Осташев Аркадий Ильич

Осташев Аркадий Ильич
Зат ир-ат
Гражданлыҡ  СССР
 Рәсәй
Тыуған көнө 30 сентябрь 1925({{padleft:1925|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:30|2|0}})
Тыуған урыны Электроугли[d]
Вафат булған көнө 12 июль 1998({{padleft:1998|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:12|2|0}}) (72 йәш)
Вафат булған урыны Мәскәү, Рәсәй
Ерләнгән урыны Байҡуңыр
Ҡәбере һүрәте
Бер туғандары Евгений Ильич Осташев[d]
Һөнәр төрө военный бортинженер, инженер
Эш урыны Мәскәү авиация институты
Уҡыу йорто Мәскәү авиация институты
Ғилми дәрәжә техник фәндәр кандидаты[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
СССР дәүләт премияһы Ленин ордены Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены «Хеҙмәт ветераны» миҙалы «1941-1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында фиҙакәр хеҙмәт өсөн» миҙалы «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә илле йыл» юбилей миҙалы Ленин премияһы В. И. Лениндың тыуыуына 100 тулыу айҡанлы юбилей миҙалы «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә егерме йыл» юбилей миҙалы «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә утыҙ йыл» юбилей миҙалы «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә ҡырҡ йыл» юбилей миҙалы
Изображение памятной доски

Осташев Аркадий Ильич (30 сентябрь 1925(19250930) — 12 июль 1998) — СССР һәм Рәсәй ғалимы, инженер-механик, Ерҙең беренсе яһалма юлдашын һәм беренсе космонавты осороуҙа ҡатнашыусы, техник фәндәр кандидаты, доцент, Ленин һәм Дәүләт премиялары лауреаты, ракеталарҙы һәм ОКБ-1 ракета-космос комплекстарын төп һынаусы, Королев Сергей Павловичтың уҡыусыһы һәм фекерҙәше.

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1925 йылдың 30 сентябрендә Мәскәү өлкәһенең Ногинский районы Малое Васильево ауылында тыуған. Әсәһе — Осташева Серафима Васильевна] (ҡыҙ фамилияһы Гирусова), 1888 йылда тыуған. Атаһы — Илья Васильевич Осташев], 1881 йылда тыуған.

Аркадий өлкән ағаһы Евгений менән бергә мәктәп йылдарында «Белем — көс» журналы етәкселегендә 10 тапҡыр ҙурайтыусы, кәрәкле станинаһы һәм ике яҫылыҡта боролош механизмдары булған телескоп төҙөй, окуляр һәм объектив өсөн линзаларҙы журнал редакцияһы бушлай ебәрә. Унан Айҙы күҙәтәләр, Ҡояш системаһы планеталарына осоу тураһында хыялланалар. Евгений Аркадийға икенсе класта немец телен өйрәтә башлай. Был Аркадийға алдынғы фәнни-техник әҙәбиәтте өйрәнеүгә ғүмер буйы ярҙам итә.

А. И. Осташев 1942 йылда Мәскәү өлкәһенең Ногинский районы Электроугли ҡалаһында 32-се урта мәктәптең 9 класын тамамлағас, С. Орджоникидзе исемендәге Мәскәү авиация институты янындағы әҙерлек курстарында 2,5 ай уҡый һәм 10 класс программаһы буйынса имтихандар тапшыра һәм шуның һөҙөмтәләре буйынса С. Орджоникидзе исемендәге Мәскәү авиация институтына уҡырға инә. Институттың дүртенсе курсында уҡығанда А. И. Осташевҡа ракета техникаһы буйынса немец документтары менән танышыу форсаты тейә. Уны ил етәкселеге ебәргән белгестәр төркөмө Бөйөк Ватан һуғышынан һуң Германиянан алып сыға. Немец белгестәре ракета эшләүҙә өлгәшкәндәрҙе ентекле тикшергәндән һуң, А. И Осташев диплом проекты темаһын тулыһынса билдәләй: «Составная ракета с крылатой последней ступенью, со спецчастью — устойчивость движения крылатой ступени». Әммә диплом проектының темаһы консультант һайлау менән ҡыйынлыҡтар тыуҙыра. Темаһы яңы булғанлыҡтан консультациянан баш тарталар:

  • МАИ-ның 2-се факультеты деканы, техник фәндәр докторы, профессор, генерал-майор Владимир Михайлович Мясищев;
  • ЛИИ начальнигы урынбаҫары, техник фәндәр докторы, профессор Иван Васильевич Остославский;
  • Н. Н. Поликарповтың урынбаҫары, истребителдәр өсөн шыйыҡ яғыулыҡта эшләүсе ракета двигателдәре тиҙләткестәренең баш конструкторы Михаил Михайлович Пашинин.

