Ория теле

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Ория.

Ория
Телдең үҙатамаһы	ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା, ଓଡ଼ିଆ‎ һәм ଓଡ଼ିଆ[1]
Илдәр	Һиндостан
Регионы	Одиша
Рәсми хәле	Һиндостан
Был телдә һөйләшеүселәр һаны	31 млн.
Классификация
Категория	Евразия ғаиләһе
һинд-европа телдәре һинд-иран тармағы һинд-арий төркөмө Көнсығыш төркөмсәһе
Әлифба	Ория яҙмаһы
Тел коды
ГОСТ 7.75–97	ори 520
ISO 639-1	or
ISO 639-2	ori
ISO 639-3	ori
Был телдә Википедия
Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Ория йәки одия (ଓଡ଼ିଆ,) — һинд-европа теле, Һиндостандың Оди́ша штатында 35 миллион самаһы кеше был телдә һөйләшә. Һиндостандың рәсми танылған 23 теленең береһе һәм уның үҙ яҙмаһы бар.

Яңы һинд телдәре төркөмөнә ҡарай.

Таралыу территорияһы: Һиндостандың Одиша штаты һәм Мадрас, Мадхья-Прадеш, Бихар штаттарына яҡын булған округтар.

Ория теленең яҙмаһы брахми яҙмаһына барып тоташа.

Боронғо әҙәби ҡомартҡылар б.э.т. барып тоташа. Шуларҙың береһе — Сараладастың «Махабха́рата» эпик поэмаһы. Хәҙерге әҙәби тел Факирмохан Сенапатканың ижад осоронан башлана.

Ория телендә 568 ваҡытлы баҫма, шул иҫәптән 56 көндәлек, 104 аҙналыҡ, 237 айлыҡ (1998 йылға ҡарата) баҫма нәшер ителә^[2]. Һиндостан яҙыусыһы, фольклорсы, Висва Бхарати университеты профессоры Кайлаш Паттанаик ошо телдә ижад итә.

Фонетикаһы

Ория телендә 28 тартынҡы һәм 6 һуҙынҡы фонема. бар

Һуҙынҡылар

	Алғы рәт	Артҡы рәт
Өҫкө күтәрелеш	i	u
Урта күтәрелеш	e	o
Түбәнге күтәрелеш	a	ɔ

Тартынҡылар

	Ирен	Теш	Альвеолярҙар (тел-теш ҡаҙнаһы)	Ретрофлекстар (тел осо)	Палатальные (тел-аңҡау, йомшаҡ)	Велярҙар (тел арты)	Глоттальные (тамаҡ төбө спиранты)
Һаңғырау ек тартынҡылары (смычные)	p pʰ	t̪ t̪ʰ		ʈ ʈʰ	ʧ ʧʰ	k kʰ
Яңғырау ек тартынҡылары (смычные)	b bʱ	d̪ d̪ʱ		ɖ ɖʱ	ʤ ʤʱ	ɡ ɡʱ
Һаңғырау фрикатив			s				h
Танау (сонор)	m		n	ɳ
Талғын			l, r	ɭ

Иҫкәрмәләр

1. https://github.com/unicode-org/cldr/blob/main/common/main/or.xml
2. Ульциферов О. Г. Индия. Лингвострановедческий словарь. — М.: Русский язык. 2003. С. 368

Һылтанмалар