Ригведа

Ригведа
Нигеҙләү датаһы б. э. т. 1500[1]
Рәсем
Атамаһы ऋग्वेद
Жанр дини әҙәбиәт[d] һәм изге китап[d]
Баҫма йәки тәржемә Rig Véda ou Livre des hymnes[d]
Автор риши[d]
Ил  Һиндостан
Әҫәрҙең теле ведийский язык[d][2]
Етештереү урыны Семиречье ведийское[d]
Авторлыҡ хоҡуғы статусы 🅮[d] һәм 🅮[d]
Создатель коллекции Вьяса һәм Пайла[d]
Аббревиатуралар таблицаһындағы ҡыҫҡартыу RV.
 Ригведа Викимилектә

«Ригве́да» (санскр. ऋग्वेद, ṛgveda IAST, «гимндар ведаһы») — башлыса дини гимндар йыйынтығы, һинд әҙәбиәтенең ведий телендәге тәүге билдәле ҡомартҡыһы. «Ригведа» Веды тип аталған дүрт индуист дини тексына инә. «Ригведа», ихтимал, б. э. т. яҡынса 1700—1100 йй. төҙөлгән һәм иң боронғо һинд-арий текстарының һәм донъялағы иң боронғо дини текстарҙың береһе булып тора. «Ригведа»ның II—VII мандалы иң боронғо мандалдарының береһе булып һанала [3]. Быуаттар дауамында ул фәҡәт ауыҙ-тел традицияларында һаҡланған һәм, ихтимал, тәүге тапҡыр тик иртә урта быуаттар дәүерендә генә яҙылып алынған булырға тейеш[4]. «Ригведа» — Веданың иң боронғоһо һәм әһәмиәтлеһе, боронғо һинд тарихын һәм мифологияһын өйрәнеү өсөн ҡиммәтле сығанаҡ. 2007 йылда ЮНЕСКО «Ригведа»ны «Донъя хәтере» исемлегенә реестр индерҙе[5].

Этимологияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ригведа һүҙе — ҡушма (татпуруша), ике санскрит тамырҙан: рич (санскр. ऋच्, ṛc IAST, «маҡтау, гимн, шиғырҙар») һәм веда (Ҡалып:Lang-sa2, veda IAST, «белем»).

Тексы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«Ригведа»[6] 1028 гимндан, күпселеге төрлө ҡорбан ритуалдар яджня өсөн тәғәйенләнгән (йәки 1017, ведий санскритында төҙөлгәнен иҫәпләмәгәндә, апокрифик валакхильянан (vālakhilya) — 8.49—8.59 гимндары) тора. Был ҡыҫҡа гимндарҙың оҙон йыйылмаһы башлыса аллаларҙы маҡтауға ҡоролған. Ул мандал тип аталған 10 китаптан тора.

Һәр мандала сукта (sūkta IAST) тип аталған гимндан тора, улар, үҙ сиратында, «рич» (ṛc IAST), күплектә — «ричас» (ṛcas IAST) тип аталған айырым шиғри юлдарҙан тора. Мандалдар оҙонлоғо буйынса ла, йәше буйынса ла тигеҙ түгел. «Ғаилә (фамилия) китаптары», 2-7 мандалдар, иң боронғо өлөшө тип һанала һәм оҙонлоғо буйынса һайланып алынған, текстың 38%-ын тәшкил иткән иң ҡыҫҡа китаптарҙан тора. Ригведа (8-се Мандала) һәм Ригведа (9-сы Мандала), моғайын, шуға ярашлы, 15 % һәм 9%-ын тәшкил иткән төрлө йәштәге гимндарҙы индерә. Ригведа 1 (1-се Мандала һәм Ригведа 10 (10-сы Мандала) — иң йәш һәм иң оҙон китаптар текстың 37%-ын тәшкил итә.

