Тарковский Андрей Арсеньевич

Тарковский Андрей Арсеньевич
рус. Андрей Арсеньевич Тарковский
Рәсем
Зат ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ  СССР
 Франция[3]
 Италия[3]
Тыуған ваҡыттағы исеме ингл. Andrei Arsenyevich Tarkovsky[4]
Тыуған көнө 4 апрель 1932({{padleft:1932|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:4|2|0}})[2][5][6][…]
Тыуған урыны Завражье[d], Иванов сәнәғәт өлкәһе[d], РСФСР, СССР
Вафат булған көнө 29 декабрь 1986({{padleft:1986|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:29|2|0}})[2][6][7][…] (54 йәш)
Вафат булған урыны Париж[2][3]
Үлем төрө тәбиғи үлем[d]
Үлем сәбәбе үпкә рагы[d]
Ерләнгән урыны кладбище Сент-Женевьев-де-Буа[d]
Атаһы Арсений Александрович Тарковский[d][3]
Әсәһе Maria Tarkowska[d]
Бер туғандары Тарковская, Марина Арсеньевна[d]
Хәләл ефете Ирма Яковлевна Рауш[d] һәм Лариса Павловна Тарковская[d]
Һөнәр төрө кинорежиссёр, актёр, монтажёр, сценарий яҙыусы, биограф, кино актёры, театр режиссёры, режиссёр, киносценарист
Эшмәкәрлек төрө Фильм[8], киносценарий[d][8], кинорежиссура[d][8] һәм актёрлыҡ оҫталығы[d][8]
Эш урыны Юғары сценаристар һәм режиссерҙар курсы[d]
Мосфильм[d]
Уҡыу йорто Институт востоковедения РАН[d]
С. А. Герасимов исемендәге Бөтә Рәсәй дәүләт кинематография институты
Әүҙемлек осороноң тамамланыуы 1986
Фильмография фильмография Андрея Тарковского[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Изображение памятной доски
Защитник авторских прав reproduction right not represented by CISAC member[d][9]
Хеҙмәттәре тупланмаһы Harvard Film Archive[d][10]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы эштәре авторлыҡ хоҡуҡтары менән яҡланған[d]
 Тарковский Андрей Арсеньевич Викимилектә

Тарковский Андрей Арсеньевич (4 апрель[11] 1932 йыл — 29 декабрь 1986 йыл) — СССР-ҙың кино һәм театр режиссёры, сценарист. РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1980). Уның «Андрей Рублев», «Зеркало» һәм «Сталкер» фильмдары әленән-әле барлыҡ замандарҙың иң яҡшы киноәҫәрҙәре исемлегенә индерелә[12][13].

Андрей Тарковский ижады донъя мәҙәниәтендә ғәҙәти булмаған күренеш булып тора. Уның фильмдары бөтә донъя өсөн әхлаҡи яуаплылыҡ йөгөн үҙ өҫтөнә алған кешенең ғазаптары һәм өмөттәре тураһындағы цикл барлыҡҡа килтерә. Тарковскийҙың художестволы һәм концептуаль сиселештәре үҙенсәлеге һәм тәрәнлеге менән айырылып тора.

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бала сағы һәм үҫмер йылдары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Андрей Арсеньевич Тарковский 1932 йылдың 4 апрелендә әсәһенең туғандары йәшәгән Иваново сәнәғәт өлкәһенең Юрьевец районы Завражье ауылында (хәҙер — Кострома өлкәһенең Кадыйский районы Завражье ауылы) Волгала тыуа. Сығышы менән Елесаветградтан булған атаһы Арсений Александрович Тарковский, шағир һәм тәржемәсе була. Әсәһе, Вишнякова Мария Ивановна, элекке дворян Дубасовтар нәҫеленә ҡарай[14], ире лә, үҙе лә Мәскәү әҙәбиәт институтын[15] тамамлай. 1932 йылдың сентябрендә әсәһе бәләкәй Андрей менән Мәскәүгә ҡайта. 1934 йылда Тарковскийҙар Замоскворечьела, Щипковский тыҡырығында йәшәй. 1934 йылда Андрейҙың һеңлеһе Марина тыуа. 1935 йылда Арсений Тарковский ғаиләһенән китә, 1941 йылда үҙ теләге менән фронтҡа китә, яраланғандан һуң аяҡһыҙ ҡала. Мария Ивановна Мәскәүҙә Беренсе өлгөлө типографияға корректор булып эшкә урынлаша һәм унда хаҡлы ялға сыҡҡанға тиклем эшләй.

