Лейден университеты Uni-Leiden-seal.png Исеме
нидерл. Universiteit Leiden
Девиз
Libertatis Praesidium (Иректәрҙе ҡурсалаусы)
Асылған йылы
1575
Студенттар
25 800 (2015-2016)
Урынлашыуы
Лейден һәм Гаага, Нидерланд
Сайт
www.leiden.edu
Лейден университеты (нидерл. Universiteit Leiden ), йәки Лейден академияһы — Нидерландтың иң боронғо университеты . Лейден ҡалаһында урынлашҡан. Коимбра төркөмө, Europaeum (Европа университеттары берекмәһе) һәм Европа тикшеренеү университеттары лигаһына инә.
Лейден университеты (Рапенбюрг)
Лейден университеты 1575 йылда принц Вильгельм I Оранский тарафынан нигеҙләнә. Вильгельм I Оранский Һикһән йыллыҡ һуғыш барышындағы Нидерланд революцияһы етәксеһе була. Испания ғәскәрҙәре Лейденды ҡамауға алғанда, ҡала халҡы батырлыҡ һәм сыҙамлыҡ күрһәтә. Ҡаһарманлыҡтарына рәхмәт белдереп, Вильгельм I Оранский ҡала кешеләренә университет төҙөлөшөндә ҡатнашҡанда һалымдан азат иткән[ 1] .
XVII быуатта университет Европала кальвинистик белем биреүҙең иң ҙур үҙәге була. Гуго Гроций, Якоб Арминий, Иосиф Юстус Скалигер, Герман Бургаве, Бернхард Варениус һәм Эльзевирҙарҙың исемдәре университет менән айырылғыһыҙ бәйле була.
Оранж (Оранский) династияһы һәм Лейден университеты бөгөнгө көндә лә үҙ-ара тығыҙ бәйләнеште һаҡлайҙар. Королевалар Вильгельмина, Юлиана һәм Беатрикс һәм король Виллем-Александр ошо университеттың студенттары булған. 2005 йылда королева Беатрикс Лейден университетының почётлы дәрәжәһен алған.
Әлеге ваҡытта Лейден университеты туғыҙ факультетты, илленән ашыу департаментты һәм 150-ән ашыу белем биреү программаларын берләштерә, лайыҡлы рәүештә халыҡ-ара танылыуға эйә булған[ 2] . Университет составына 40 фәнни-тикшеренеү институт инә. Лейден университеты донъяның төрлө нөктәләренән студенттарҙы үҙенә йәлеп итә.
Хәҙерге ваҡытта университетта 25 меңдән ашыу студент белем ала. Уҡытыусылар составы 5500 кеше (2015—2016 уҡыу йылында) иҫәпләнә.
Уҡытыусылар исемлеге
Франко Петри Бургерсдейк (Бургерсдициус; 1590—1635) — философ һәм логик.
Францискус Гомарус (1563—1641) — дин белгесе.
Жорж ван Дрим (1957) — тел белгесе.
Эмиль Зеленка (1842—1902) — немец зоологы.
Фредерик Кортландт (1946) — тел белгесе.
Рейнберт де Леу (1938) — композитор, пианист, дирижёр.
Хендрик Антон Лоренц (1853—1928) — физик-теоретик. Лауреат Нобелевской премии по физике (1902).
Антоний Нук (1650—1692) — анатом.
Давид Рункен (1723—1798) — немец филологы, профессор.
Эдуард Сандифорт (1742—1814) — табип һәм анатом.
Маттейс Сигенбек (1774—1854) — университетта иң беренсе нидерланд теле профессоры.
Виллем Эйнтховен (1860—1927) — физиолог, Нобель премияһы лауреаты (1924).
Петер Схрейвер (1963) — тел белгесе.
Гьялт Люкассен (1956) — тел белгесе.
Францискус Антониус Хубертус Схрейнемакерс (1864—1945?) — физикохимик.
Энрико Ферми (1901—1954) — итальян-американ физигы.
Студенттар исемлеге
Христофор Арцишевский (1592—1656) — голланд хәрби инженеры һәм генерал.
Мартин Бейеринк (1851—1931) — микробиолог.
Карл Людвиг Блюме (1796—1862) — немец-голланд ботанигы һәм микологы.
Барт Ян Бок (1906—1983) — голланд сығышлы АҠШ астрономы.
Виллем Хендрик ван ден Бос (1896 − 1974) — Нидерланд һәм КАР астрономы.
Томас Браун (1605—1682) — Британия медигы һәм яҙыусы.