Декан ярҙамсыһы Гапоненко Михаил Прокопьевич уға Сергей Павлович Королевҡа мөрәжәғәт итергә тәҡдим итә. Шулай итеп, 1947 йылда А. И. Осташев С. П. Королёв менән таныша. Һәм 1947 йылдан алып 1948 йылда МАИ-ны тамамлағанға тиклем А. И. Осташев оборона сәнәғәте министрлығының ғилми-тикшеренеү институты-88-ҙең студенттар конструкторлыҡ бюроһы-3-тә өлкән техник булып эшләй, Сергей Павлович Королев етәкселеге аҫтында диплом яҡлауға әҙерләнә.

1948 -1951 йылдарҙа ғилми-тикшеренеү институты-88-ҙә оборона конструкторҙары бюроһында (ОКБ-1) инженер һәм өлкән инженер булып эшләй. 1951 — 1953 йылдарҙа НИИ-88 ОКБ-1 5-се бүлек төркөмө начальнигы булып эшләй. 1952 йылда Н. Э. Бауман исемендәге Мәскәү дәүләт техник университеты янындағы Юғары инженерҙар курсын тамамлай. Шулай уҡ был йылда Мкрксизм-Ленинием университетын (ВУМЛ) тамамлай. 1953 -1959 йылдарҙа — ОКБ-1 19-сы бүлек начальнигы урынбаҫары. 1956 йылда КПСС сафына инә.

1959 — 1969 йылдарҙа — ОКБ-1 721-се бүлек начальнигы. 1969 — 1973 йылдарҙа — ЦКБЭМ МОМ һынау буйынса баш конструкторҙың ғилми консультанты. 1973-1980 йылдарҙа— ЦКБЭМ МОМ 7-се комплекс (ракеталар һынау һәм КА) урынбаҫары һәм етәксеһе (1974 йылдан НПО «Энергия» МОМ 10-сы комплексы). 1975 йылда А. И. Осташев Байконур космодромы техник комплексында Рәсәй-Америка «ЭПАС» программаһы буйынса техник етәксе урынбаҫары сифатында һынау етәксеһе була.

1980 -1986 йылдарҙа — 102-се бүлектең һынау буйынса ғилми консультанты һәм НПО «Энергия» МОМ баш конструкторы. 1986 йылдан 382-се бүлектең һынау буйынса ғилми консультанты һәм НПО «Энергия» МОМ баш конструкторы (1994 йылдан — П. С. Королев исемендәге РКК «Энергия»). 1947 йылдан алып А. И. Осташевтың бөтә ғилми-инженерлыҡ эшмәкәрлеге ракеталарҙы һәм ракета-космос комплексын һынау системаһын эшләү һәм әйләнешкә индереү менән бәйле. А. И. Осташев етәкселегендә тулыһынса ракеталарҙы һынауға бағышланған том № 14] төҙөлгән. Аркадий Ильич 200-ҙән ашыу ғилми хеҙмәт, мәҡәләләр һәм уйлап табыуҙар авторы һәм авторҙашы.

доцент А. И. Осташевтың аттестаты.

А. И. Осташев инженерлыҡ һәм ғилми эштән тыш уҡытыу эшмәкәрлеге лә алып бара.

1964 йылдан С. Орджоникидзе исемендәге МАИ («Комплексные системы измерений летательных аппаратов» кафедраһы) доценты, 308-се кафедрала лекциялар уҡый.

Предприятие хеҙмәткәрҙәре өсөн «ракета-космос техникаһын һынау» курсы буйынса лекциялар уҡый. Предприятиеның һәм космос тармағының үҫеш тарихын яҙыуҙа ҡатнаша. Королев һәм Гагарин фәнни уҡыуҙарында әүҙем ҡатнаша.

А. И. Осташев 1998 йылдың 12 июлендә Мәскәү ҡалаһында вафат була. Аркадий Ильич Осташевтың шәхси васыяты буйынса өлкән ағайы Аркадий Ильич Осташевтың ҡәберендә ерләү өсөн кремациялана. 1998 йылдың декабрендә, Ҡаҙағстан етәкселегенән тейешле рөхсәт һәм ризалыҡ алғандан һуң, А. И. Осташевтың көлөн ҡатыны һәм улы Байконур ҡалаһына алып баралар һәм бында 1960 йылдың 24 октябрендә Байконур космодромының 41 майҙансығында континент-ара ракета Р-16-ны осороуға әҙерлек барған саҡта һәләк булған уның өлкән ағаһы Осташев Евгений Ильич ерләнгән туғандар ҡәберендә ерләйҙәр.

