Лоренцо Медичи

Лоренцо Медичи
итал. Lorenzo di Piero de Medici
Герб
Зат	ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ	Флоренция республикаһы^[d]
Исем	Laurent le Magnifique de Médicis[3], Laurent le Magnifique[4], Laurent[5], Laurent de Médicis[5], Laurent de Médicis le Magnifique[6], Laurent le Magnifique[7], Laurent de Médicis[8] һәм Laurent l’Ancien[9]
Тыуған көнө	1 ғинуар 1449[10][11]
Тыуған урыны	Флоренция, Флоренция республикаһы^[d][11][10]
Вафат булған көнө	8 апрель 1492[10] (43 йәш)
Вафат булған урыны	Кареджи^[d], Флоренция республикаһы^[d][10]
Ерләнгән урыны	Капелла Медичи^[d]
Атаһы	Пьеро Медичи^[d]
Әсәһе	Лукреция Торнабуони^[d]
Бер туғандары	Nannina de' Medici^[d], Maria di Piero de' Medici^[d], Bianca de' Medici^[d], Джулиано Медичи^[d][12] һәм Giovanni de' Medici^[d]
Хәләл ефете	Клариче Орсини^[d]
Внебрачный партнёр	Лукреция Донати^[d]
Балалары	Лукреция Медичи^[d], Пьеро Глупый^[d], Маддалена Медичи^[d], Лев X^[d][12], Джулиано II Медичи^[d], Контессина Медичи^[d], Луиза Медичи^[d] һәм Климент VII^[d]
Нәҫеле	Медичи^[d][12]
Яҙма әҫәрҙәр теле	Итальян
Һөнәр төрө	сәйәсмән, яҙыусы, шағир, банкир
Кемдә уҡыған	Иоанн Аргиропул^[d], Марсилио Фичино^[d] һәм Gentile de' Becchi^[d]
Милке	вилла ди Кастелло^[d] һәм Villa Medici^[d]
Тасуирлау биттәре	books.google.de/books?id…
Изображается на	Portrait of Lorenzo de' Medici^[d] һәм Lorenzo de' Medici^[d]
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы	Lorenzo de' Medici
Лоренцо Медичи Викимилектә

Лоре́нцо ди Пьеро де Ме́дичи «Күркәм» (итал. Lorenzo di Piero de Medici il Magnifico; 1 ғинуар 1449(14490101), Флоренция — 8 апрель 1492, Флоренция) — Флоренция дәүләт эшмәкәре, Яңырыу дәүере Флоренция республикаһының башлығы, фән һәм сәнғәттәр ҡурсалаусыһы, шағир.

Биографияһы

Пьеро ди Козимо Медичи һәм уның ҡатыны Лукреция Торнабуониның улы. 1469 йылда атаһы вафат булғандан һуң егерме йәшендә Флоренция республикаһының башлығы булып киткән. Әммә 1470 йылдың яҙында уҡ ҡоралланған оппозицияға юлыҡҡан. Уның атаһы тарафынан Флоренциянан ҡыуылған Бернардо Нарди ҡоралланған отряд башында республикаға үтеп ингән һәм Флоренцияның үҙенә үтеп инергә ниәтләп Пратоны биләгән. Лоренцоның бәхетенә күрә, Прато ҡалаһының башлығы Чезаре Петруччи етәкселегендәге урындағы ополчениеһы Нардиҙы һәм уның ярандарын әсиргә алған. Петруччиҙың фарманына ярашлы, боласыларҙың етәкселәре Пратоны ҡала майҙанында аҫылғандар.