Һаҡланыуы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ригведа ике төп шакх («тармаҡтары», йәғни мәктәптәре йә редакциялары): Шакала (Śākala IAST) һәм Башкала (Bāṣkala IAST) арҡаһында һаҡлана. Текстың ҙур йәшен иҫәпкә алғанда, ул бик яҡшы һаҡланған, был ике редакция ғәмәлдә оҡшаш, тиң мәғәнәле һәм етди иҫкәрмәләр индермәйсә лә файҙаланылыуы мөмкин. Шакала менән Айтарея-брахмана бәйләнә. Башкала үҙ эсенә кхиланиҙы индерә һәм Каушитаки-брахмана менән бәйләнгән. Был редакциялар китаптарҙың (Г. Ольденберг атағанса «orthoepische Diaskeunase») урынлашыу тәртибен һәм башҡа ведаларҙың редакцияһы менән бер рәттән иртә гимндар төҙөлгәндән һуң йөҙйыллыҡтар дауамында сандхиға оҡшаш орфоэпик төҙәтмәләрҙе үҙ эсенә ала.

Төҙөлгән осоронан алып текст ике тоҫмалда ҡарала. Самхитапатхала сандхи өсөн бөтә санскрит ҡағиҙәләре ҡулланыла, һәм уның тексы яттан һөйләү өсөн файҙаланыла. Падапатхала һәр бер һүҙ айырымланған, һәм ул хәтерҙә ҡалдырыу өсөн файҙаланыла. Падапатха асылда — Самхитапатхаға тәфсир, әммә улар икеһе лә бер тиң итеп ҡабул ителә. Метрик нигеҙләү ярҙамында тергеҙелгән төп нөсхә текст (гимндарҙы риши нисек төҙөгән, шулай ҡалдырырға ынтылғаны өсөн төп нөсхә һанала) ҡайҙалыр улар араһында, шулай ҙа Самхитапатхаға яҡыныраҡ, ята.

Ойошторолоуы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Китап, гимн һәм шиғыр буйынса (кәрәк булһа, шулай уҡ шиғыр төҙөгәндә ҡулланылған стопа буйынса (пада) — a, b, c һ. б.) киң ҡабул ителгән нумерлау схемаһы. Мәҫәлән, беренсе пада -

  • 1.1.1a agním īḷe puróhitaṃ IAST — «Агни я восхваляю, высшего жреца» һәм һуңғы падаһы -
  • 10.191.4d yáthāḥ vaḥ súsahā́sati IAST — «һинең яҡшы йәмғиәттә булыуың өсөн»

Шул уҡ ваҡытта Герман Грассман, валакхильяны аҙаҡҡы өлөшкә урынлаштырып, гимндарҙы 1-ҙән алып 1028-гә саҡлы нумерлаған.

«Ригведа»ның бөтә 1028 гимны ла 1877 йылғы Aufrecht редакцияһында дөйөм алғанда 10 552 шиырҙан, йәки 39 831 падуҙан тора. Шатапатха-брахмана 432 000 ижек, ти, ә шул уҡ ваҡытта Ван Ноотен һәм Холландың (1994 й.) метрик тексы дөйөм алғанда 395 563 ижек (йәки, уртаса алғанда, падта 9.93 ижек); сандхи арҡаһында ижектәрҙе һанау неоднозначен. Шиғырҙарҙың күпселеге джагати метрикаһы (12 ижектән торған пада), триштубх (11 ижектән торған пада), вирадж (10 ижектән торған пада), гаятри йәки ануштубх (ике падала ла — 8-әр ижек) менән яҙылған.

Эстәлеге

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Шулай уҡ ҡарағыҙ: Ригведийские божества

"Ригведа"ның төп аллалары — Агни (ҡорбанлы ялҡын), Индра (үҙенең дошманы Вритраны үлтергән өсөн маҡталған ҡыйыу алла) һәм Сома (үҙе шул үҫемлектән эшләнгән изге эсемлек йәки үҫемлек). Башҡа күренекле аллалар — Митра, Варуна, Ушас (таң) һәм Ашвины. Шулай уҡ Савитар, Вишну, Рудра, Пушан, Брихаспати, Брахманаспати, Дьяус (күк), Притхиви (ер), Сурья (ҡояш), Ваю (ел), Апас (һыу), Парджанья (ямғыр), Вач (һүҙ), Маруты, Адитьи, Рибху, Барыһы ла-аллалар, күбеһе ригведа йылғалары (бигерәк тә Сапта Синдху (ете ағым) һәм Сарасвати йылғаһы), шулай уҡ төрлө кесе алласыҡтар, персоналар, төшөнсәләр, күренештәр һәм предметтар саҡырылалар. «Ригведа» шулай уҡ мөмкин булған тарихи ваҡиғаларға, бигерәк тә ведий арийҙары һәм уларҙың дошмандары, дасалар менән көрәшенең өҙөк-өҙөк һылтанмаларына таяна.