1939 йылда Андрей Мәскәүҙең 554-се (хәҙер — 627-се мәктәбе) мәктәбенә уҡырға инә. Һуғыш башланғас, әсәһе һеңлеһе менән малайҙы туғандары янына Юрьевецҡа алып бара[15]. Нигеҙҙә Мәскәүҙә йәшәһә лә, Тарковский өсөн атай йорто өлгөһө булып уның бала сағы үткән, хәҙер Тарковскийҙың музей үҙәге булған Юоьевецтағы йорт тора. «Зеркало» фильмында ул тап шулай булып күҙаллана — уның бала саҡ тәьҫораттарын сағылдырған мәлдәре: атаһының китеүе, әсәһенең ике бала менән тороп ҡалыуы, эвакуация, мәктәп, көнкүреш ауырлығы һүрәтләнә.

Это было тяжёлое время. Мне всегда не хватало отца. Когда отец ушёл из нашей семьи, мне было три года. Жизнь была необычно трудной во всех смыслах. И всё-таки я много получил в жизни. Всем лучшим, что я имею в жизни, тем, что я стал режиссёром, — всем этим я обязан матери.

1943 йылда Тарковскийҙар Мәскәүгә ҡайта. Андрей иҫке мәктәптә Андрей Вознесенский менән бер синыфта уҡыуын дауам итә[15]. ВГИК-та һаҡланған аттестатына ҡарағанда, мәктәптә Андрей тәртибе менән айырылып тормай һәм тәбиғи фәндәргә лә, гуманитар фәндәргә лә ҡыҙыҡһыныу белдермәй. Ул традицион художестволы тәрбиә ала. Ете йәшенән район музыка мәктәбенә йөрөй (фортепиано класы), ә етенсе класта Мәскәү художество училищеһына уҡырға инеп, рәсем төшөрөү менән шөғөлләнә башлай.

1951—1952 йылдарҙа Тарковский Мәскәү шәрҡиәт институтының ғәрәп бүлегендә уҡый, әммә физкультура дәресендә мейеһе ҡуҙғалып, уҡыуын ҡалдыра[15]. ВГИК-ҡа уҡырға ингәндә ул автобиографияһында түбәндәгеләрҙе яҙа:

Во время обучения я часто думал о том, что несколько поспешно сделал выбор профессии. Я недостаточно знал ещё жизнь[15].

[15].1953 йылдың майында Тарковский Нигризолото институтынан Красноярск крайының алыҫ Турухтан районына ойошторолған ғилми-тикшеренеү экспедицияһына коллектор булып урынлаша, унда йыл самаһы Курейка йылғаһында эшләй, тайга буйлап йөҙҙәрсә километр йәйәү үтә. Һуңынан үҙенең рәсемдәре альбомын ул Нигризолото архивына тапшыра[15].

В своё время я пережил очень трудный момент. В общем, я попал в дурную компанию, будучи молодым. Мать меня спасла очень странным образом — она устроила меня в геологическую партию. Я работал там коллектором, почти рабочим, в тайге, в Сибири. И это осталось самым лучшим воспоминанием в моей жизни. Мне было тогда 20 лет… Всё это укрепило меня в решении стать кинорежиссёром[15].

ВГИК

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Экспедициянан ҡайтҡас, 1954 йылда Тарковский документтарын ВГИК-ҡа тапшыра һәм режиссура бүлегенә, Михаил Ромм оҫтаханаһына ҡабул ителә[15]. «Был һайлау аңлы рәүештә түгел, осраҡлы булғандыр», — ти ул һуңынан.

Тарковскийҙың уҡыуы һәм иртә ижады сәнғәттәге яңырыу осорона тап килә. 1953 йылда фильмдар сығарыуҙы арттырыу тураһында ҡарар ҡабул ителә. 1954 йылда, Тарковский ВГИК-ҡа уҡырға ингәндә 45 фильм төшөрөлһә, бер йылдан 66-ға етә[15]. Тарковскийҙың үҫешендә уға тиклем институтҡа һуғыш быуының килеүе һәм уларға кинола темаларҙы ғына түгел, һүрәтләү сараларының образлылығын да яңыртыу бурысы ҡуйылыуы мөһим роль уйнай. 1955—1956 йылдарҙа йәш режиссёрҙар 50-гә яҡын фильм төшөрә. Был осорҙа шулай уҡ бик кәп йәш сценаристарҙың, операторҙарҙың, актёрҙарҙың дебюты була.

