Мерв

Мерв
Дәүләт	Төркмәнстан
Административ үҙәге	Тахириды^[d][1]
Административ-территориаль берәмек	Марый виләйәте^[d], Мары өлкәһе^[d], Төркмән Совет Социалистик Республикаһы, Мары өлкәһе^[d], Төркмән Совет Социалистик Республикаһы, Мервский округ^[d], Мервский уезд^[d], Хиуа ханлығы, Сәфәүиҙәр дәүләте, Государство Шейбанидов^[d], Тимуридтар дәүләте^[d], Государство Хулагуидов^[d], Монгол империяһы, Хорезмшаһтар дәүләте, Бөйөк Сәлжүк империяһы, Ғәзнәүиҙәр дәүләте, Сәмәниҙәр дәүләте, Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге һәм Сәсәниҙәр дәүләте
Туғандаш ҡала	Сәмәрҡәнд һәм Истанбул[2]
Мираҫ статусы	Бөтә донъя мираҫы
Майҙан	353,24 гектар, 883,3 гектар
Бөтә донъя мәҙәни мираҫы исемлегенә индереү критерийы	(ii)^[d][3] һәм (iii)^[d][3]
Мерв Викимилектә

Мерв (төркм. Merw; перс. مرو‎), Гәүр-ҡала^[4] — Үҙәк Азияның бик боронғо билдәле ҡалаһы, Төркмәнстандың көньяҡ-көнсығыш өлөшөндә Мургаб йылғаһы ярында тора. Хәҙерге Мары ҡалаһынан көнсығышҡа табан 30 км алыҫлыҡта, Байрамали ҡалаһы янында урынлашҡан.

Фарсы Маргиана сатрапияһының һәм сәлжүктәрҙең төрки империяһы баш ҡалаһы. Мерв емереклектәре — кешелектең Бөтә донъя мираҫы һәйкәле. Боронғо Мерв Урта Азияның бик ҙур ҡалаһы булған. Уның шәһәрстан майҙаны 350 гектарға еткән.

Тарихы

Мәсет ҡалдыҡтары. Боронғо Мерв. Фотола XIX быуат аҙағы.

Мервтың тарихы 4 мең йыл элек Мургаб йылғаһы буйында кешеләрҙең тәүге ауылы барлыҡҡа килгәндә башлана. Ауыл урынында ҡала барлыҡҡа килеүенең аныҡ ваҡыты билдәһеҙ, шуға күрә ҡаланың йәшен б.э.т. VI быуаттан һанау ҡабул ителгән. Ул ваҡытта Мару йәки Маргу исемдәре менән билдәле булған.

Һуңғараҡ Маргиана һәм Маргуш кеүек вариациялар барлыҡҡа килгән. Мең йыллыҡтар сигендә Мерв хәҙерге Үзбәкстан, Афғанстан, Иран, Һиндостан һәм башҡа илдәргә сауҙа юлдары үткән ҙур ҡалаға әүерелә.

Тәүҙә ҡалала зороастрҙар булған, һуңынан буддасылар килгән, ә III быуатта уларға христиандар ҡушылған. Әммә VII—VIII быуаттар дауамында бында мосолмандар килеп, ислам динен нығытҡан. Мервтағы VIII быуатҡа ҡараған Бәни Мәкхан мәсете Үҙәк Азиялағы тәүге мәсеттәрҙең береһе булып торалыр, моғайын^[5].

Кинематографта

Белое солнце пустыни тигән совет кинофильмы өлөшләтә Боронғо Мерв территорияһында төшөрөлгән.

Галереяһы

• 
  Сәсәниҙәр дәүләте шаһы Шапур III тәңкәһе. Мервта һуғылған
• 
  Сәлжүк солтаны Әхмәт Санжар кәшәнәһе
• 
  Әхмәт Санжар кәшәнәһе эсендә
• 
  VII быуаттың ҙур Боҙ йорто, Мерв
• 
  Оло Ғыз-Ғала( Ҡыҙ-Ҡала ҡәлғәһе), Мерв
• 
  Кесе Ғыз-Гала( ҡәлғә), Мерв
• 
  Кепдерихананың көньяҡ диуарының тышҡы күренеше
• 
  Хормизд I Ҡушаншаһ, Мерв аҡса һуғыу йорто
• 
  1913 йылғы картала Мерв оазисы
• 
  Гәүр-ҡала диуарҙары һүрәттәре (сканерланған)
• 
  Кепдерихан интерьеры (сканерланған)
• 
  1993 йылғы Рәсәй иҫтәлекле тәңкәһендә боронғо Мервтың иҫтәлекле урындары.
• 
  Боронғо Мерв (XIX быуат аҙағы)
• 
  Мерв, 1899 йыл.
• 
  Мерв керамикаһы
• 
  Оло Ғыз-Ғала
• 
  Боҙ йорто интерьеры
• 
  Ҡыҙ Биби мавзолейы комплексы
• 
  1981 йылғы фотола ағалы-ҡустылы сәхәбәләр төрбәләре

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Мары
• Мерверруд

Иҫкәрмәләр

1. Тахириды — 0821.
2. https://www.ibb.istanbul/icerik/kardes-sehirler
3. всемирное наследие
4. Мерв // Большая советская энциклопедия: В 66 томах (65 т. и 1 доп.) / Гл. ред. О. Ю. Шмидт. — 1-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1926—1947.
5. Бируни. Памятники минувших поколений. — Избранные произведения. Т. 1. Таш., 1957

Әҙәбиәт

• Жуковский В. А. Древности Закаспийского края. Развалины старого Мерва. — СПб., 1894. С. 222
• В. М. Массон. Мерв — столица Маргианы. — Мары, 1991 — 73 стр.

Һылтанмалар

«Мерв. Город руин на Шёлковом пути», документальный фильм из цикла «Мировые сокровища культуры»