Иген элеваторы

Иген элеваторы
Рәсем
 Иген элеваторы Викимилектә
Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Элеватор.
Киров өлкәһенең Фалёнки ҡасабаһындағы ташланған иген элеваторы

Элеватор — игендең ҙур партияларын һаҡлау һәм уны кондицион торошҡа еткереү ҡоролмаһы. Элеватор силос тибындағы юғары механикалаштырылған иген һаҡлау урыны.

Тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Элеватор барлыҡҡа килгәнгә тиклем ашлыҡты тоҡтарҙа әйләндергәндәр, ә өйөм менән түгел. Дарт элеваторы (Dart’s Elevator) етди яңылыҡ булды. Был пар двигателе менән эшләгән донъяла беренсе элеватор ине.[1]. Уны 1842 һәм 1843 йылдарҙа Буффало ҡалаһында (Нью-Йорк штаты) сауҙагәр Джозеф ДартJoseph Dart һәм инженер Роберт Данбар Robert Dunbar уйлап тапҡан. Оливер Эванстың пар он тартыу тирмәндәрен модель итеп ҡулланып, улар сүмесле вертикаль күн конвейер уйлап сығарған, ул карап корпустарынан кәүшәк игенде һоҫоп алып, уны диңгеҙ башняһы осона күтәргән[2].

Иртә иген элеваторҙары һәм бунекрҙар йыш ҡына каркаслы йәки рәшәткәле ағастан төҙөлгән һәм янғын сығыуға дусар ителгән. Әлеге ваҡытта элеватор бункерҙары, резервуарҙар һәм силос соҡорҙары ғәҙәттә ҡоростан йәки тимер-бетондан эшләнә. Сүмесле элеваторҙар ашлыҡ бүлеүсе йәки йөк тапшырыусы механизмдарға күтәреү өсөн файҙаланыла, унан улаҡтар һәм/йәки конвейерҙар аша бер йәки бер нисә эстакадаға, силостарға йәки резервуарҙарға төшөрөлә. Теләк булғанда силос соҡорҙары, бункерҙар һәм резервуарҙар үҙағыш менән, һепереүсе шнектар һәм конвейерҙар ярҙамында бушатыла. Игенде бункерҙарҙан, цистерналарҙан һәм силостарҙан бушатҡандан һуң, йөк машиналарына, тимер юл вагондарына йәки баржаларға тейәлә, бушатыла, үлсәнә һәм төрлө йүнәлештәргә оҙатыла.

Тасуирламаһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Элеваторҙар составына: эш бинаһы, силос корпустары, игенде тейәү һәм бушатыу өсөн ҡоролмалар, иген киптергестәр һ. б. ингән ҡоролмалар комплексынан ғибәрәт. Ғәмәлдәге предприятиелар биләмәһендә тулыһынса йәки ҡыҫҡартылған ҡоролмалар комплексы булған элеваторҙар төҙөлә. Ғәмәлдәге элеваторҙарҙың эшсе биналарына бәйләнгән силос корпустарын төҙөү киң таралған.

11,2-48,0 мең тонна һыйҙырышлы тимер-бетон силос корпустарын (һыйҙырышлыҡ) ике типтағы силостарҙан: стена күсәрҙәре буйынса 3х3 размерлы квадрат йыйылма һәм 6 һәм 9 метр диаметрлы түңәрәк монолит йәки 6 метр диаметрлы йыйылма конструкцияларҙан ҡоралар, бейеклеге, ғәҙәттә 30 метр. Квадрат силостары алты, һигеҙ һәм ун ике рәт киңлектә, ә түңәрәктәрҙе — өс, дүрт һәм алты рәт эҙмә-эҙлекле урынлаштырыла. 2,55 һәм 3,0 мең тонна һыйҙырышлы, диаметры 18 метр, бейеклеге 11,9 һәм 15 метр булған металл силостар эҙмә-эҙлекле рәүештә бер рәткә (2… 4-әр силос) урынлаштырыла[3]. Силос ҡоролмалары төп технологик һәм транспорт ҡорамалдары урынлашҡан эш бинаһы менән тоташтырып ҡоролған. Ҡабул итеү бункерҙарынан игенде транспортёр йәки вертикаль күтәргес (нориялар) ярҙамында күтәрәләр, үлсәйҙәр, ҡушылмаларҙан таҙарталар, иген киптергестәрҙә киптерәләр һәм өҫкө конвейер буйынса уны силос өҫтө транспортёрҙарына йүнәлтәләр. Игенде силос төбөндәге борғаҡлы тишектәр аша аҫҡы конвейерҙарға (улар силос аҫтындағы ҡаттарҙа ҡорола) бушаталар. Силостарҙың бер өлөшө игенде дезинфекциялау һәм әүҙем елләтеү өсөн ҡулайламалар менән йыһазландырыла. Игендең температураһын төрлө кимәлдәрҙә ҡуйылған термоҫылмалар менән үлсәйҙәр.

Хәҙер, ҡағиҙә булараҡ, элеваторҙа автоҡабул итеү, тимер юл ҡабул итеү, авто- һәм тимер юл транспортына тейәү пункттары бар. Ә элек элеваторға иген ҡул хеҙмәте ярҙамында ғына тапшырылған осраҡтар булды. Был осраҡта кешеләр ер өҫтөнән йәки автомобиль кузовынан көрәк менән игенде ҡабул итеү транспортёрына һала, ул, ҡар таҙартыу машинаһы булараҡ, игенде күтәрә һәм уны элеваторҙың маршрут селтәрҙәренә бушата.

Тәүге силос элеваторы Америка Ҡушма Штаттарында — 1845 йылда (Дулут ҡалаһы), Рәсәйҙә (Түбәнге Новгород) 1887 йылда төҙөлгән.

