Никольск (Вологда өлкәһе)

Никольск
Байраҡ	Герб
Дәүләт	Рәсәй[1]
Административ үҙәге	Никольский район^[d][1], Город Никольск^[d][1], Краснополянское сельское поселение^[d][1] һәм Сельское поселение Никольское^[d][1]
Административ-территориаль берәмек	Город Никольск^[d][1]
Сәғәт бүлкәте	UTC+3:00^[d]
Халыҡ һаны	7607 кеше (2023)[2]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	140 метр
Почта индексы	161440–161441
Иң тәүге яҙма ваҡыты	XV быуат
Урындағы телефон коды	81754
Никольск Викимилектә

Никольск — Рәсәйҙәге (1780 йылдан) ҡала, Вологда өлкәһенең административ үҙәге.

Халҡы — 7908 кеше (2020)

Ҡала Көньяҡ йылғаһының уң ярында (Кесе Төньяҡ Двинаның уң яғы), Вологданан көнсығышҡа ҡарай 442 км алыҫлыҡта урынлашҡан

«Никольск ҡалаһы» ҡала биләмәһен барлыҡҡа килтерә. Ҡала биләмәһе территорияһы бөтә яҡлап үҙәге Никольскта урынлашҡан Красная Поляна ауыл биләмәһе менән уратып алына. ОКТМО коды — 19 634 101 .

1781 йылдың 2 октябрендә тәүге тапҡыр раҫланған Никольсктың тарихи гербы 1999 йылдың 23 апрелендә Никольск районы үҙидараһы комитеты тарафынан тергеҙелә

Тарихы

XV быуатта Көньяҡ йылғаһында пристань булараҡ Никольский ауыл ҡәберлеге (Никольский слободаһы) исеме аҫтында барлыҡҡа килә; сиркәү исеме буйынса. Шул ваҡытта Көньяҡ йылғаһы буйлап сауҙа юлы үтә, ул Төньяҡ Двина бассейны менән Ветлуга һәм Волганы тоташтыра. 1780 йылда Екатерина губерна реформаһы барышында Никольскойе ауылы Вологда наместнигының өйәҙ ҡалаһына әүерелә, Никольский өйәҙе барлыҡҡа килә.

1796 йылдың декабрендә император Павел I «Дәүләтте губерналарға яңыса бүлеү тураһында», указ сығары, уның нигеҙендә, Вологда губернаһы ойошторола

Халҡының төп шөғөлө XIX быуатта — XX быуат башында — етенселек, һөт-ит малсылығы һәм һунарсылыҡ.

Физик-географик ҡылыҡһырламаһы

Ҡала Көнсығыш Европа тигеҙлегенең төньяҡ-көнсығышында Төньяҡ Ҡырлас убалы ҡалҡыулығы районында урынлашҡан (иң бейек нөктәһе диңгеҙ кимәленән 293 метр бейеклектә). Көньяҡ йылғаһының уң ярында (Кесе Төньяҡ Двинаның уң яғы), текә бөгөлдә урынлашҡан.

Климаты

Ҡала климаты
Күрһәткес	Ғин	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Йыл
Уртаса температура, °C	−12,3	−10,6	−4,3	3,5	10	15,5	17,8	14,5	9	2,5	−5,4	−9,6	2,6
Сығанаҡ: NASA. База данных RETScreen

Халҡы

2019 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала Рәсәй Федерацияһының 1115 ҡалаһы^[3] араһында 1003-сө урында тора^[4]

Сәнәғәте

• Ябыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Павлов исемендәге агрофирма» һөт комбинаты
• аҙыҡ-түлек комбинаты.

Транспорты

Никольскты яҡын ҡалалар менән өс йүнәлештә төбәк автомобиль юлдары тоташтыра. Төньяҡ-көнбайышҡа юл Тотьмаға тиклем алып бара (210 км) һәм артабан Чекшино ауыл янында Вологда менән тоташтырыусы автомобиль юлына сыға. Вологдаға тиклем алыҫлыҡ 410 км тәшки л итә. Ҡаланан көнсығыштараҡ автомобиль юлы Р157 (Урень — Шарья — Никольск — Бөйөк Устюг — Котлас) үтә. Төньяҡ-көнсығышта автомобиль юлы Кичменг Ҡаласығы аша Бөйөк Устюгҡа алып бара, көньяҡта — Кострома өлкәһендәге Шарьяға

Ҡала эсендә ике автобус маршруты бар. Пассажир транспорты ҡаланы Никольский районының Высокинский, Дуниловский, Кудангский ҡасабалары (2019 йылдың декабренән^[5]) , Борок һәм Беляевка ауылдары менән бәйләй

Никольск — Вологда маршрутында бер нисә пассажир ташыусы эшләй.