Сәйәсәте

1478 йылда ул уның ҡустыһы Джулианоның ғүмерен алған Франческо Пацци башлығындағы һәм Рим папаһы Сикст IV менән Пиза архиепископы булышлығындағы заговорҙы асҡан. Нәфрәтле папа Медичиҙың ҡулына ала алған барлыҡ милкен конфискацияланған, Медичи банкының Римдәге концессияһын япҡан, Лоренцоны һәм Флоренцияның бөтә хөкүмәтен сиркәүҙән ситләткән һәм һуңынан ситләтеүҙе барлыҡ ҡалаға һалған. Аҙаҡ папа Неаполь короле Фердинанд I менән килешкән, уның улы Альфонсо Флоренцияға һөжүм иткән. Һуғыш ике йыл дауам иткән, әммә ҙур алыштар менән ул билдәләнмәгән. Папаның һәм Неаполь короленең ғәскәрҙәре барлығы бер нисә еңеүгә өлгәшкән, сөнки флоренциялыларға тик үҙ көстәренә таянырға тура килгән: венециялылар ҙа, миланлылар ҙа уларға ярҙамға килмәгән. Шул ваҡытта Лоренцо Неаполь короле менән һөйләшеүҙәр башлаған. Фердинанд уны хөрмәт менән ҡабул итә. Солох төҙөлгән һәм Флоренция бөтә үҙенең биләмәләрен һаҡлап ҡалған. Папа менән һуғыш тағы бер ни тиклем дауам иткән. Был ваҡытта ғосмандар Отранто ҡалаһын яулап алғандар һәм уларҙан хәүефләнеп папа Сикст IV итальяндарға тик дөйөм көскә берләшеп кенә ғосмандарҙы Италиянан ҡыуып буласағын аңлаған. Бынан башҡа папаға Лоренцоның Франция короле менән союзға инергә ниәтләүе тураһында имеш-мимештәр килеп еткән, шунлыҡтан Сикст IV Флоренцияның илселәрен ихлас ҡабул иткән. 1480 йылдың 3 декабрендә солох төҙөлгән, уға ярашлы Италияға инеп Отрантоны яулап алған ғосмандарға ҡаршы һуғыш өсөн Флоренция 15 галераны әҙерләп ебәрергә тейеш булған.

Шулай итеп Лоренцоның күпкә артҡан популярлығы уға идара итеүҙең республика системаһын көсһөҙләндерергә һәм дәүләт ҡоролошона үҙе теләгән үҙгәртеүҙәр индерергә мөмкинлек биргән. Хәҙер барлыҡ эштәрҙе атҡарыу Лоренцо сәйәсәтен алып барған етмеш граждандар советына йөкмәтелгән. Айырым әйткәндә совет бөтә вазифаларҙы тәғәйенләгән, финансҡа хужа булған һәм Лоренцоға дәүләт аҡсаларын биреп уның барлыҡ теләктәрен үтәгән. Дәүләт бурыстары арта барған. Һуңға ҡарай дәүләт ҡаҙнаһы Лоренцоның шәхси милке тиерлек булып киткән, ә Флоренция республикаһы тик атамаһы буйынса ҡалған — фактик рәүештә Лоренцо суверен монарх власына эйә булған.

Лоренцоның ғүмеренә һәм именлегенә янау «ғали йәнәптәрен фашлау» булараҡ ҡаралған һәм быға ҡаты яза бирелгән. Шулай ҙа Лоренцо үҙенең сикһеҙ власын башлыса дәүләттең ҙур файҙаһына һәм данына ҡулланған.

Дж. Вазари. Лоренцо Медичиның портреты. Флоренция, Уффици галереяһы.

Мәҙәниәт һәм сәнғәттең сәскә атыуы

Лоренцо ижтимағи аҡсаларҙы урта ҡатламдың хуплауына таянырға һәм фәлсәфәгә, әҙәбиәткә, скульптура һәм һынлы сәнғәткә ҡыҙыҡһыныуҙы тергеҙеүгә булышлыҡ итеү өсөн файҙаланған. Уның патронажы аҫтында булған Кареджи академияһы (ағзалары араһында Марсилио Фичино, Джованни Пико делла Мирандола һәм Анджело Полициано) бөтә Европа буйлап неоплатонизм төшөнсәһен таратыусы үҙәккә әйләнгән. Шул ваҡытта Флоренцияла Сандро Боттичелли һәм Микеланджело Буонарроти үҙ шедеврҙарын төшөргәндәр. Италияның ҡала-дәүләттәрендә сәйәси тигеҙлекте һаҡларға теләп, Флоренция Яңырыуының ыңғай миҫалы Римгә, Венецияға, Миланға һәм Неаполгә таралһын өсөн Лоренцо үҙенең бар көсөн һалған. Лоренцо Медичи идара итеү дәүерендә Флоренция мәҙәни һәм иҡтисади сәскә атыуға ирешкән. Уның аҡылы һәм хәрби уңыштары арҡаһында, дәүләт хәүефһеҙлегенә эйә булған.