Армин ван Бюрен (1976) — Нидерланд музыканты, диджей һәм музыкаль продюсер.
Пол Верховен (1938) — Нидерланд һәм АҠШ кинорежиссёры.
Анджей Вишоватый (1608—1678) — Польша философы, дин белгесе, яҙыусы һәм шағир.
Поль Анри Гольбах (1723—1789) — француз философы, яҙыусы, энциклопедист, мәғрифәтсе.
Андреас Грифиус (1616—1664) — немец шағиры һәм драматургы.
Гуго Гроций (1583—1645) — Нидерланд юрисы, философы һәм дәүләт эшмәкәре.
Роберт ван Гулик (1910—1967) — синолог, дипломат, музыкант һәм яҙыусы.
Христиан Гюйгенс (1629—1695) — механик, физик, математик, астроном һәм уйлап табыусы.
Хуго де Фриз (1848—1935) — ботаник һәм генетик.
Зыбелин Семён Герасимович (1735—1802) — Рәсәй медигы, Мәскәү университетында рустарҙан иң тәүге медицина профессорҙарының береһе.
Озерецковский Николай Яковлевич (1750—1827) — Рәсәй тәбиғәтте өйрәнеүсеһе.
Хаменгкубувоно IX (1912—1988) — Индонезия сәйәсмәне. Индонезияның вице-президенты, солтан.
Яп де Хоп Схеффер (1948) — сәйәсмән.
Иоганн Худде (1628—1704) — нидерланд математигы һәм дәүләт эшмәкәре.
Роберт Уэйкфилд (?—1537) — инглиз тел белгесе.
Кассиан Иосифович Ягельский (1736—1774) — Рәсәй медигы.
Дирк Ян Стройк (1894—2000) — Нидерланда һәм АҠШ математигы.
1579—1581, 1587—1589 Юст Липсий
1597—1599 Францискус Гомарус
1605—1606 Якоб Арминий
1629—1631, 1634—1635 Франко Петри Бургерсдейк
1642—1643, 1651—1652, 1665—1666 Якобус Голиус
1659—1660, 1668—1669 Иоанн Кокцеюс
1661—1662 Иоганн Фридрих Гроновий
1669—1670, 1670—1671 Франциск Сильвий
1673—1674, 1680—1681, 1687—1688, 1692—1693 Фридрих Кесе Спангейм
1690—1691 Пауль Герман
1714—1715, 1730—1731 Герман Бургаве
1723—1724 Вильгельм Якоб Гравезанд
1726—1727, 1738—1739 Бернард Зигфрид Альбинус
1739—1740 Алберт Схюлтенс
1742—1743, 1758—1759, 1770—1771 Адриан ван Ройен
1743—1744 Питер ван Мушенбрук
1747—1748 Тибериус Гемстергейс
1760—1761 Ян Якоб Схюлтенс
1763—1764 Давид ван Ройен
1767—1768 Давид Рункен
1782—1783, 1802—1803 Эдуард Сандифорт
1787—1788 Хендрик Алберт Схюлтенс
1796—1797, 1811—1812 Себальд Юстинус Брюгманс
1809—1810, 1823—1824 Маттейс Сигенбек
1824—1825, 1844—1845 Жерард Сандифорт
1832—1833 Каспар Георг Карл Рейнвардт
1840—1841 Йохан Рудольф Торбеке
1850—1851, 1860—1861 Ян де Валь
1853—1854 Теодор Виллем Йейнболл
1857—1858 Фредерик Кайзер
1861—1862 Авраам Кюнен
1863—1864 Карел Габриель Кобет
1867—1868 Виллем Фредерик Райнир Сурингер
1868—1869 Рейнхарт Дози
1877—1878 Роберт Якобус Фрёйн
1879—1880 Йохан Хендрик Каспар Керн
1881—1882 Михаэл Ян де Гуе
1892—1893 Корнелис Петер Тиле
1899—1900 Хендрик Антон Лоренц
1903—1904 Хейке Камерлинг-Оннес
1905—1906 Виллем Эйнтховен
1917—1918 Геррит Кальф
1921—1922 Христиан Снук-Хюргронье
1923—1924 Гуго Краббе
1925—1926 Виллем де Ситтер
1929—1930 Николас ван Вейк
1932—1933 Йохан Хёйзинга
1936—1937 Ян ван дер Хуве
1949—1950 Бернар Абрахам Гронинген
1953—1954 Ян Юлиус Лодевейк Дёйвендак
1958—1959 Герман Йоханнес Лам
1963—1964 Виллем ден Бур