Пассажир поездарының хәрәкәте менән яҡындағы тимер юл станцияһы — «Шарья», ул 140 км көньяҡтараҡ урынлашҡан. Бынан тыш, 50 км көнбайыштараҡ Монзен тимер юлының һуңғы «Кема» станцияһы урман сығарыу өсөн тәғәйенләнгән. 1980 йылдарҙа тимер юлын яңы магистралгә әйләндереү проекты эшләнә. Монзен тимер юлы Никольск ҡалаһына тиклем етергә тейеш була, унан Бөйөк Устюг, һәм Ядрих аша Котласҡа сығырға тейеш була. Төҙөлөш фәҡәт иҡтисади маҡсатта барырға планлаштырыла. Шул ваҡытҡа Ида — Кунож йүнәлеше асыла, ә 1988—1992 йылдарҙа Монзен тимер юлы Кемаға барып етә. Бынан һуң артабан магистраль төҙөлөшө туҡтатыла, Кема — Никольск участкаһын төҙөлөшөнән баш тарталар, унда автомобиль юлдарын үткәреүҙе өҫтөн күрәләр.

Иҫтәлекле урындары

Төп иҫтәлекле урындары иҫәбенә ҡаланың үҙәк майҙанында урынлашҡан һәм өлөшләтә емерелгән Сретень соборы (1790—1882), эшләп килгән Ҡазан сиркәүе эшләй (XIX быуат аҙағы — XX быуат башы), элекке дини училище бинаһы (1882) һәм земство идаралығы (XIX быуат уртаһы) инә. Шағир Александр Яшиндың Никольск тарихи-мемориаль музейы.

Тораҡ пункттың йөҙөн билдәләгән ағас ҡоролмалар: мезонин менән йорттар, балкон семәрле балясиналы балкондар (яҡынса XIX быуат аҙағы — XX быуат башы); төп бинаның эргәһендә урынлашҡан иркен соланлы тотош ихаталар менән шәхси усадьбалар ҡыҙыҡһыныу уята.

Ҡала ситендә тәбиғәт һәйкәлдәре: Кудрин ҡарағайлығы (660 гектар, орхид үҫемлектәренең һирәк төрө); Яшкин ҡарағайлығы ыҙаны (138 га, аҡ мүкле ҡарағайлыҡ).

Данлыҡлы кешеләр менән бәйле ҡала һәм тирә -

• Яшин Александр Яковлевич (Блудново ауылы, хәҙер Никольский районы) — шағир һәм прозаик.
• Василий Михайлович Мишенёв (Пахомово ауылы Никольский районы) — шағир^[6].

Әҙәбиәт

• Туркин А. М., Боев М. А. Никольск // Вологда энциклопедия / гл. ред. судаков в. г.  — Вологда: Русь, 2006.  — 342 с.  — ISBN 5-87822-305-8.
• Старина Никольская: этнографик һәм тарихи очерк / отв. Загробная ре а. с. Вологда: "Борон Төньяҡтағы", 2000. 384. б.
• Вологда өлкәһе тарихы очерк муниципаль районының никольский (xviii быуат аҙағында-xxi быуат башы) / в. н.Жирохов, Ю. А. Смирнов, Н.Н.Шалимов, в. шиловский т; под общ редакцияға о. а. Васильева, в. м. Корепин. - Вологда: РИКС-Маркетинг, 2016. С. 140

Һылтанмалар

• Герб города (неопра.)  (недоступная ссылка — тарихы ).
• Никольск в энциклопедии «мой город»
• Муниципаль берәмеге хакимиәте «никольск ҡалаһында» 2019 йыл 31 декабрь архивланған.
• redsov. Никольск зсо баш ҡала депутаттары «берҙәм рәсәй» иҫтәлекле таҡтаташ асыу, үҙенә бағышлап (урыҫ.). Вологда ПРАВДА (11 октябрендә 2019). 2019 датаһы 17 октябрь мөрәжәғәте.

Иҫкәрмәләр

1. ОКТМО. 185/2016. Северо-Западный ФО
2. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.) (урыҫ) — Росстат, 2023.
3. с учётом городов Крыма
4. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года. Таблица «21. Численность населения городов и пгт по федеральным округам и субъектам Российской Федерации на 1 января 2019 года» (RAR-архив (1,0 Мб)). Федеральная служба государственной статистики.
5. В Никольске после долгого перерыва возобновился автобусный рейс из районного центра до поселка Кудангский и обратно. 11.12.2019 2020 йыл 28 сентябрь архивланған.
6. Мишенёв Василий Михайлович  (билдәһеҙ). cultinfo.ru. Дата обращения: 5 апрель 2020. 2020 йыл 1 июнь архивланған.