Деванагари телендә «Ригведа» манускрипты, XIX быуат башы
  • Ригведа 1 (Мандала 1) 191 гимндан тора. 1.1 гимны Агниға йүнәлтелгән, һәм уның исеме — "Ригведа"ның беренсе һүҙе. Башҡа гимндар башлыса Агнига һәм Индраға мөрәжәғәт итә. 1.154 — 1.156 гимндары Вишнуға мөрәжәғәт итә.
  • Ригведа 2 (Мандала 2) башлыса Агни һәм Индраға бағышланған 43 гимндан тора. Уны ғәҙәттә Гритсамада Шаунохотре ришиһына (gṛtsamda śaunohotra IAST) ҡушалар.
  • Ригведа 3 (Мандала 3) башлыса Агни һәм Индраға мөрәжәғәт иткән 62 гимндан тора. 3.62.10 шиғыры индуизмда мөһим һанала һәм Гаятри-мантра тип атала. Был китапта гимндарҙың күпселеге Вишвамитре Гатхинеға (viśvāmitra gāthinaḥ IAST) ҡайтарыла.
  • Ригведа 4 (Мандала 4) башлыса Агни һәм Индраға мөрәжәғәт иткән 58 гимндан тора. Был индуизм китабында гимндарҙың күпселеге Вамадева Гаутамаға (vāmadeva gautama IAST) ҡайтарыла.
  • Ригведа 5 (Мандала 5) башлыса Агни һәм Индраға мөрәжәғәт иткән 87 гимндан тора, Барыһы ла-аллалар Вишведевамға, Марутам, икеләтә алла Митра-Варуна һәм Ашвинам. Ике гимн да Ушасҡа (таң) һәм Савитарға бағышланған. Был китаптағы күпселек гимндар Атри ғаиләһенә (atri IAST) ҡайтарыла.
  • Ригведа 6 (Мандала 6) башлыса Агни һәм Индраға мөрәжәғәт иткән 75 гимндан тора. Был индуизм китабында гимндарҙың күпселеге бархаспатья (bārhaspatya IAST) — Ангирас ғаиләһенә ҡайтарыла.
  • Ригведа 7 (Мандала 7) Агни, Индраға, Барыһы ла аллалар Вишвадевамға, Марутам, Митра-Варуне, Ашвинам, Ушас, Варуне, Ваюға (ел), Сарасвати һәм Вишнуға — икеһенә, шулай уҡ башҡа алласыҡтарға мөрәжәғәт иткән 104 гимндан тора. Был китаптағы гимндарҙың күпселеген Васиштха Майтраваурниға (vasiṣṭha maitravaurṇi IAST) ҡайтаралар. Тап шунда тәүге тапҡыр «Махамритьюмджая-мантра» («Маруталарға» гимны, 59.12) осрай.
  • Ригведа 8 (Мандала 8) төрлө аллаларға мөрәжәғәт иткән 103 гимндан тора. 8.49 — 8.59 гимндары — валакхилья (vālakhilya IAST) апокрифы. Был китаптағы гимндарҙың күпселеге Канва (kāṇva IAST) ғаиләһенә ҡайтарыла.
  • Ригведа 9 (Мандала 9) Сома Паваманаға, ведий диненең изге эсемлеген эшләүҙә ҡулланылған үҫемлеккә, бағышланған 114 гимндан тора.
  • Ригведа 10 (Мандала 10) Агниға һәм башҡа аллаларға мөрәжәғәт иткән 191 гимндан тора. Ул Ведий цивилизацияһы географияһын тергеҙеүҙә мөһим булған йылғаларға бағышланған Надистути-сукта доғаһынан, һәм индуист традицияһы өсөн әһәмиәтле Пуруша-суктанан тора. Ул шулай уҡ Насадия-суктанан (10.129), ихтимал, Көнсығышта иң билдәле булған Донъя барлыҡҡа килтереү тураһында һөйләгән гимндан тора.