Ғаиләһе

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡатыны — Осташева (кейәүгә сыҡҡанға тиклем Васильева) Людмила Васильевна (1924—2003 й.й..).

Ҡыҙы — Ольга Аркадьевна Осташева (1951 йылда тыуған).

Улы — Михаил Аркадьевич Осташев (1956 йылда тыуған).

Ейәне — Осташев Никита Олегович (1977 йылда тыуған).

Ейәнсәре — Осташева Юлия Михайловна (1979 йылда тыуған).

Ейәнсәре — Осташева Анна Михайловна (1982 йылда тыуған).

Ейәне — Осташев Илья Олегович (1984 йылда тыуған).

Бүләсәре — Алена (2007 йылда тыуған).

Бүләсәре — Александра (2009 йылда тыуған).

Бүләһе — Никита (2014 йылда тыуған).

Бүләһе — Александер Лиам (2018 йыл тыуған).

Бүләсәре — Миа Джулиана (2020 йылда тыуған).

Наградалары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Рәсәй Федерацияһы Президентының ватан космонавтикаһы үҫешенә ҙур шәхси өлөш индергәне өсөн рәхмәт хаты.

Профессиональ эшмәкәрлегендә өлгәшкән һөҙөмтәләре өсөн А. И. Осташев бүләкләнә:

  • «1941—1945 йылдарҙа Бөйөк Ватан һуғышында фиҙаҡәр хеҙмәте өсөн» миҙалы — 1945 й.
  • Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены — ракета техникаһын үҙләштереүҙә өлгәшкән уңыштары өсөн һәм ОКБ-1-ҙең 10-йыллығы менән бәйле — 1956 г.
  • Ленин ордены — Ерҙең беренсе юлдашын осорған өсөн — 1957 йыл.
  • СССР Фәндәр академияһының миҙалы, беренсе юлдаш өсөн.
  • Ленин премияһы — Ерҙең тышҡы радиация бүлкәттәрен асыуҙа һәм тикшереүҙә һәм Ер менән Айҙың магнит ҡырын тикшереүҙә ҡатнашҡаны өсөн — 1960 й.
  • Ленин ордены — Ерҙең беренсе космонавты осҡан өсөн— 1961 й.
  • Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены — беренсе берлектәге халыҡ-ара осош СОЮЗ-АПОЛЛОН-ды осоуға әҙерләгән һәм тормошҡа ашырған өсөн — 1976 йыл
  • Дәүләт премияһы — космос тикшеренеү өлкәһендә эштәре өсөн ("Прогресс" йөк карабын һынау методикаһын булдырыған һәм ғәмәлгә ндерегән өсөн) — 1979 й.
  • «Хеҙмәт ветераны» миҙалы.
  • «Фиҙаҡәр хеҙмәте өсөн (хәрби ҡыйыулыҡ өсөн) юбилей миҙалы. Владимир Ильич Лениндың тыуыуының 100 йыллығы хөрмәтенә».
  • Башҡа миҙалдар.
  • Рәсәй Федерацияһы Президентының Рәхмәт хаты (9 апрель, 1996 йыл) — ватан космонавтикаһы үҫешенә ҙур шәхси өлөш индергәне өсөн[1].

1959 йылда А. И. Осташевҡа техник фәндәр кандидаты ғилми исем бирелә. Профессиональ эшмәкәрлегендә өлгәшкән һөҙөмтәләре өсөн А. И. Осташевҡа Республика әһәмиәтендәге персональ пенсия тәғәйенләнә (персональ пенсия тәғәйенләү өсөн характеристика 2019 йыл 12 апрель архивланған.).

Үлсәү йондоҙлоғонда йондоҙ А. И. Осташев исеме менән атала (Аркадий).

Хәтер

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Байконур космодромында 2-се майҙансыҡ музейы
  • Байконур космодромының 2-се майҙансыҡ музейында А. И. Осташевҡа бағышланған экспозиция ойошторолған.
  • Мәскәү өлкәһенең Ногинский районы Электроугли ҡалаһындағы крайҙы өйрәнеү музейында ағалы-ҡустылы Осташевтарға бағышланған стенд бар. Малое Васильево ауылында Осташевтар бала сағында йәшәгән 17-се йортҡа мемориаль таҡтаташ ҡуйылған.
  • Мәскәү ҡалаһындағы космонавтика Мемориаль музейында А. И. Осташевтың шәхси архивынан документтар һаҡлана.
  • А. И. Осташев 50-нән ашыу йыл эшләгән предприятие музейында (РКК «Энергия»), уға арналған материал бар.
  • 1993 йылда РГАНТД-ла А. И. Осташевтың шәхси архив документтары ҡуйылған.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Распоряжение Президента Российской Федерации от 9 апреля 1996 года № 174-рп «О поощрении ветеранов ракетно-космической отрасли, внёсших большой вклад в развитие отечественной космонавтики»