Был ваҡытта 1956 йылда КПСС-тың XX съезында Сталин культы фашлана башлай. Хрущевтың бер аҙ иркенлек биреүе йәштәр мөхитенә көнбайыш әҙәбиәтен һәм музыкаһын, сит ил автор кинематографын, Италия неореализмын һәм француз «яңы тулҡынын» килтерә. Көнбайыш кино тәнҡитендә «отер» (француз теленән — auteur), кино эшләүҙә сценарийҙан алып монтажлауға тиклем бер автор контролендә булған фильмды аңлатыусы термин бурлыҡҡа килә. Былар барыһы ла Тарковскийҙы автор киноһы идеяһына этәрә[16]. Был йылдарҙа уға Бунюэль һәм Бергман, ә һуңыраҡ Куросава һәм Феллини[15] ҙур йоғонто яһай.

Уҡыу йылдарында Тарковскийҙың төп педагогы һәм остазы талантлы кинорежиссёрҙарҙың тотош плеядаһын тәрбиәләп сығарған Михаил Ромм була. 1930 йылдарҙың һүрәтләү һәм жанр киноһы вәкиле булһа ла, Ромм уҡыусыларында ижади индивидуаллекте һәм үҙ хәҡиҡәтеңә тоғро ҡалыуҙы үҫтерә. Шулай уҡ уларға күңелһеҙ осраҡтарҙа ярҙам итә, үтескә аҡса биреп тора, киностудияларҙа ҡурсалай, хатта үҙенең эштәрен инҡар иткән осраҡта ла уларҙың эштәрен яҡлай. уларҙың эшен яҡлаған, уның үҙ афәтте кире ҡағыу[15]. Тарковскийҙың беренсе курс эше Александр Гордон һәм Марика Беку менән берлектә Эрнест Хмеингуэй хикәйәһе буйынса ҡуйған ҡыҫҡа метражлы «Убийцы» (1956) фильмы була. Был эш Ромм тарафынан юғары баһалана. Уның артынса уҡ «Сегодня увольнения не будет…» (1957) ҡыҫҡа метражлы фильмы ҡуйыла. Өсөнсө курста Тарковский ул ваҡытта беренсе курста уҡыған Андрей Кончаловский менән таныша. Уларҙың ижади дуҫлығы шул ваҡыттан башлана. А. Кончаловский шулай тип хәтерләй:

Мы с Тарковским росли под знаком отрицания многого из того, что было в кинематографе. Нам казалось, что мы знаем, как делать настоящее кино. Главная правда — в фактуре, чтобы было видно, что все подлинное — камень, песок, пот, трещины в стене. Не должно быть грима, штукатурки, скрывающей живую фактуру кожи. Костюмы должны быть неглаженые, нестираные. Мы не признавали голливудскую или, что было для нас то же, сталинскую эстетику. Ощущение было, что мир лежит у наших ног, нет преград, которые нам не под силу одолеть[17].

Авторҙашлыҡта дуҫтар «Антарктика, далекая страна» (1959) сценарийын яҙа, уның өҙөктәре «Московский комсомолец» гәзитендә баҫылып сыға. Тарковский сценарийын «Ленфильм» киностудияһына тәҡдим итә, әммә улар кире ҡаға. Икенсе берлектәге «Каток и скрипка» сценарийын (1960) улар яңы ғына ойошторолған "Мосфильм"дың «Юность» берекмәһенә һата. Ул скрипкасы малай һәм каток водителенең ҡыҫҡа ваҡытлы дуҫлығы тураһында хисле сюжет була. "Каток и скрипку"ны диплом эше сифатында төшөрөүгә рөхсәт алғас, Тарковский төшөрөүсе итеп йәш оператор Вадим Юсовты саҡыра. Концепция француз режиссёры Альбер Ламористың 1956 йылда Канн кинофестивалендә Гран-приға һәм Оскар премияһына лайыҡ булған «Красный шар» ҡыҫҡа метражлы фильмы тәьҫирендә эшләнә. Был берлектәге эш 1961 йылда Нью-Йоркта студенттар фильмдары фестивалендә беренсе призға лайыҡ була. «Каток и скрипка»ға бйле Майя Туровская былай тип яҙа:

Никогда Андрей Тарковский не будет относиться к искусству как к ремеслу, развлечению или источнику дохода. Всегда оно будет для него не только делом собственной жизни, но и вообще делом для всей жизни, деянием. Это высокое уважение к искусству впервые он выразил в короткометражном детском сюжете[15].

1960 йылда Тарковский ВГИК-ты отличие билдәһенә тамамлай.

Советтар Союзындағы карьераһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Тарковский — величайший мастер кино, создатель нового органичного киноязыка, в котором жизнь предстаёт как зеркало, как сон.
—И. Бергман[18].