Риши

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«Ригведа»ның һәр бер гимны йола булараҡ үҙенсәлекле риши менән сағыштырыла, ә «ғаилә китабының» (Мандалы 2-7) һәр береһе билдәле риши ғаиләһе тарафынан төҙөлгән тип һанала. Шиғыр һандары кәмеп барған тәртиптә һаналған һәм уларҙың ҡайһыналыр ҡайтарылған төп ғаиләләр:

  • Ангирас: 3619 (бигерәк тә Ригведа 6 (Мандала 6)
  • Канва: 1315 (бигерәк тә Ригведа 8 (Мандала 8)
  • Васиштха: 1267 (Ригведа 7 (Мандала 7)
  • Вишвамитра: 983 (Ригведа 3 (Мандала 3)
  • Атри: 885 (Ригведа 5 (Мандала 5)
  • Бхригу: 473
  • Кашьяпа: 415 (Ригведа 9 (Мандала 9) бүлеге)
  • Гритсамада: 401 (Ригведа 2 (Мандала 2)
  • Агастья: 316
  • Бхарадваджа/Бхарата: 170

Рус теленә тәржемә

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Елизаренкова Татьяна Яковлевна 1989—1999 йылдарҙа "Ригведа"ны рус теленә тулыһынса тәржемә иткән. Тәржемә ватан индологияһы, лингвистикаһы һәм филологияһының ҡиммәтле өлөшө булған европа элгәреләренең текст өҫтөндә эшләүен һис шикһеҙ иҫәпкә ала.

Индуистик традиция

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Индуистик традицияға ярашлы, Ригведа гимндары Вьяса Vyāsa IAST етәкселегендә Ригведа Самхитуҙы беҙгә билдәле күренешендә (Пайла (Paila) итеп йыйылған) йыйған. Шатапатха-брахманға (Śatapatha Brāhmana IAST) ярашлы, Ригведаның ижектәр һаны — 432 000, улар ҡырҡ йыл эсендәге мухурт (muhurtas) һанына тиңләшә (30 мухурт 1 көн тәшкил итә). Бандхуның (bandhu) астрономик, физиологик һәм рухи бәйлелеген ведий китаптары раҫлай.

Брахман (brāhmana IAST) авторҙары Ригведа ритуалдарын тасуирлаған һәм интерпретациялаған. Яска (Yaska) Ригведаның иң тәүге тәфсирсеһе булған. XIV быуатта Саяна (Sāyana IAST) изге китапҡа ентекле комментарий яҙған. Хәҙергә тиклем һаҡланып килгән бхашьяларға (bhāṣya IAST) (комментарийҙарға) Мадхава (Mādhava IAST), Скандасвамин (Skaṃdasvāmin IAST) һәм Венкатамадхава (Veṃkatamādhava IAST) комментарийҙары ҡарай.

Датаһы һәм тарихи реконструкцияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Йылғаларҙың атамаһын күрһәткән Ригведа географияһы; шулай уҡ сват һәм Н зыяраты мәҙәниәттәренең таралыуы күрһәтелгән

.

Ригведа башҡа бүтән һинд-арий текстарынан оҙонораҡ. Шуның Фридрих Макс Мюллер заманынан бирле көнбайыш фәне уға иғтибарын йүнәлткән. Ригведа яҙмалары фарсы диненең иртә ведий дине зороастризм менән бәйле. Зороастризм һәм ведий дине Арийҙар һинд-иран мәҙәниәтенең иртә уртаҡ диненән үҫешкән.

