Мегион

Мегион
Байраҡ[d]
Рәсем
Дәүләт  Рәсәй
Административ үҙәге Городской округ город Мегион[d]
Административ-территориаль берәмек Городской округ город Мегион[d][1]
Сәғәт бүлкәте UTC+05:00[d]
Халыҡ һаны 52 887 кеше (2021)[2]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 40 метр
Почта индексы 628680, 628681, 628684, 628690 (п. Высокий)
Рәсми сайт admmegion.ru
Урындағы телефон коды 34643
Карта
 Мегион Викимилектә

Мегион — Рәсәй ҡалаһы, Ханты-Манси автономиялы округы — Югра. Ҡалала— 46643 кеше (2020) йәшәй. Халыҡты Ҡала округында — 53450 кеше (2020), шул иҫәптән Высокий ҡасабаһында— 6807 кеше йәшәй. Көнбайыш Себерҙең төньяғында, Обь йылғаһына уның ике ҡушылдығы — Мега һәм Мулка ҡойған урында урынлашҡан. Нижневартовск агломерацияһына инә.

Нижневартовск менән бергә нефть сығарыуҙың мөһим сәнәғәт үҙәктәренең береһе булып тора.

Этимологияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1912 йылғы документта Магайон булараҡ; 1940-сы йылдарҙа Обь йылғаһына Меганың киҫә бөгөлөп ағып төшкән урынында урынлашҡан Мегион ауылы булараҡ телгә алынған. 1980 йылдан — Мегион ҡалаһы. Исеме хант телендәге мехи, меги, мегий — «бөгөл, бөгөлөш, йылғаның текә боролошо», мегин — «кәкре» һүҙҙәренән килеп сыҡҡан[3].

Физик-географик ҡылыҡһырламаһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Географик урыны

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мегион Көнбайыш-Себер тигеҙлегенең үҙәк өлөшөндә, Обь йылғаһының урта ағымында урынлашҡан. Географик координаталары: 61°02′00″ с. ш. 76°06′00″ в. д.HGЯO61°02′00″ с. ш. 76°06′00″ в. д.HGЯO. Май аҙағынан июль уртаһына тиклем был параллелдәге ҡалаларҙа аҡ төндәр тигән күренеш күҙәтелә. Мәҫәлән, Санкт-Петербург, аҡ төндәр күҙәтелгән билдәле ҡалаларҙың берһе, йәнәш киңлектә урынлашҡан.

Сәғәт поясы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мегион Екатеринбург ваҡыты (Yekaterinʙurg Time Zone, YEKT) сәғәт поясында урынлашҡан. UTC белән айырмаһы +5:00 сәғәт тәшкил итә. Мәскәү ваҡыты менән айырмаһы +2 сәғәт тәшкил итә һәм Рәсәйҙә MSK+2 тип күрһәтелә.

Ҡалаларҙың урынлашыу алыҫлығы:

Ҡала Алыҫлығы, км Йүнәлештә
Нижневартовск 28 Көнсығышҡа
Сорғот 200 Көнбайышта
Ханты-Мансийск 500 Көнбайышта
Яңы Уренгой 560 Төньяҡта
Төмәндә 750 Көньяҡ-Көнбайыш
Екатеринбург 1000 Көньяҡ-Көнбайыш
Һамарҙа 1800 Көньяҡ-Көнбайыш
Мәскәү 2300 Көнбайыш
Санкт-Петербург 2510 Көнбайыш
Якутск 2840 Көнсығышҡа
Петропавловск-Камчатский 4750 Көнсығышҡа

Ҡала Урта Обь уйһыулығы үҙәгендә, Самотлор нефть ятҡылығы янында урынлашҡан. Диңгеҙ кимәленән бейеклеге — 40 метр. Ҡала эсенән, бер өлөшө торбаға алынған һәм күмелгән, бысраҡ һыулы Сайма йылғаһы аға.

Климаты

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мегион ҡалаһы Иң Төньяҡ райондарына тиңләштерелгән.

