Крабат (фольклор персонажы)
| Крабат | |
 | |
| Урын | Үрге Лужица, Ойтрих[d] һәм Шварцкольм[d] |
|---|---|
| Эра | XIX быуат |
 Крабат Викимилектә | |
Крабат (нем. Krabat) — Сербия лужиҙары фольклоры персонажы, күп легендалар геройы, сихырсының уҡыусыһы темаһына әкиәттәрҙең төп геройы. Крабатның килеп килеп сығышы һәм авторлығы тураһында берҙәм версиялар юҡ.
Халыҡтың күҙ алдына килтереүе
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Сербтар версияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Эльба, Одра һәм Нейс йылғалары араһында йәшәүсе лужи сербтары (сорбтар) аңлатмаһы буйынса ул сығышы буйынса крәҫтиәндәрҙән булған, ҡөҙрәтле сихырсыға уҡыусы булып эләгә. Әммә ул уҡытыусыһынан айырмалы булараҡ ыңғай персонаж була һәм сихыр ярҙамында крәҫтиәндәргә ярҙам итә. Башҡа мәғлүмәттәр буйынса, Крабат ысынында йәшәгән буған кеше, ул Иоханном Шадовитце исемле Саксония армияһында полковник званиеһында хеҙмәт иткән хорват кешеһе икән. Саксония курфюрсты Август 1691 йылда төрөктәр менән һуғышта күрһәткән ҡаҙаныштары өсөн уға Грос-Серхэн исемен бирә. Артабан серб фольклоры версияһында Шадовитце, тылсымлы китаптағы арбау ярҙамында сихырсыны еңгүсе көтөүсе ярҙамсыһынә әйләнә. Был ваҡығанан һуң шул китап ярҙамында ул крәҫтиәндәргә ярҙам итә[1].
Немецтәр версияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Немец версияһында Фаусте һәм Крабат тураһында легендалар үҙ-ара тығыҙ бәйләнгән. Фауст та Крабат кеүек үк алған белемдәрен һәм тылсымлы көстәрен үҙ ихтияжына ғына түгел, ә крәҫтиәндәргә лә ярҙам итеү өсөн дә ҡулланалар. Сихыр ярҙамында улар баҫыуҙарҙы уңдырышлы итәләр, һаҙлыҡтарҙы киптерәләр һәм ҡоролоҡ менән көрәшәләр. Крабан курфюрст Август тураһында ла онотмай, ваҡыты-ваҡыты менән уны ла мәрәкәләп ала[1].
Телгә алыуҙар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Германияла фольклор персонажы буларыҡ, Крабат тураһында легендалар күп яҙыусыларҙы илһамландыра. XX быуатта үҙ әҫәрҙәрен ошо персонажға бағышлаған беренсе авторҙарҙың береһе, сорб телендә яҙылған «Mišter Krabat» (1954) романы менән лужи яҙыусыһы[2] була.
Әммә, немец яҙыусыһы Пройслер Отфридтың 1971 йылда сыҡҡан «Крабат, йәки боронғо тирмән легендалары]»[3] әкиәти повестары Крабатҡа киңерәк танылыу килтерә.
Крабат тураһында дүрт фильм төшөрөлгән:
- de:Die Mühle schwarze (Film) - повесть буйынса ГДР фильмы.
- cs:učeň Čarodějův (film, 1977)
- Крабат. Сихырсы уҡыусыһы
- Rabe Siebente Der ("Етенсе өарға") - 2011 йылғы йәнһүрәт, авторы de:Jörg Herrmann
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 Наталья Будур. Сказочная энциклопедия. — ОЛМА Медиа Групп, 2005. — 678 с. — ISBN 9785224048182.
- ↑ Christoph Schmitt. Erzahlkulturen Im Medienwandel. — Waxmann Verlag. — 392 с. — ISBN 9783830965640.
- ↑ Jack Zipes. The Sorcerer's Apprentice: An Anthology of Magical Tales. — Princeton University Press, 2017-03-27. — 431 с. — ISBN 9781400885633.
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Marie-Luise Ehrhardt: Die Krabat-Sage. Quellenkundliche Untersuchung zu Überlieferung und Wirkung eines literarischen Stoffes aus der Lausitz, (= Kultur- und geistesgeschichtliche Ostmitteleuropa-Studien; Band 1), N. G. Elwert Verlag, Marburg 1982, ISBN 3-7708-0715-4
- Susanne Hose: Erzählen über Krabat. Märchen, Mythos und Magie. Lusatia-Verlag, Bautzen 2013, ISBN 978-3-936758-81-8
- Kristin Luban (Hrsg.): Krabat: Analysen und Interpretationen, Brandenburgische Technische Universität Cottbus, IKMZ-Universitätsbibliothek, Cottbus 2008. ISBN 978-3-940471-08-6 (PDF; 4,1 MB)
- Paul Nedo: Krabat. Zur Entstehung einer sorbischen Volkserzählung. in: Deutsches Jahrbuch für Volkskunde. Zweiter Band Jahrgang 1956, herausgegeben vom Institut für deutsche Volkskunde an der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin durch Wilhelm Fraenger, Akademie-Verlag, Berlin, Digitalisat bei www.digi-hub.de (Universitätsbibliothek der Humboldt-Universität Berlin)
- Krabat — Aspekte einer sorbischen Sage, Zentrum für Lehrerbildung der Universität Potsdam, Herausgeber Martin Neumann; Das Dokument enthält die Inhalte verschiedener Krabat-Sagen und historische Bezüge. (PDF; 10,9 MB; CC BY-NC-SA 2.0)