Ригведаның үҙәге бронза быуаты аҙағында формалашҡан тип иҫәпләнә,шуның арҡаһында ул өҙлөкһөҙ традицияла һаҡланып ҡалған бронза быуаты иртә әҙәбиәтенең берҙән-бер экземпляры булып тора. Ғәҙәттә уны төҙөүҙе б. э. т. 1700—1000 йй. ҡайтарып ҡалдыралар[7]

В последующих столетиях текст подвергся стандартизации и пересмотрению произношения (самхитапатха, падапатха). Эта редакция была завершена около VII века до н. э.[8]

Уның яҙмалары Һиндостанда б. э. т. V быуат тирәһендә брахми хаты формаһында яҙылған, ләкин оҙонлоғо буйынса Ригведа менән сағыштырылған текстар, күрәһең, Гупта һәм Сиддхам яҙмалары баплыҡҡа килгәнгә, иртә Урта быуаттарға, тиклем яҙылмаған булған. В Средние века манускрипты использовались для обучения, но до появления в Британской Индии печатного пресса в сохранении знания играли незначительную роль из-за своей хрупкости, ибо записывались на коре или пальмовых листьях и в тропическом климате быстро разрушались. Гимны сохранялись в устной традиции около тысячелетия со времени их составления до редакции Ригведы, и вся Ригведа целиком сохранялась в шакхах в течение последующих 2500 лет, начиная с редакции вплоть до editio princeps Мюллера — коллективный подвиг запоминания, не имеющий аналогов в любом другом известном обществе.

Пураны называют Видагдху автором Пады[9]. Другие учёные считают, что падакара Ригведы — Стхавира Сак Айтарея Араньяки[10]. После своего составления тексты сохранялись и кодифицировались обширным обществом ведийского духовенства в качестве центральной философии ведийской цивилизации железного века.

Ригведа описывает подвижную, кочевую культуру с запряжёнными лошадьми колесницами и металлическим (бронзовым) оружием. По мнению некоторых учёных, описываемая география соответствует Пенджабу (Гандхаре): реки текут с севера на юг, горы относительно далеки, но всё же достижимы (сома — растение, произрастающее в горах, и его приходилось покупать у заезжих торговцев). Однако гимны, определённо, составлялись в течение долгого периода, со старыми элементами, возможно, происходящими ещё из индо-иранских времён, начала второго тысячелетия до н. э. Таким образом, существуют разногласия о том, говорится ли в заявлениях о разрушении каменных крепостей ведийскими ариями и особенно Индрой о городах цивилизации долины Инда или они относятся к столкновениям между древними индоариями и культурой БМАК (Бактрийско-Маргианский археологический комплекс) на территории современных севера Афганистана и юга Туркменистана, находящихся в 400 км от верхнего Инда за горами Гиндукуш (или Хинду Куш). В любом случае, несмотря на то, что большинство текста, скорее всего, было составлено в Пенджабе, даже если он базировался на ранних поэтических традициях, в нём нет ни одного упоминания ни о тиграх, ни о рисе (в отличие от поздних Вед)[11], что вызывает предположение о том, что ведийская культура проникла на равнины Индии уже после составления Ригведы. Точно так же, предположительно, в тексте нет упоминаний о железе.[12] Железный век в северной Индии начался в XII веке до н. э. с Культуры чёрной и красной керамики (Black and Red Ware — BRW). Этот период широко принимается в качестве начала кодификации Ригведы (упорядочения отдельных гимнов в книги, исправления самхитапатхи (samhitapatha) путём применения к раннему метрическому тексту сандхи (sandhi) и падапатхи (padapatha) (путём разделения сандхи)) и составления ранних Вед. Это время, возможно, совпадает с ранней династией Куру, сдвигая центр ведийской культуры из Пенджаба к современному Уттар-Прадеш.

Некоторые имена богов и богинь, содержащиеся в Ригведе, встречаются в других религиозных системах, также основанных на прото-индоевропейской религии: Дьяус-Питар схож с древнегреческим Зевсом, латинским Юпитером (от deus-pater) и германским Тюром (Tyr); Митра (Mitra) схож с персидским Митрой (Mithra); Ушас — с греческой Эос и латинской Авророй; и, менее достоверно, Варуна — с древнегреческим Ураном и хеттским Аруной. Наконец, Агни по звучанию и смыслу схож с латинским словом «ignis» и русским «огонь».