Ҡала климат ҡырҡа континенталь. Ҡыш һыуыҡ һәм оҙайлы, йәй сағыштырмаса йылы һәм ҡыҫҡа. 2006 йылдың ғинуарында теркәлгән температураның абсолют минимумы −62 °C[4] тәшкил иткән

  • Һауаның уртаса йыллыҡ температураһы — −1,7 °C
  • Һауаның сағыштырмаса дымлылығы — 75,1 %
  • Елдең уртаса тиҙлеге — 3,1 м/с

Тупраҡ ҡатламы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡаланың тирә-яғында тупраҡ-грунт һаҙлыҡтары өҫтөнлөк итә, ҡала һыҙаты өйөлгән грунттан тора. Тәбиғи тупраҡ өҫкө һәм ваҡ көлһыу. Был хәлдә бина бейеклегенә сикләүҙәр һалына, шулай уҡ һаҙлыҡтарҙы алдан киптереү, ә аҙаҡ — терәк бағаналар йәки свайҙар ҡағыу талап ителә.

Үҫемлектәр һәм хайуандар донъяһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡаланы, флораһы һәм фаунаһы бик бай, ҡатнаш тайгауратып алған. Төньяҡ аҫаба халыҡтары элек-электән уларҙы үҙ кәсепселегендә ҡуллана. Ҡала менән йәнәшә тиерлек айыу өңдәре осрай. Урмандарҙа ҡиммәтле тиреле йәнлектәр күп: тейен, ондатра, төлкө, әлгәнйәк, ҡуян, шулай уҡ Мегиондың төп символы — Кеш. Һаҙлыҡтарҙа өйрәктәр, ҡара йыландар йәшәй. Ҡиммәтле тире эшкәртеү менән бер рәттән балыҡ кәсепселеге үҫешкән. Иң таралған балыҡтар: (сабаҡ?) чебак, опто, алабуға, табан балыҡ, суртан, уҡбалыҡ.

Тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иртә тораҡ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1911 йылда Мегион тураһында беренсе тапҡыр телгә алына. Беҙ уны күренекле Себерҙе өйрәнеүсе— Александр Дунин-Горкавич яҙмаларында табабыҙ: «Ҡитғаны уратып аҡҡан бөгөлөш тамағында ятҡан ҡасаба». Был тораҡ пункттың хант телендәге атамаһын һүҙмә-һүҙ тәржемә иткәндән — Майон (яҙылышының беренсе варианты).

Рәсәй империяһының рәсми мәғлүмәттәре буйынса, 1912 йылда хәҙерге Нижневартовск районы биләмәһе Тубыл губернаһы Сорғот өйәҙе Ларьяцкий улусы составына ингән һәм 46 ауылдан (йорт) торған. Һәм шунда уҡ Обь буйынының ваҡ тораҡ пункттары урынлашҡан: Вампугольский йорто — 13 кеше; Вартовск ауылында 93 кеше, запасҡа иген һаланған магазин, ике шәхси кибет, земство станцияһы, пристань һәм сиркәү. Һуңғараҡ улар Вымпугольск исемен алған бер торама пунктҡа берләшкәндәр. Обь йылғаһының уң ярында 1909 йылда Нижневартовск утын пристане барлыҡҡа килә. Унан ҡырҡ километр алыҫлыҡта, Обь йылғаһының аҫҡы ағымында, Магайондың (яҙыуҙың икенсе варианты) биш ихатанан торған йорттары һәм земство трактовый станцияһы булған. Ермаково Магайон йорттары йәнәшә Лекрысово һәм Ермаково йорттары була. Һуңғыларында Ермак дружинаһы привалға туҡтаған имеш тигән легенда йәшәй. Башҡа яҡыныраҡ тирмәләрҙә ханттар йәшәгән. Хантта почта ташыу менән ихлас шөғөлләнгән. Магайон тирмәләрендә йәшәгән кешеләр традиция буйынса балыҡсылыҡ халыҡ кәсебе менән шөғөлләнгән.

Нефть бумы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Мегиондың совет осорондағы гербы

1959 йылда Нижневартовск менән йәнәшә, ергә Мегион биҫтәһендә (хәҙерге исеме шул ваҡытта барлыҡҡа килә), нефть эҙләү маҡсатында һынамаҡ пробный тәрән быраулау эштәре башлана.

1961 йылдың 21 мартында Мегион эргәһендә Урта Обь буйындағы беренсе нефть фонтаны урғыла, шул ваҡыттан алып Көнбайыш-Себер нефть һәм газ комплексының үҫеүе башлана.