1961 йылда Тарковский ҙур әҙерлек талап итакән «Андрей Рублев» фильмына заявка бирә[15]. Шуға күрә уның тулы метражлы постановкаһы булараҡ беренсе фильмы Владимир Богомоловтың «Иван» хәрби хикәйәһе мотивтары буйынса «Иваново детство» була. Бала сағы һуғыштың ҡараңғы ысынбарлығына ҡаршы ҡуйылған үҫмерҙең йәнгә үтерлек фажиғәле тарихы (Николай Бурляев) донъя киноһында ысын сенсация яһай. Фильм Венеция халыҡ-ара кинофестивалендә (1962) "Изге Марктың алтын арыҫланы"на һәм башҡа кинопремияларға лайыҡ була. Брессон һәм Куросава стиленә тартылыуы күренеп торһа ла, йәш совет режиссёры үҙенең оригиналь фекерле рәссам икәнлеген күрһәтә.

Шул уҡ ваҡытта Тарковский төп герой донъя, кешеләр менән мөнәсәбәттә яфаланып үҙ-үҙен эҙләүсе Андрей Рублев тураһында фильм эшләй башлай. А. Михалков-Кончаловский менән берлектә яҙылған сценарийҙа костюмлы-тарихи эпос та, авторҙың фильм-вәғәзе лә сағыла. Фильм 1964 йылда төшөрөлә башлай һәм йыл ярым дауам итә[15]. Был ваҡытта ил торғонлдоҡҡа күсә башлай. Фильм өҫтөндә эш яй һәм ауыр бара. Сәнғәттәге совет чиновниктары унда хәҙерге ысынбарлыҡҡа зыянлы параллелдәр күрә, күптәргә уның ғәҙәти булмаған формаһы оҡшамай. «Андрей Рублев» (тәүге варианты — «Страсти по Андрей») цензураға һәм төҙәтеүҙәргә дусар ителә. 1969 йылда «Андрея Рублёва» фильмын сит илгә сығарыуға рөхсәт алған француз фирмаһы уны Канн кинофестивалендә конкурстан тыш күрһәтә һәм фильм ФИПРЕССИ призына лайыҡ була[15]. Ниһайәт, 1971 йылдың 19 октябрендә фильм ватан прокатына сикле күсермәләр менән генә сығарыла һәм шунан алып экрандарҙан төшмәй тиерлек[15]. Майя Туровская яҙыуынса:

Фильмы Тарковского всегда ошеломляли трудной для среднестатистического восприятия новизной. Их не понимали чиновники, казалось, что их не поймут и зрители. На самом деле у Тарковского был всегда «свой», верный ему и преданный зритель, как бывает «свой» читатель у поэзии[15].

1970 йылда, биш йыл самаһы тәнәфестән һуң Тарковский «Солярис» фильмын төшөрә башлай. Станивлав Лемдың ошо атамалы фәлсәфәүи-фантастик романы геройы — Солярис планетаһын тикшереүсе, йыһан станцияһының яһалма донъяһында йәшәүсе киләсәк технократик цивилизация вәкилдәре. Әммә Тарковский бында үҙенең идеяһын — кешенең илаһилығын аса, уны милли һәм мәҙәни сиктәрҙән сығара: Рублев «Троица»һы Бах музыкаһы һәм П. Брейгель картиналары менән тиң хоҡуҡта һыйышып йәшәй, ә финал кадрындағы композиция Рембрандттың «Возвращение блудного сына» картинаһы цитатаһы була. 1972 йылда «Солярис» Канн кинофестивалендә күрһәтелә һәм жюриҙың махсус призынан тыш, экуменистик жюри призын ала. 1973 йылда фильм совет прокатына сыға. 1974 йылда режиссёр «Зеркало» фильмын төшөрә. Унда ул үҙен традицион сюжет рамкалары менән сикләмәй һәм автор менән геройҙың бай визуаль ассоциацияларын һәм рәссам иҫтәлектәрен тәҡдим итә. Фильмдәң мәғәнә структураһы киң ҡырлы була — фәлсәфәүи-поэтик "код"тар менән бер рәттн ҡайһы бер эпизодтарҙа тоталитаризмға ҡаршы мәғәнә лә сағыла. Госкиноның Кинематоргафистар союзының идара секретариаты менән берлектәге ултырышында «Зеркало» аңлайышһыҙ, киң массаға тәғәйенләнмәгән һәм уңышһыҙ фильм тип табыла[15]. Был йәһәттән Тарковский үҙенең фекерен шулай тип белдерә:

Поскольку кино всё-таки искусство, то оно не может быть понятно больше, чем все другие виды искусства… Я не вижу в массовости никакого смысла… Родился какой-то миф о моей недоступности и непонятности. Утвердить себя личностью своеобразной невозможно без дифференциации зрителя[15].