Некоторые авторы отследили астрономические ссылки[13] в Ригведе, которые позволяют отнести её к 4 тысячелетию до н. э.[14], ко времени индийского неолита. Обоснования этой точки зрения остаются спорными[15].

Казанас (Kazanas) (2000) в полемике против «Теории арийского вторжения» предполагает дату около 3100 г. до н. э., основываясь на идентификации ранних ригведийских рек Сарасвати и Гхаггар-Хакры и на глоттохронологических аргументах. Находясь в полемике с основной точкой зрения учёных, эта точка зрения является диаметральной противоположностью основным взглядам исторической лингвистики и поддерживает остающуюся спорной теорию выхода из Индии, которая относит поздний протоиндоевропейский язык ко времени около 3000 г. до н. э.

Однако аргумент с рекой Сарасвати не является сколь-нибудь убедительным, поскольку известно, что индоарии, придя на Индостан перенесли с собой индоиранские гидронимы. В частности, аналог реки Сарасвати существовал и у иранцев — Харахваити (в иранском звук «с» переходит в «х»).

Ригведала флора һәм фауна

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Лошади Ашва (Asva), Таркшья (Târkshya) и рогатый скот играют в Ригведе важную роль. Также имеются отсылки к слону (Хастин (Hastin), Варана (Varana)), верблюду (Устра (Ustra)), особенно в Мандале 8, буйволу (Махиша (Mahisa)), льву (Симха (Simha)) и гауру (Gaur).[16] В Ригведе упоминаются также и птицы — павлин (Майура (Mayura)) и красная, или «брахманская», утка (Anas Casarca) Чакравака (Chakravaka).

Хәҙерге осор һинд ҡараштары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Индуистское восприятие Ригведы сдвинулось от изначального ритуалистического содержания к более символической или мистической интерпретации. Например, описания жертвоприношения животных рассматриваются не как буквальное убийство, но как трансцендентные процессы. Известно, что Ригведа считает Вселенную бесконечной по размеру, разделяя знание на две категории: «низшее» (относящееся к объектам, наполненное парадоксами) и «высшее» (относящееся к воспринимающему субъекту, свободное от парадоксов). Даянанда Сарасвати, основатель Арья Самадж, и Шри Ауробиндо подчёркивали духовную (адхьятимик) интерпретацию книги.