Лоренцо ҙур китап коллекцияһын туплаған, аҙаҡ ул Лаурециана йәки Медичи китапханаһы булып киткән. Шулай уҡ халыҡ мотивтарын ҡулланып ул шиғырҙар яҙған.

Һуңғы йылдары

Әүҙем тормош рәүешен алып барған: рыцарҙәр турнирҙарын һәм уйындарын, һунар итеүҙе яратҡан, әммә подагра менән сирләгән; һуңға ҡарай был ауырыу шул тиклем көсәйгән, хатта ул шәхси рәүештә дәүләт эштәре менән шөғөлләнеүҙән туҡтай, ҡала ситендәге һарайҙарҙа йәшәгән йәғни минераль һыуҙарға дауаланырға йөрөгән. Хәҙер уның яратҡан йәмәғәте ғалимдар булған. Үлем килеүен һиҙеп, ул үҙенә билдәле рухани Джироламо Савонароланы саҡырған, ул был ваҡытта Флоренцияның Изге Марка доминика монастырында настоятель булған. Лоренцоның биографтары буйынса, Савонарола уны тыңлағандан һуң уға Флоренция халҡына иректе ҡайтарырға һәм законлы хужаларға барлыҡ ғәҙелһеҙ алынған милекте ҡайтарырға өгөтләгән; Лоренцо быға риза булмағас, Савонарола үлеп барыусыға гөнаһтарын ебәреү мөмкинлеген бирмәй киткән. 1492 йыл башында Лоренцоның сире хәүефле булып киткән. 1492 йылдың апреленең 8-нән 9-на ҡарай ул үҙенең Кареджилағы ҡала ситендәге һарайҙа вафат булған. Үҙенең ҡустыһы Джулиано янында Медичи капеллаһында ерләнгән. Флоренциялылар Лоренцоның үлеүенә бик ҡайғырғандар. Итальян дәүләт башлыҡтары республика граждандарына ҡайғыларын уртаҡлашыуҙы белдереп Флоренцияға үҙ илселәрен ебәргәндәр.

Ғаиләһе

Rappresentazione dei santi Giovanni e Paolo

Лоренцо Медици 1469 йылдың 4 июнендә Клариче Орсини менән никахлашҡан. Балалары:

• Лукреция (1470—1553)
• Пьеро ди Лоренцо II Даланһыҙ (1472—1503), Флоренция республикаһының киләһе башлығы
• Маддалена (1473—1528)
• Джованни (1475—1521), кардинал, артабан Лев X исеме аҫтында Рим папаһы
• Луиза (1477—1488)
• Контессина (1478—1515)
• Джулиано (1479—1516), Немур герцогы.

Үҙенең үлтерелгән ҡустыһы Джулиандың бастардын тәрбиәләгән, ул Рим папаһы Климент VII булып киткән. Музой стихов Лоренцо была его платоническая любовь — Лукреция Донати.