«Зеркало» фильмы сикле прокатҡа сыға һәм режиссёр менән йәшерен ҡаршылығын көсәйтә. Яңы проектҡа әҙерләнеп, Тарковский сценарийҙар яҙа, Сценарист һәм режиссёрҙарҙың юғары курстарында режиссура буйынса лекциялар уҡый (1977—1978), Ленин комсомолы театрында «Гамлет» спектаклен ҡуя (1977). Ҡазан киноһөйөүселәре менән осрашыу ваҡытында режиссёр шулай тип һөйләй:

Ставил я «Гамлета» не из-за того, чтобы освоить профессию театрального режиссёра, а из-за самой пьесы, так как очень её люблю. И ещё хотел увидеть в роли Гамлета своего любимого актёра А. Солоницына. Мечтаю поставить «Гамлета» в кино, но пока этому не время, так как из памяти не изгладилась постановка Г. Козинцева, режиссёра, которого я уважаю. Но когда-нибудь я надеюсь поставить «Гамлета» в кино. Работа в театре была для меня полезной, так как дала мне понять специфику работы театрального режиссёра, которая отличается от специфики работы в кино[19].

1979 йылда бер туған Стругацкийҙарҙың «Пикник на обочине» повесы буйынса төшөрөлгән «Сталкер» фильмы ниндәйҙер кимәлдә компромисс кеүек күренә: барлыҡ теләктәрҙе тормошҡа ашырыу мөмкинлеге биргән кеүек тойолған Зона технократик (йәғни «капиталистик») цивилизация көрсөгө кеүек ҡабул ителә, яҙыусы (Солоницын Анатолий) һәм профессорҙың (Николай Гринько) диалогының мәғәнәһен шулай аңлатырға мөмкин. 1980 йылда «Сталкер» Канн кинофестивалендә күрһәтелә һәм экуменистик жюри призына лайыҡ булды. Совет прокатына фильм 196 күсермәлә сыға[20].

1964 йылда, режиссёрлыҡ бүлегенең Сценарист һәм режиссёрҙарҙың юғары курстарына иң беренсе төркөмдә[21] Тарковский тыңлаусыларға «Кинорежиссура нигеҙҙәре»[22][23][24], «Әҙәби экран образы»[25] лекциялар циклын уҡый. Ә 1982 йылда уйын киноһы режиссёрҙары оҫтаханаһын йыя.

Эмиграцияла

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Меня поражает логика, согласно которой Андрей, этот самый русский из всех русских кинематографистов, оказался перед лицом Запада, принеся ему в своём искусстве то, чего тому более всего не хватало, — духовное измерение мира, трансцендентность, ощущение бесконечности.

1980 йылда Тарковскийға РСФСР-ҙың халыҡ артисы исеме бирелә. Шул уҡ йылда режиссёр «Ностальгия» фильмы сценарийын яҙыу өсөн Италияға китә; фильм төшөрөү өсөн итальяндар менән контракт 1982 йылдың мартында төҙөлә[27]. Шунда уҡ Тарковский Италияға юллана[28]. 1982 йылдың 4 апрелендә уға 50 йәш тула, әммә тыуған илендә юбилей мәҡәләләре лә яҙылмай, Кино йортонда тантана ла ойошторолмай[27]. Натура эҙләү барышында режиссёр «Время путешествия» (1982) тип аталған документаль фильм төшөрә. 1983 йылда «Ностальгия» фильмы Канн кинофестивалендә күрһәтелә һәм Режиссура өсөн, ФИПРЕССИ һәм Экуменистик жюри приздарына лайыҡ була.