1964 йылдың 24 майында 8-се нефть йыйыу пунктынан мегион нефте тейәлгән беренсе баржа ҡуҙғала һәм Обь буйлап өҫкә, Новосибирскиға, йүнәлә. Барлығы 1964 йылғы навигация осоронда 73,2 мең тонна нефть оҙатыла. Был уңайҙан шундуҡ йылға ярында тантаналы митинг үтә. Бикте задвижка экспедиция начальнигы В. Абазаров менән ятҡылыҡты тәүләп табыусы Г. Норкин аса.

1964 йылдың 29 сентябрендә Мегион эшселәр ҡасабаһы статусы ала, ә ун алты йылдан РСФСР Юғары Советы Президиумының 1980 йылдың 23 июль Указы менән Төмән өлкәһе Ханты-Манси автономиялы округы Нижневартовск районындағы Мегион эшселәр ҡасабаһы округ буйһоноуындағы ҡала итеп үҙгәртелә.

Төбәкте үҙләштергәндә нефть сығарыу беренсе урынға ҡуйыла, шуның өсөн, тәү сиратта, ятҡылыҡтарҙың, сәнәғәт базалары һәм нефть үткәргестәрҙең инфраструктураһы төҙөкләндерелде обустраиваться. Бөтә башҡа төҙөлөш башҡаларҙың, шул иҫәптән торлаҡ һәм көнкүреш объекттары төҙөү ҡалдыҡ принцибы буйынса алып барыла. Төҙөлөштөң иң эре заказсылары — нефтселәр, геологтар һәм торба үткәреүселәр. Улар барыһы ла тармаҡ институты билдәләнгән территорияны планлаштырыуға төрлө ҡарашта булғанлыҡтан, ҡаланы төҙөүҙә буталсыҡлыҡ килеп сыҡты. 1982 йылға тиклем берҙәм генераль план булмай[5].

Халҡы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Халыҡ иҫәбе
1959[6]1970[7]1979[8]1989[9]1996[6]1998[6]2000[6]
400↗6431↗23 629↗39 783↗41 800↗42 000↘41 500
2001[6]2002[10]2005[6]2006[6]2007[6]2008[6]2009[11]
↗41 800↗46 566↗47 200↗47 500↗48 400↗48 900↗49 107
2010[12]2011[6]2012[13]2013[14]2014[15]2015[16]
↗49 449↘49 400↘48 763↘48 539↗48 949↗49 063

2016 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халҡы буйынса ҡала 331 Рәсәй Федерацияһының 1112[17] ҡалаһы араһында [18] 375-се урында була

Милли составы

Түбәндә 2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса ҡала халҡының[19]

Милләте Һаны



күренеп ҡала (кеше) 		Процент нисбәте Һаны



ҡала округы (кеше) 		Процент нисбәте
Рус 836 30 62,36 % 766 34 61,66 %
Украиндар 3640 7,36 % 4157 7,37 %
Татарҙар 3509 7,10 % 3972 7,04 %
Башҡорттар 1723 3,49 % 1906 3,38 %
Әзербайжандар 867 1,75 % 987 1,75 %
Кумык 488 0,99 % 746 1,32 %
Лезгиндар 584 1,18 % 659 1,17 %
Молдавандар 389 0,79-ға % 568 1,01 %
Чечендар 450 0,91 % 493 0,87 %
Сыуаштар 376 0,76 % 493 0,87 %
Белорустар 385 0,78 % 466 0,83 %
Мариҙар 262 0,53 % 287 0,51 %
Мордвалар 234 0,47 % 259 0,46-ға %
Ҡаҙаҡтар 169 0,34 % 224 0,40 %
Немец 203 0,41 % 223 0,40 %
Башҡалар 1481 3,00 % 1811 3,21 %
Күрһәтеү 3853 7,79 % 4365 7,74 %
Барыһы 449 49 100,00 % 382 56 100,00 %

Белем биреү учреждениелары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡалала 9 дөйөм белем биреү мәктәбе, шуларҙың береһе Высокий ҡасабаһы территорияһында урынлашҡан. Себер профессиональ-педагогия колледжы, лицей № 1, православие гимназияһы, Анатолий Кузьмин исемендәге музыка мәктәбе, «Камертон» сәнғәт мәктәбе, һынлы сәнғәт мәктәбе, шулай уҡ күп спорт секциялары эшләй.

