициаторы (1922—1924 йылдар). Уның етәкселегендә беренсе «Бөгөн» совет йәнһүрәте төшөрөлә (1923). «Культкино» студияһында, 3-сө Дәүләт кинофабрикаһында[11], Бөтә Рәсәй кино һәм телевидение университетының Киев кино фабрикаһында (1927—1930 йылдар), «Межрабпомфильм», киновидеостудия хроникаль-документаль һәм уҡыу фильмдары үҙәгендә эшләй. Бер нисә үҙ документаль фильм сценарийының, «Тебе, фронт!» уйын фильмының (1942), «Юморески» йәнһүрәт фильмының авторы[12][13][14][15]. «Кино-глаз» фильмы 1925 йылда Парижда Бөтә донъя күргәҙмәһенең көмөш миҙалына лайыҡ була[16][17]. Вертовтың Украинаға күсенеүе менән етәксеһе үҙе булған «Киноки»[18] төркөмө тарҡала.

Вертов беренсе тауышлы документаль «Донбасс симфонияһы» («Энтузиазм», 1930) фильмдарының береһенең режиссёры. «Ленин тураһында өс йыр» (1934), образлы кинопубликистика жанрында фильм төшөрөлә, уны «Правда» гәзите «Бөтә ил йыры» тип атай. «Бишек йыры» (1937) фильмы илдең революциянан һуң үткән егерме йыллыҡ юлына арналған. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында совет халҡының нацизмға ҡаршы көрәшкә һәм тылда эшләүгә арналған «Кровь за кровь, смерть за смерть» (1941), «Клятва молодых» һәм «В горах Ала-Тау» (икеһе лә 1944) фильмдарын төшөрә. Вертовтың артабанғы бөтә кинопроекттарын етәкселек кире ҡаға.

1944 йылдан алып вафат булғансы «Новости дня» киножурналы өҫтөндә режиссёр-монтажсы булып эшләй (бөтәһе 55 һаны донъя күрә).

Документаль фильмдарҙы төшөргәндә Дзига Вертов монтажды пропаганда маҡсатында файҙаланған. Мәҫәлән, «Ленин тураһында өс йыр» фильмында совет власы ҡаҙанышы, совет Көнсығыш ҡатын-ҡыҙҙарының пәрәнжәне 1930 йылдар башында төшөрөп алыуы хаҡында бәйән ителә[19]. Режиссёр идеологик маҡсаттарға ирешеү өсөн документаль һүрәт менән эш итә[19]. «Көнсығыштың азат ҡатын-ҡыҙы» образы Вертов тарафынан тарҡау кадрҙарҙы монтажлау юлы менән барлыҡҡа килә[19]. Беренсе кадрҙарҙа үзбәк пәрәнжәһендә (архитектура буйынса фекер йөрөткәндә) Хиуанан ҡатын-ҡыҙ күрһәтелгән[19]. Артабан тимер юл төҙөлөшө һәм төркмән ҡатын-ҡыҙы күрһәтелә - уның ғәҙәттәгесә йөҙөнөң аҫҡы өлөшө генә ябыҡ[19]. Иң һуңғы булып эпизодта асыҡ йөҙлө ҡаҙаҡ ҡатындары сыға, улар бер ҡасан да пәрәнжә ябынмай[19]. Шулай итеп, төрлө традициялар булған төрлө ерҙәрҙән ҡатын-ҡыҙҙарҙы төшөрөү юлы менән режиссёр монтаж ярҙамында пәрәнжәне ташлау һөҙөмтәһен күрһәтә[19].

Дзига Вертов 1954 йылдың 12 февралендә вафат була. Тәүҙә әсәһе янында Миус зыяратында ерләнә, 1967 йылда Новодевичье зыяратына (6-сы участка) күсереп ерләнә.

Әҙәбиәттә

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Дзига Вертов Ильф һәм Петровтың «Золотой теленок» романының тәүге редакцияһында «кинофакт идеяһы өсөн бөйөк көрәшсе һәм «Ғәҙел объектив» кинокартинаһы авторы «Крайних-Взглядов исеме аҫтында сығыш яһай. Ильф һәм Петров геройы урнаны ҙур план менән төшөрә, шуға ул «ҡырҡ ике сантиметрлыҡ ҡорал һайғауын хәтерләтә, шулай уҡ »күренә», шулай уҡ «поезд тәгәрмәсе аҫтындағы фотоһүрәттәрҙе үҙенең һөнәре тип иҫәпләй».[20].

Бүләктәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Хәтер

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Кинематографта
  • 2013 — Красные горы (Глеб Подгородинский башҡара)

Дзига Вертовҡа арналған документаль фильмдар:

Фильмография

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шестая часть мира

  1. 1918 — Годовщина революции
  2. 1919 — Кинонеделя
  3. 1919 — Процесс Миронова
  4. 1919 — Вскрытие мощей Сергия Радонежского
  5. 1920 — Бой под Царицыном
  6. 1921 — Агитпоезд ВЦИК
  7. 1922 — История гражданской войны
  8. 1922 — Процесс эсеров
  9. 1924 — Советские игрушки
  10. 1924 — Кино-глаз
  11. 1924 — Даёшь воздух
  12. 1925 — Киноправда
  13. 1926 — Шестая часть мира
  14. 1926 — Шагай, Совет!
  15. 1928 — Одиннадцатый
  16. 1929 — Человек с киноаппаратом[22]
  17. 1930 — Энтузиазм: Симфония Донбасса
  18. 1934 — Три песни о Ленине
  19. 1937 — Памяти Серго Орджоникидзе
  20. 1937 — Колыбельная
  21. 1938 — Три героини
  22. 1941 — Кровь за кровь, смерть за смерть
  23. 1942 — Тебе, фронт!
  24. 1944 — В горах Ала-Тау
  25. 1944 — Клятва молодых
  26. 1954 — Новости дня

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Рошаль Л. М. Дзига Вертов. — М.: Искусство, 1982. — 264 с. — (Жизнь в искусстве).
  • Hicks, J. Dziga Vertov: defining documentary film. — London, New York: I.B. Tauris, Palgrave Macmillan, 2007. — 194 с.
  • Дзига Вертов: Киновещь // Формальный метод: Антология русского модернизма / под. ред. С. Ушанкина. — М., Екатеринбург: Кабинетный учёный, 2016. — Т. 2: Материалы. — С. 11—180. — ISBN 978-5-7525-2996-2.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Советская школа монтажа

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Record #27073607 // VIAF (билдәһеҙ) — [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  3. ↑ Dziga Vertov // RKDartists (нидерл.)
  4. ↑ 4,0 4,1 Dziga Vertov // SNAC (ингл.) — 2010.
  5. ↑ 5,0 5,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #118804294 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  6. ↑ В записи о рождении, доступной на сайте еврейской генеалогии JewishGen.org, имя записано как Давид Абелович Кауфман). Отчество братьев Моисея (1897) и Бориса (1903) также Абелович, лишь младший брат Семён (1899) записан с отчеством Абелевич.
  7. ↑ «Скрытая камера» Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.— М.</abbr: Советская энциклопедия, 1969—1978.
  8. ↑ Дзига Вертов: как начать смотреть его фильмы • Arzamas 2022 йыл 8 февраль архивланған.
  9. ↑ Результаты опроса 846 кинокритиков от Sight & Sound (2012)
  10. ↑ Индекс еврейского населения Белостока
  11. ↑ 3-я Московская кинофабрика «Культфильм» — бывшая студия И. Ермольева, находившаяся возле Киевского вокзала.
  12. ↑ Дзига Вертов Мы. Вариант манифеста. // Кино-фот. — 1922. — № 1. — С. 11—12.
  13. ↑ Дзига Вертов Киноглаз, радиоглаз и так называемый «документализм» // Пролетарское кино. — 1931. — № 4. — С. 12—15.
  14. ↑ Д. Вертов Чарли Чаплин, гамбургские рабочие, приказы доктора Вирта // Пролетарское кино. — 1932. — № 3. — С. 40—43.
  15. ↑ Д. Вертов Полная капитуляция Николая Лебедева // Пролетарское кино. — 1932. — № 5. — С. 12—18.
  16. ↑ Награды кинорежиссерам // Жизнь искусства. — 1925. — № 46. — С. 21.
  17. ↑ Exposition internationale (1925 ; Paris) Auteur du texte. Liste des récompenses / Exposition internationale des arts décoratifs et industriels modernes, Paris 1925. — 1925. — С. 173.
  18. ↑ КИНОКИ И КИНОГЛАЗ
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 19,6 Абикеева Г. История кино Казахской ССР, перестройки и первых лет независимости Казахстана // История национальных кинематографий: советский и постсоветский периоды. — М.: Академический проект; Фонд «Мир», 2020. — С. 118.
  20. ↑ Примечания к т.2 «Золотого телёнка». Дата обращения: 25 октябрь 2015.
  21. ↑ О награждении работников советской кинематографии. Постановление ЦИК СССР. // Правда: газета. — 1935. — № 12(6258). — С. 1.
  22. ↑ YouTube сайтында Человек с киноаппаратом (Alloy Orchestra), 01:06:40, 1929

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
q: Дзига Вертов Викиөҙөмтәлә
commons: Дзига Вертов Викимилектә
n: Дзига Вертов Викияңылыҡтарҙа