Командировка мөҙҙәте үткәс тә Тарковский ҡатыны Лариса менән Италияла ҡалыуын дауам итә һәм Римдан СССР Госкиноһы рәйесе Филипп Ермаш исеменә уға, ҡатынына, ҡәйнәһенә һәм 12 йәшлек улы Андрейға өс йыл дауамында Италияла йәшәү мөмкинлеге биреүҙе һорай һәм ошо ваҡыттан һуң ҡабат СССР-ға ҡайтырға вәғәҙә бирә. 1983 йылдың 29 июнендә Ермаш КПСС Үҙәк Комитетына йәшерен докладной яҙа[29]:

Рассмотрев обращение Тарковского А. А., Госкино СССР считает, что его решение остаться за рубежом едва ли является только следствием эмоциональной неуравновешенности и определённой неудачи на Каннском фестивале, откуда Тарковский А. А. рассчитывал вернуться с главным призом. Сосредоточившись на собственном эгоцентрическом понимании нравственного долга художника, Тарковский А. А., видимо, надеется, что на Западе он будет свободен от классового воздействия буржуазного общества и получит возможность творить, не считаясь с его законами. (…) В любом случае Госкино СССР не считает возможным принимать условия Тарковского А. А., имея при этом в виду, что удовлетворение его просьбы создаст нежелательный прецедент.
Флоренцияла, А. Тарковский йәшәгән йортта иҫтәлекле таҡтаташ

1983 йылдың 16 сентябрендә Тарковский атаһына яҙа[30]:

Мне очень грустно, что у тебя возникло чувство, будто бы я избрал роль «изгнанника» и чуть ли не собираюсь бросить свою Россию… Я не знаю, кому выгодно таким образом толковать тяжёлую ситуацию, в которой я оказался «благодаря» многолетней травле начальством Госкино, и, в частности, Ермаша — его председателя. Может быть, ты не подсчитывал, но ведь я из двадцати с лишним лет работы в советском кино — около 17 был безнадёжно безработным. Госкино не хотело, чтобы я работал! Меня травили всё это время и последней каплей был скандал в Канне, где было сделано всё, чтобы я не получил премии (я получил их целых три) за фильм «Ностальгия». Этот фильм я считаю в высшей степени патриотическим, и многие из тех мыслей, которые ты с горечью кидаешь мне с упрёком, получили выражение в нём.

1983 йылдың ноябрендә Лондонда Ковент-Гарден Король театрында Тарковский ҡуйған Мусоргскийҙың «Борис Годунов» операһы була.

1984 йылдың 10 июлендә Миланда үткән матбуғат конференцияһында режиссёр үҙенең көнбайышта ҡалырға ҡарар итеүе тураһында белдерә[31], то есть стал невозвращенцем. На родине запретили показывать его фильмы в кинотеатрах, упоминать его имя в печати. Однако на радикальные меры — лишение Тарковского советского гражданства — так и не решились[32].

Флоренция мэрияһы уға фатир бүләк итә һәм ҡаланың почетлы гражданы исемен бирә.

Швеции төшөрөлгән «Жертвоприношение» (1985) фильмы режиссёрҙың һуңғы эше була. 1985 йылдың 13 декабрендә табиптар уға үпкә яман шеше диагнозы ҡуя[32].

Тарковскийҙың ауырыуы тураһында зәбәр СССР-ға килеп еткәс, властар, ниһайәт, уның улы Андрейға атаһы эргәһенә осорға рөхсәт бирә. Шул уҡ ваҡытта Тарковский исеменән тыйыу алына — уның фильмдары ҡабат кинотеатрҙарҙа күрһәтелә башлай.

Тарковский 55-се йәшендә, 1986 йылдың 29 декабрендә Парижда вафат була. 1986 йылдың 31 декабрендә радиостанция «Маяҡ» радиостанцияһы некролог бирә, ә 1987 йылдың 1 ғинуарында ул «Советская культура» гәзитендә баҫылып сыға.

Ерләү 1987 йылдың 5 ғинуарында үтә[33]. Башта Тарковскийҙы сит кеше — есаул Владимир Григорьев (1895—1973) ҡәберенә ерләйҙәр. Бер йылдан һуң кәрәкле сумма табыла һәм Тарковскийҙың мәйете яңы урынға күсерелә. Лариса Тарковская ҡәбер өсөн 200 йылға алдан түләп ҡуя. 1994 йылда уның эскизы буйынса ҡәбер ташы эшләнә; уға «Фәрештәләрҙе күргән кешегә» тип яҙыла, тәре нигеҙендә Тарковскийҙың фильмдары һаны буйынса ете баҫҡыс эшләнә.

Режиссёрҙың бик күп проекттары, шул иҫәптән «Гофманиана», «Мой Достоевский», «Гамлет» (Шекспир), «Обломов» (Гончаров), «Смерть Ивана Ильича» (Толстой), «Идиот» һәм «Подросток» (Достоевский), «Жизнь Клима Самгина» (Горький), «Очерки бурсы» (Помяловский), «Степной волк» (Гессе), «Пятое Евангелие» (Рудольф Штейнер), «Волшебная гора», «Иосиф и его братья», «Доктор Фаустус» (Томас Манн) тормошҡа ашмай ҡала[34].