Транспорты

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мегионда ике эске ҡала маршрутынан торған автобус селтәре бар.

  • 1 «СУ-920 — Автостанция — Азатлыҡ урамы — Налоговая — МАТП — Еңеү проспекты (Кирегә: Дауахана комплексы — ГОВД) — 28-се биҫтә».
  • 2 «СУ-920 — Автостанция — 3-сө мәктәп — Губкин урамы (Кирегә: 1-се мәктәпкә тейеп үтеп) — 28-се биҫтә».

Нижневартовск һәм Высокий ҡасабаһына тиклем ҡала-ара маршруттары бар.

Киң мәғлүмәт саралары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Телевидениеһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Акцент» телекомпанияһы
  • «Эфир Медиа» телекомпанияһы

Радиоһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Баҫмалары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Мегион-Информ
  • Мегион яңылыҡтары
  • Мегионнефтегаз-Хәбәрҙәр.

Сервисы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡалала «Адрия», «Ҡаруанһарай» ҡунаҡханалары һәм «Мастер һәм Маргарита», «Көнсығыш әкиәте», «Көньяҡ», «Бохара» кафелары урынлашҡан.

Теннис корты, бассейны, тренажёр залы һәм саунаһы булған заманса «Жемчужина» спорт-һауыҡтырыу комплексы бар.

Ялы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡаланың мәҙәни тормошонда мөһим ваҡиғаларҙың береһе тип 2006—2008 йылдарҙа йыл һайын үткәрелгән һәм бөтә Рәсәй төбәктәрендә йәшәгән рок-музыка һөйөүселәрҙең иғтибарын йәлеп иткән «Мегадрайв» рок-фестивален атарға мөмкин.

Үҙешмәкәрлек әүҙем хупланған кинотеатр, боҙ һарайы, балалар сәнғәт мәктәбе, «Калейдоскоп» мәҙәни-ял итеү комплексы һәм сәнғәт һарайы бар — мәктәп һәм башҡа уҡыу йорттары уларҙа даими рәүештә үҙҙәренең байрамдарын, дискотекалар үткәрә.

Галереяһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ ОКТМО (урыҫ)
  2. ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года) (урыҫ)
  3. ↑ Поспелов, 2008
  4. ↑ Архивные данные погоды за 12 января 2006 г. для Нижневартовска. 2008 йыл 22 декабрь архивланған. Погрешность между городами в несколько градусов.
  5. ↑ Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [1] (22 октябрь 2014).
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 Народная энциклопедия «Мой город». Мегион
  7. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 28 апрель 2013 года.
  8. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 28 апрель 2013 года.
  9. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения. Архивировано 22 август 2011 года.
  10. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Архивировано 3 февраль 2012 года.
  11. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. Дата обращения: 2 ғинуар 2014. Архивировано 2 ғинуар 2014 года.
  12. ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения и его размещение в Тюменской области. Дата обращения: 10 май 2014. Архивировано 10 май 2014 года.
  13. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. Дата обращения: 31 май 2014. Архивировано 31 май 2014 года.
  14. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). Дата обращения: 16 ноябрь 2013. Архивировано 16 ноябрь 2013 года.
  15. ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Дата обращения: 2 август 2014. Архивировано 2 август 2014 года.
  16. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Дата обращения: 6 август 2015. Архивировано 6 август 2015 года.
  17. ↑ с учётом городов Крыма
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года. Таблица «31. Численность населения городов и пгт по федеральным округам и субъектам Российской Федерации на 1 января 2016 года». RAR-архив (1,0 Mб)
  19. ↑ ВПН том 3. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком по городским округам и муниципальным районам Ханты-Мансийского автономного округа — Югра. Дата обращения: 23 декабрь 2013. Архивировано 24 декабрь 2013 года. 2013 йыл 24 декабрь архивланған.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Поспелов Е. М. Географические названия России. Топонимический словарь. — М.: Астрель, АСТ, 2008. — 523 с. — 1 500 экз. — ISBN 978-5-17-054966-5.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]