Ата-бабалары

Популяр мәҙәниәттә

Лоренцо Медичиҙың «Вакх йыры» әҫәренән өҙөк^[13]:

Һинең әле сәскә атҡан ғына мәлең,
Ғүмер үтә-китә, шуны һин бел.
Ышанма табырыңа ғәмәл-әмәлен,
Ҡалһаң икән, тип йәшлектә гел.
Иртәгәгә ҡарап һис алданма,
Бөгөнгөнән берүк мәхрүм ҡалма.
Ләззәт тәмен бына хәҙер таты,
Һуңға ҡалма, ашыҡ, йәше-ҡарты.
Дан йырлайыҡ Һеҙгә, Вакх, Амур!
Ҡайғы-ғәм белмәҫ һеҙҙән йәм табыр.
Ҡойолмаһын йөҙҙәреңдән һөмһөр,
Йәшлек бер генә тип, уйна ла көл!
Яҙмыш алдында беҙ мәңге көсһөҙ,
Оҡшай икән, йәшәй бир, әйҙә, ғәмһеҙ.
Ни булһа ла булыр, үтер ғүмер,
Алда өмөт уты яныр-һүнер.

• Assassin’s Creed II компьютер уйыны персонажы.
• «Le Secret des Flamands» («Фламандтарҙың сере», 1974) фильмының персонажы.
• «Демоны Да Винчи» телесериалының төп геройҙарының береһе.
• «Медичи: Күркәм» (2018) телесериалының төп геройы.

Филателияла

Лоренцо Медичи 1992 йылғы Италияның почта маркаһында һүрәтләнгән.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Медичиҙар

Иҫкәрмәләр

1. Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
2. Deutsche Nationalbibliothek Record #118574418 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
3. Vasari G. Les Vies des meilleurs peintres, sculpteurs et architectes (фр.) / C. Weiss — Paris: 1903. — Vol. 1. — P. 171.
4. Vasari G. Les Vies des meilleurs peintres, sculpteurs et architectes (фр.) / A. Chastel — Arles: Actes Sud, 2005. — Vol. 1. — P. 120.
5. Vasari G. Les Vies des meilleurs peintres, sculpteurs et architectes (фр.) / C. Weiss — Paris: 1903. — Vol. 1. — P. 402.
6. Vasari G. Les Vies des meilleurs peintres, sculpteurs et architectes (фр.) / A. Chastel — Arles: Actes Sud, 2005. — Vol. 1. — P. 145.
7. Vasari G. Les Vies des meilleurs peintres, sculpteurs et architectes (фр.) / C. Weiss — Paris: 1903. — Vol. 1. — P. 443.
8. Vasari G. Vies des peintres, sculpteurs et architectes (фр.) / L. Leclanché — Paris: 1841. — Vol. 9. — P. 69.
9. Vasari G. Vies des peintres, sculpteurs et architectes (фр.) / L. Leclanché — Paris: 1841. — Vol. 9. — P. 6.
10. Walter I. MEDICI, Lorenzo de’ // Dizionario Biografico degli Italiani (итал.) — 2009. — Vol. 73.
11. Archivio Storico Ricordi — 1808.
12. Union List of Artist Names (ингл.) — 2015.
13. Дөйөм тарих. Урта быуаттар тарихы. 6-сы класс : дөйөм белем биреү ойошмалары өсөн дәреслек / Е. В. Агибалова, Г. М. Донской ; А. А. Сванидзе редакциялығында. — 5-се баҫманан тәржемә (тәржемәсеһе С. Ғ. Мөхтәруллина). — Өфө: Китап, 2016. — Т. в 5 кн.. — С. 196. — 288 с. — ISBN 978-5-295-06398-5.

Әҙәбиәт

• Медичи Лоренцо // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Остапенко П. В. История тайной войны в Средние века. Византия и Западная Европа. — М.: АСТ, 2008. — 384 с.
• Пол Стратерн. Медичи. Крестные отцы Ренессанса. — М.: Астрель, 2010. — ISBN 978-5-271-30018-9
• Лоренцо Медичи и поэты его круга. Перевод А. Триандафилиди. — М.: Водолей, 2013. — 272 с. — ISBN 978-5-91763-144-8
• Клула И. Лоренцо Великолепный / пер. с фр. Н. Зубкова. — М.: Молодая гвардия, 2007. — (ЖЗЛ)

Һылтанмалар

• Лоренцо Великолепный. Программа «Эха Москвы» из цикла «Всё так»
• В литературной энциклопедии
• Обзор творчества на belpaese2000, итал. стихи