Ҡаҙағстан. 120 000 т иген һаҡлау өсөн тәғәйенләнгән SCAFCO иген элеваторы[4]. 2015 г.

Тәғәйенләнеше буйынса элеваторҙар:

  • иген ҡабул итеү йәки әҙерләү (хужалыҡтарҙан игенде ҡабул итәләр, ҡатышмаларҙан таҙарталар, киптерәләр һәм ҡулланыусыға оҙаталар; һыйҙырышлығы 15-100 мең т);
  • Етештереү (тирмән, ярма, ҡатнаш мал аҙығы, крахмал-патока заводтары һ.б. эргәһендә ҡорола); 10-150 мең т;
  • базислы (тимер юл транспортынан ҡабул итеп алынған һәм тимер юл вагондарына тейәп оҙатылған игенде оҙайлы һаҡлау өсөн тәғәйенләнгән); 100—150 мең т;
  • йөк күсереп тейәү һәм порт элеваторҙары (иген йөктәрен бер төр транспорттан икенсе төрөнә күсереп тейәү — эре тимер юл станцияларында, диңгеҙ порттарында төҙөлә); 50-100 мең т).

Сит илдә шулай уҡ ҙур диаметрлы (30 м тиклем) һәм бейеклектәге (60 м тиклем) силослы, металдан эшләнгән (ҡорос, алюминий) тура мөйөшлө элеваторҙар таралған. Рәсәйҙә 53-60 метр бейеклектәге элеваторҙың эш башнялары, ә 43 метр бейеклектәге силос корпустары ҡорола.

Типовой элеватор составы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • ауырлыҡ үлсәү;
  • ҡабул итеү бүлеге (тимер юл транспортын йәки автотранспортты бушатыу өсөн), төрлө күләмдәге йөрөү йәки йөрөү өсөн тәғәйенләнмәгән килтереп тултырыу соҡоронан ғибәрәт;
  • эш башняһы, унда ашлыҡты алдан, беренсел һәм кәрәк булғанда, икенсел таҙартыу өсөн машиналар, шулай уҡ еңел ҡатышмаларҙан таҙартыу өсөн аспирация системаһы урынлашҡан;
  • киптереү бүлегенә еүеш һәм ҡоро материалдар йыйыу өсөн һауыттар, шулай уҡ кәрәкле яғыулыҡ төрөнә ҡарата горелкалар ҡулайлаштырып, төрлөсә эшләнгән киптергестәр инә;
  • һаҡлау бүлексәһе, заманса элеваторҙа бер рәткә йәки бер-береһе менән бәйле урынлашҡан бер нисә рәт төрлө культураларҙы йәки бер үк культураларҙың төрлө сорттарын бер үк элеваторҙа һаҡларға мөмкинлек биргән талап ителгән һыйҙырышлы силостарҙан (банкылар) ғибәрәт;
  • тейәп оҙатыу бүлексәһе, ҡағиҙә булараҡ, тимер юл транспортына йәки автотранспортҡа тейәп оҙатыу өсөн бункер-хопперҙар системаһынан ғибәрәт;
  • транспорт ҡорамалдары элеваторҙың бөтә маршруттарын (төрлө төрҙәге һәм модификациялы нориялар һәм транспортёрҙар) бәйләй;
  • металл конструкциялар (норий вышкалары, транспорт күперҙәре һәм галереялары);
  • электрика һәм автоматлаштырыу системалары, идара итеү шкафтарын, йышлыҡ үҙгәрткестәрен, күрһәткестәрҙе (датчики), электр кабеле продукцияһын, яҡтыртыуҙы һ. б. үҙ эсенә ала;
  • административ-көнкүреш корпусы, лаборатория, янғын резервуары һәм башҡалар, нормативтар буйынса талап ителгән биналар, ҡоролмалар[5].

Элеватор төҙөү хаҡы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Заманса иген элеваторы төҙөлөшөнөң хаҡы бөтә инвестиция сығымдары өсөн бер тонна һаҡлауға 200 $ доллар самаһы тәшкил итә. Шуның менән бергә леватор ҡорамалының хаҡы — бер тонна һаҡлауға 100 $ доллар самаһы. Элеватор төҙөлөшө хаҡына иген киптергестең булыу-булмауы һәм етештереүсәнлеге, иген ағымының етештереүсәнлеге буйынса талаптар ныҡ йоғонто яһай[6].

Фотогалерея

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
commons: Иген элеваторы Викимилектә

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Green, H.J. (1888). «Buffalo's First Elevators and Mills». The Northwestern Miller (Miller Publishing Company) 26. “To Joseph Dart is due the honor of erecting the first steam storage and transfer elevator in the world.”
  2. ↑ Jerome Kate Boehm. Buffalo, NY: Cool Stuff Every Kid Should Know. — Arcadia Publishing, 2010. — ISBN 978-1-4396-0069-6.
  3. ↑ Справочник по монтажу оборудования элеваторов, зерноперерабатывающих и комбикормовых заводов. Под редакцией М. А. Тартаковского М. «Колос» 1983
  4. ↑ SCAFCO | Российское представительство. www.scafco.ru. Дата обращения: 23 апрель 2016.
  5. ↑ Юдаев Н. В. Элеваторы, склады, зерносушилки. — ГИОРД, 2008. — 128 с. — ISBN 978-5-98879-082-2.
  6. ↑ SCAFCO | Российское представительство. www.scafco.ru. Дата обращения: 23 апрель 2016.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Кулаковский А. Б., Федосеев В. В. Элеваторы СССР. — М., 1966.
  • Новое в строительстве зернохранилищ и предприятий системы заготовок. — М., 1972.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]