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Королева Н. С. «С. П. Королев Атаһы» — М.: «Фән», 2007. — ISBN 5-02-034428-1.
  • Е. б черткакеше һәм ракета — М..: «Машина», 1999. — ISBN 5-217-02942-0.
  • В. п мишина «Записки ракетчик» ясй — полиграфия компанияһы «Лаватер», 2013. — ISBN 978-5-904341-26-8.
  • Николай Каманин. П. «йыһан Йәшереп» 2020 йыл 4 октябрь архивланған. — М..: «Инфортекс-ИФ», 1995.
  • В. к. Герчик «йыһан Прорыв» 2019 йыл 19 ноябрь архивланған. — М..: АЛАТАУ «Велес», 1994. — ISBN 5-87955-001-X;
  • Голованов Я. К. Королёв: Факты и мифы. — М.: «Наука», 1994. — 798 с. — ISBN 5-02-000822-2. Архивная копия 1 февраль 2014 н Wayback Machine
  • Белоглазова Е. Т. Совершенно секретный генерал. — М.: «Герои Отечества», 2005. — 344 с. — 1500 экз. — ISBN 5-98698-012-3.
  • Позамантир Р. Д., Бондаренко Л. К. Калининград-Королев: к космическим высотам - из глубины веков. — 2-е. — М.: «Московский журнал», 1998. — 301 с.
  • Туль А. А. В зоне риска. — Калуга: «Золотая аллея», 2001. — 464 с. — ISBN 5-7111-0333-1.
  • Ер Ануфриенко А. 2014 йыл 15 апрель архивланған. «Минең беренсе тормош» 2014 йыл 15 апрель архивланған.;
  • С. а. Лоскутов «ОКБ Телеметрия-1»;
  • Корешков А. А. За стеной секрета: записки испытателя. — Владимир: «Собор», 2010. — 287 с. — ISBN 5-904418-74-4.
  • Harford, James. Korolev: How One Man Masterminded the Soviet Drive to Beat America to the Moon. — New York: John Wiley & Sons, 1997. — 392 p. — ISBN 0-471-14853-9.
  • А. а. Шмелев «бурыстары һәм намыҫлы кеше» — М..: «Борисом пастернаком», 1996. — ISBN 5-86568-133-3 (ошибоч.) ;
  • Шмелёв А. А. Люди долга и чести. — Кн. 2-я. — М.: Изд-во «Московский журнал», 1998.
  • Сковорода-Лузин В. И. Телеметрия. Глаза и уши главного конструктора. — М.: «Оверлей», 2009. — 320 с. — ISBN 978-5-85493-134-2.
  • Марков Ю. Космонавтика с веселым лицом: полувековая история космонавтики в парадоксах и курьезах, шутках и анекдотах. — «Маска», 2011. — 473 с. — ISBN 978-5-91146-550-6.
  • Неизвестный Байконур: сборник воспоминаний ветеранов Байконура / под ред. Б. И. Посысаева. — М.: «Глобус», 2001. — 528 с. — ISBN 5-8155-0051-8.
  • Порошков В. В. Ракетно-космический подвиг Байконура. — М.: «Патриот», 2007. — 291 с. — 1000 экз. — ISBN 5-7030-0969-3.
  • Берег Вселенной: воспоминания ветеранов космодрома Байконур / под общ. ред. А. С. Болтенко. — К.: Феникс, 2014. — 537 с. — ISBN 978-966-136-169-9.
  • С. П. Королёв. Энциклопедия жизни и творчества / под ред. В. А. Лопота. — РКК «Энергия» им. С. П. Королёва, 2014. — 704 с. — 5000 экз. — ISBN 978-5-906674-04-3.
  • Осташев А. И. Испытания ракетно-космической техники — дело моей жизни: события и факты. — Королёв, 2005. — 284 с.
  • Осташев А. И. Сергей Павлович Королев − гений XX века: прижизненные личные воспоминания об академике С. П. Королеве. — М.: Изд-во Московского гос. ун-та леса, 2010. — 128 с. — ISBN 978-5-8135-0510-2.
  • Лебедв В.В. «Устоять на дороге в космос». — М.: ИТРК, 2016. — 400 с. — ISBN 978-5-88010-400-0.
  • Елисеев В.И. «Мы в Байконур вросли сердцами». — М.: ОАОМПК, 2018. — 766 с. — ISBN 978-5-8493-0415-1.
  • Позамантир Р. Д. «Ракетно-космический наукоград Королёв». — М.: ИП Струченевская О.В., 2018. — 260 с. — ISBN 978-5-905234-12-5.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]