Лөкбатҡан (балсыҡ вулканы)

Лөкбатҡан
Рәсем
Дәүләт  Әзербайжан
Административ-территориаль берәмек Локбатан[d]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 130 метр[1]
Мираҫ статусы Объект из предварительного списка Всемирного наследия[d]
Бөтә донъя мәҙәни мираҫы исемлегенә индереү критерийы (vii)[d], (viii)[d] һәм (x)[d]
Карта

Лөкбатҡан - (рус. Локбатан, әзерб. Lökbatan) — донъяның иң ҙур балсыҡ вулкандарының береһе[2]. Баҡының Гарадаг (башҡ. Ҡаратау) районындағы шул исемдәге үк Лөкбатҡан ауылынан йыраҡ түгел урынлашҡан . 1998 йылдан ЮНЕСКО бөтә донъя мираҫы исмлегенә индерелгән[3].

Этимологияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Лөк - төрөк һәм әзербайжан телдәрендә ата дөйә тигәнде аңлата [4]. "Батан" һүҙе башҡортсаға "батҡан" тип тәржемә ителә. Ихтимал, был балсыҡ ағымында дөйә батып үлгән булғандыр.

Тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1933 йылда, батҡаҡ вулканы янында скважина быраулағанда геологтар янында ҡеүәтле нефть һәм тәбиғи газ ятҡылыҡтары таба. Нәҡ ошо факт артабан батҡаҡ вулкандары менән углеводород ятҡылыҡтарының туранан-тура бәйләнеше барлығы тураһында теория барлыҡҡа килә[5].

Лөкбатҡан донъяла иң әүҙем батҡаҡ вулканы: 1810 йылдан бирле 25 атылыу теркәлгән булһа, шуларҙың иң һуңғыһы 2017 йылдың 2 майында теркәлгән [2][6]. Вулкандың ҡылығы үҙгәреүсән: ҡағиҙә булараҡ, уға пелей тибында атылыу хас, был төр атылыуҙа батҡаҡ сығып, уның конусына яғыла бара, әммә ҡайһы саҡ үҙлегенән ҡайнап янып газ бүленеп сыға.

Донъяла 800-ләп шундай вулкан бар, шуларҙың 300 тирәһе Әзербайжан ерҙәрендә [7].

Видеояҙмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • YouTube сайтында Видео Вулкан в Локбатане
  • YouTube сайтында Видео Баку! Грязевой вулкан!
  • YouTube сайтында Видео Азербайджан. Баку2016. Грязевые вулканы. 1часть
  • YouTube сайтында Видео Bakıda yenə VULKAN püskürdü (2017)

Шулай уҡ ҡара

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1176/
  2. ↑ 2,0 2,1 Dünya rekordçusu püskürdü (әзерб.). AZƏRTAC (2 май 2017). Дата обращения: 26 апрель 2019.
  3. ↑ "Lok-Batan" Mud Cone (ингл.). UNESCO. Дата обращения: 26 апрель 2019.
  4. ↑ Lök [1]
  5. ↑ Геология, геоэкология и ресурсный потенциал Урала и сопредельных территорий: Материалы III Всероссийской молодежной геологической конференции, г. Уфа, сентябрь 2015 года. — Санкт-Петербург: Свое издательство, 2015. — С. 10—12. — 208 с. — ISBN 978-5-4386-0896-7.
  6. ↑ В Азербайджане произошло извержение вулкана. Haqqin.az (2 май 2017). Дата обращения: 26 апрель 2019.
  7. ↑ Грязевой вулкан Локбатан [2] 2019 йыл 9 май архивланған.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Lök [3]
  • Грязевой вулкан Локбатан[4]
  • Грязевой вулкан Локбатан [5] 2019 йыл 9 май архивланған.
  • Грязевой вулкан Локбатан, Азербайджан, Баку: фото, описание адрес[6](недоступная ссылка)