1990 йылда Андрей Тарковский үлгәндән һуң Ленин премияһы менән наградлана.

Ғаиләһе

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тәүге — курсташы Ирма Рауш менән никахы 1957 йылдан 1970 йылға тиклем һуҙыла. Был никахта 1962 йылда улы Арсений тыуа.

1970 йылдың йәйендә Тарковский «Андрей Рублёв» фильмында ассистент булып эшләгән Лариса Кизиловаға өйләнә (15 апрель, 1938 — 19 февраль, 1998). 7 августа улдары Андрей тыуа.

Йоғонтоһо

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«Һин белергә бурыслы нәмәләр бар — һәм улар иҫәбендә, әлбиттә, Тарковский. Көнбайыш режиссёрҙары өсөн ул кинематография Аллаһы», — ти британ кинорежиссёры Дэнни Бойл[35]. Хәҙерге кинематографистарҙың күптәре ғорурлыҡ менән үҙҙәрен ысынлап та донъя киноһына ҙур йоғонто яһаған Тарковскийҙың уҡыусылары тип һанамаған хәлдә лә, уның ижадын яратыусылар тип һанай.

Һуңғы осорҙоң иң сағыу миҫалы — Мексика режиссёры Алехандро Гонсалеса Иньярритуҙың «Выживший» фильмы. Унда тәнҡитселәр һәм иғтибарлы тамашасылар Тарковскийҙан алынған әллә күпме цитаталар таба ала. Шулай уҡ Иньярриту бер ваҡытта ла үҙенең Тарковский фильмдарына һөйөүен йәшермәй, ә «Выживший»ҙы төшөрә башлағас, хатта ҡуйыусы рәссам Джек Фискка «Андрей Рублёв» фильмының дискыһын бирә һәм ул был фильмдың ниндәй булырға тейешлеген шунда уҡ аңлай[35].

Көнбайышта Тарковскийҙың «төп уҡыусыһы» тип мэтрға үҙенең «Антихрист» фильмын бағышлаған даниялы Ларс фон Триер иҫәпләнә. "Антихрист"ың Тарковский мираҫы менән туранан-тура бәйләнешен режисеер Андрей Звягинцев фильмдың сығанағы булып торған "Мартиролог"тағы: «„Яңы Жанна д’Арк“ — бер кешенең үҙенең һөйгәнен ағасҡа бәйләп һәм уның аяҡ аҫтына усаҡ тоҡандырып яндырыуы тураһында тарих. Алдаҡ өсөн» — тигән өҙөккә һылтанып билдәләй[36]. Триерҙың башҡа фильмдарында ла Тарковскийға һылтанмалар күрергә мөмкин, ә «Нимфоманка» фильмының бер бүлеге хатта «Зеркало» тип атала.

Төрөк режиссёры, «Зимняя спячка» фильмы өсөн "Алтын пальма ботағы"на лайыҡ булған Нури Бильге Джейланза «Зеркало» фильмын донңя кинематографының башҡа барлыҡ фильмдарынан өҫтөн ҡуя. Уның шәхси өҫтөнлөктәре исемлегенең икенсе юлында — «Андрей Рублёв». Тарковский тураһында Джейлан[35]:

После просмотра его фильмов вы не можете больше смотреть на мир так, как делали это раньше. У вас сразу меняется мировоззрение — столько там разных нюансов, новых деталей… Тарковский открывал новое видение на жизнь во всех аспектах — в языке, в манере повествования. Это было его собственное послание миру, которое оказалось близко очень многим,

-ти.

Был Джейландың һәр фильмында һиҙелә. Улар барыһы ла һүрәтләү, интонация, мәғәнә буйынса Тарковскийға яҡын.

Тарковский традицияһын икенсе төрөк режиссёры Семих Капланоглу ла дауам итә[37]:

Тарковский — один из самых важных режиссёров для меня. В своё время его фильмы изменили мой взгляд на кинематограф, я понял, что поэзию можно творить не только на бумаге, но и на экране.

Капланоглуның «Зерно» (2017) антиутопияһы — Стругацкийҙарҙың "Сталкер"ын ирекле һөйләү һәм Тарковскийға бағышлау ул[37].

Америка режиссёры Стивен Содерберг хатта Тарковскийға ремек рәүешендә саҡырыу ташларға батырсылыҡ итә. "Солярис"тың үҙ версияһын (2002) ул Станислав Лемдың романын үҙ аллы экранлаштырыу тип түгел, ә Тарковскийҙың культ фильмын аңларға тырышыу, өс тиҫтә йылдан һуң ижади диалог тип тәҡдим итә[35].