Река Сарасвати, прославляемая в РВ 7.95 как величайшая река, текущая с горы в море, иногда отождествляется с рекой Гхаггар-Хакра, пересохшей, возможно, до 2600 г. до н. э. и определённо — до 1900 г. до н. э.. Существует и другое мнение, что изначально Сарасвати была рекой Гильменд в Афганистане. Эти вопросы связаны с дебатами теории индо-арийской миграции (называемой «Теорией арийского вторжения») и заявлением, что ведийская культура и ведийский санскрит происходят из цивилизации долины Инда (называемым «Теорией исхода из Индии»), имеющим важнейшее значение в индуистском национализме, см., например, Амал Киран и Шрикант Г. Талагери. Субхаш Как заявлял, что в организации гимнов существует астрономический код. Бал Гангадхар Тилак, также основываясь на астрономических параллелях в Ригведе, в своей книге «The Orion» (1893) заявлял о присутствии ригведийской культуры в Индии в 4-м тысячелетии до н. э., и в своей книге «Arctic Home in the Vedas» (1903) предлагал гипотезу (признанную неакадемической) о приходе ариев из арктических областей на юг в начале Ледникового периода.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Archaeology and Language: The Puzzle of Indo-European Origins — Pimlico, 1998. — Б. 189. — ISBN 0-7126-6612-5
  2. ↑ Archaeology and Language: The Puzzle of Indo-European Origins — Pimlico, 1998. — ISBN 0-7126-6612-5
  3. ↑ Степанянц М. Т., Шохин В. К. Индийская философия: энциклопедия. 2009 г. «Самыми древними считаются мандалы II—VII, соотносимые с именами родоначальников кланов певцов-„визионеров“: Гритсамадой, Вишвамитрой, Вамадэвой, Атри, Бхарадваджей, Васиштхой. Мандала VIII, примыкающая к „фамильным“, приписывается жреческим родам Канвы и Ангираса. Мандала IX выделилась, возможно, из „фамильных“ как собрание гимнов, посвящённых божеству сакрального „божественного напитка“ Соме Павамане. Мандалы I и Х, составленные в целом позднее названных, не соотносятся с конкретными кланами и сакральными объектами»
  4. ↑ һаҡланып ҡалған иң боронғо манускриптар XI быуат менән билдәләнә.
  5. ↑ Rigveda (ингл.) (недоступная ссылка — история). UNESCO. Дата обращения: 20 декабрь 2009. Архивировано 22 август 2011 года.
  6. ↑ Существуют некоторые сложности относительно употребления термина «Веда», который обычно применяется также и к текстам, связанным с определённой самхитой, таким, как Брахманы или Упанишады. Термин «Ригведа» обычно используется для именования только Ригведа-самхиты, и тексты наподобие Айтарея-брахманы считаются не частью «Ригведы», а скорее связанными с «Ригведой» в традиции определённой шакхи.
  7. ↑ Оберлис (Oberlies) (издание 1998 г., стр. 155) относит формирование самых молодых гимнов в Мандале 10 к 1100 г. до н. э. Оценки древнейших гимнов по методу terminus post quem гораздо более неопределённы. Оберлис (с. 158), основываясь на «совокупных свидительствах», определяет большой промежуток времени: 1700—1000 гг. до н. э. Энциклопедия индоевропейской культуры (EIEC) (см. Индоиранские языки, с. 306) даёт промежуток 1500—1000 гг. до н. э. Определённо, гимны сформировались позже индо-иранского разделения около 2000 г. до н. э. Древние элементы Ригведы могли появиться только через достаточно большое число поколений после этого времени, филологические оценки относят большую часть текста ко второй половине второго тысячелетия до н. э.
  8. ↑ Ольденберг (Oldenberg) (с. 379) датирует его концом периода Брахман, отмечая, что старейшие Брахманы всё ещё содержат ненормализованные цитаты из Ригведы. Период Брахман проходил позже составления самхит остальных Вед, растянувшись около IX—VII веков до н. э. Это может означать, что редакция текстов в том виде, в котором они дошли до нас, была завершена примерно в VII веке до н. э. Энциклопедия индо-европейской культуры (EIEC) (с. 306) также говорит о 7 в. до н. э.
  9. ↑ Шатапатха-брахмана ссылается на Видагдха Сакалью без обсуждения чего-либо, относящегося к Падапатхе, и ни одна грамматическая работа не ссылается на Видагдху как падакару. Однако Брахманда-пурана и Ваю-пурана говорят, что он был Падакарой Ригведы. Шатапатха Брахмана старше, чем Айтарея-араньяка. Айтарея Араньяка обычно датируется VII веком до н. э. (Jha, Vashishta Narayan. 1992. A linguistic Analysis of the Rgveda-Padapatha. Sri Satguru Publications. Delhi)
  10. ↑ Рикпратисакхья из Саунаки также ссылается на Стхавиру Сакалью. (Jha, Vashishta Narayan. 1992. A linguistic Analysis of the Rgveda-Padapatha. Sri Satguru Publications. Delhi)
  11. ↑ Однако в Ригведе есть упоминания об Апупе (apUpa), Пуро-дасе (puro-das) и Одане (odana) (рисовая каша), терминах, которые, по крайней мере в поздних текстах, употребляются по отношении к блюдам из риса (см. Талагери (Talageri) (2000))
  12. ↑ Термин «аяс» (ayas) («металл») встречается в Ригведе, но нельзя точно сказать, относится он к железу или нет. «Должно быть очевидно, что любые противоречия относительно значения ayas в Ригведе или проблемы знакомства или незнакомства Ригведы с железом бессмысленны. Нет никаких положительных свидетельств ни для одной из этих точек зрения. Оно может означать и медную бронзу, и железо, и, строго основываясь на контексте, нет причин для выбора одного из значений.» (Chakrabarti, D.K. The Early Use of Iron in India (1992) Oxford University Press)
  13. ↑ Vedic Astronomy
  14. ↑ собраны Клаусом Клостермайером (Klaus Klostermaier) в 1998 presentation 2008 йыл 6 июль архивланған.
  15. ↑ например, Michael Witzel, The Pleiades and the Bears viewed from inside the Vedic texts, EVJS Vol. 5 (1999), issue 2 (December) [1] 2006 йыл 31 декабрь архивланған.; Elst Koenraad. Update on the Aryan Invasion Debate. — Aditya Prakashan, 1999. — ISBN ISBN 81-86471-77-4.; Bryant, Edwin and Laurie L. Patton (2005) The Indo-Aryan Controversy, Routledge/Curzon.
  16. ↑ Talageri 2000, Lal 2005

Баҫмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Friedrich Max Müller, The Hymns of the Rigveda, with Sayana's commentary, London, 1849-75, 6 vols., 2nd ed. 4 vols., Oxford, 1890-92.
  • Theodor Aufrecht, 2nd ed., Bonn, 1877.
  • V. K. Rajawade et. al., Rgveda-samhita with the commentary of Sayanacarya, Pune, 1933-46, 5 vols. Reprint 1983.
  • B. van Nooten und G. Holland, Rig Veda, a metrically restored text, Department of Sanskrit and Indian Studies, Harvard University, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts and London, England, 1994.

Тәржемәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Латинский: F. Rosen, Rigvedae specimen, London, 1830
  • Французский: A. Langlois, Paris 1948-51 ISBN 2-7200-1029-4
  • Английский: Ralph T.H. Griffith, Hymns of the Rig Veda (1896)
  • Немецкий: Karl Friedrich Geldner, Der Rig-Veda: Aus dem Sanskrit ins Deutsche übersetzt Harvard Oriental Studies, vols. 33, 34, 35 (1951), reprint Harvard University Press (2003) ISBN 0-674-01226-7
  • Русский: Т. Я. Елизаренкова. Ригведа. [В 3 т.]. (Серия «Литературные памятники»). М.: Наука,1989-99.
Мандалы I—IV. 1989. 768 с. (2-е изд., испр. — 1999. 2500 экз.)
Мандалы V—VIII. 1995. 752 с. (2-е изд., испр. 1999. 2500 экз.)
Мандалы IX—X. 1999. 560 с. 2500 экз.
  • Венгерский: Laszlo Forizs, Rigvéda — Teremtéshimnuszok (Creation Hymns of the Rig-Veda), Budapest, 1995 ISBN 963-85349-1-5

Библиографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Гринцер П. А. Тайный язык «Ригведы». — М.: РГГУ, 1998. — 70с.
  • Елизаренкова Т. Я. Слова и вещи в «Ригведе». — М.: Восточная литература, 1999. — 240с.
  • Елизаренкова Т. Я. О снах в Ригведе и Атхарваведе // «Стхапакашраддха». Сборник статей памяти Г. А. Зографа. СПб.: Центр «Петербургское востоковедение», 1995. — С.209-221.
  • Майданов А. С. Тайны великой «Ригведы». — М.: УРСС, 2002. — 206с.
  • Огибенин Б. Л. Структура мифологических текстов «Ригведы». (Ведийская космогония). — М.: Наука, 1968. — 115с.
  • Paul D. Tate. Comparative Hermeneutics: Heidegger, the Pre-Socratics, and the «Rgveda» // Philosophy East and West, Vol. 32, No. 1 (Jan., 1982), pp. 47-59

Комментарийҙары

Филологияһы

Тарихы

Архаэоастрономия

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Логотип Викитеки
Логотип Викитеки
Викикитапханала был тема буйынса текст оригиналы бар.
Ҡарағыҙ ऋग्वेदः

Ҡалып:Ригведа Ҡалып:Упанишады Ҡалып:Индская цивилизация Ҡалып:Тышкы һылтанмалар