Тәнҡитселәр шулай уҡ Кристофер Ноландың «Интерстеллар» фильмының «Солярис» менән бәйләнешен билдәләй. Был дөйөм мотивтарға ла, бәйән итеү манераһына ла ҡағыла[35].

Америкала эшләүсе, бала сағы Иранда үткән һинд сығышлы режиссёр Тарсем Сингх та Тарковскийға һөйөүен белдерәе. Үҙенең «Белоснежка: Месть гномов» (оригиналда — «Mirror Mirror», йәғни «Зеркало Зеркало») фильмы тураһында ул, ҡар һырыған урманды төшөргәндә "Иваново детство"лағы ҡайын урманы менән илһамланыуын белдерә[35]. Әммә ҙур киноға килгәнгә тиклем Сингх Американың R.E.M. рок-группаһының Losing My Religion (1991) клибын төшөргәндә асыҡтан-асыҡ «Жертвоприношение» фильмынан цитаталар ала.

Рәсәйҙә «Тарковский вариҫы» тип тәнҡитселәр Александр Сокуровты атай, ә Андрей Звягинцев уларҙың «беҙҙең бөгөнгө Тарковский» тигән баһаһына лайыҡ була[35]. Константин Лопушанский Тарковскийҙың "Сталкер"ында ассистент булып эшләү уға рәссам булырға ярҙам итеүен белдерә[38].

2018 году режиссёр фамилияһынан барлыҡҡа килгән Tarkovskian һүҙе Инглиз теленең Оксфорд һүҙлегенә индерелә[39].

Радиопостановкалары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Уильям Фолкнерҙың ошо атамалы әҫәре буйынса «Полный поворот кругом» поставнокаһы 1965. Ролдәрҙә: Богарт — А. Лазарев, Клод Хоуп — Н. Михалков һәм башҡалар.

Театр постановкалары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Гамлет», Шекспир — Ленин комсомолының Мәскәү тетары, 1977. Рәссам — Т. Мирзашвили; музыка — Э. Артемьев. Ролдәрҙә: Гамлет — А. Солоницын; Гертруда — М. Терехова; Клавдий — В. Ширяев; Офелия — И. Чурикова; Полоний — В. Ларионов; Лаэрт — Н. Караченцов, Могильщик — В. Проскурин һәм башҡалар.
  • «Борис Годунов», Мусоргский операһы — Ковент-Гарден Король театры (Лондон), 1983. Дирижёр — Клаудио Аббадо; сәхнә биҙәлеше — Николай Двигубский; яҡтылыҡ биҙәлеше — Роберт Брайн. Ролдәрҙә: Борис Годунов — Роберт Ллойд; Марина Мнишек — Эва Рандова; Гришка Отрепьев — Майкл Светлев; Шуйский — Филип Лэндгридж; Юродивый — Патрик Пауэр; Пимен — Гуини Ховел. 1990 йылда Тарковский постановкаһы Мария театры сәхнәһенә күсерелә (дирижёр — Валерий Гергиев) һәм һуңынан DVD-ла сығарыла.

Ҡуйылмаған киносценарийҙары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Непоставленные киносценарии

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • А. Тарковский, А. Безухов, О. Осетинский. Антарктида, далёкая страна. — М., 1959 // Московский Комсомолец. — 1960. — 31 января и 2 февраля.
  • А. Тарковский, Ф. Горенштейн. Светлый ветер (по мотивам романа Александра Беляева «Ариэль»). — М., 1972. // Киносценарии. — 1995. — № 5. — С. 44—74.
  • А. Тарковский. Гофманиана. // Искусство кино. — 1976. — № 8. — С. 167—189.
  • А. Тарковский, А. Мишарин. Сардар. — М., 1978. // Киносценарии. — 2001. — № 6. — С. 68—92.

Китаптары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Andrej Tarkowskij: Die versiegelte Zeit. Gedanken zur Kunst, zur Ästhetik und Poetik des Films. Ullstein Verlag, Frankfurt am Main, Berlin 1984.
  • Andrey Tarkovsky, Sculpting in time. University of Texas Press, 1987.
  • Суркова О. Е. Книга сопоставлений. Тарковский — 79. Москва, Всесоюзное творческо-производственное объединение «Киноцентр», 1991.
  • Тарковский А. Уроки режиссуры / Лопушанский К., Чугунова М., Тенейшвили О. — М. : Всероссийский институт переподготовки и повышения квалификации работников кинематографии (ВИППК), 1993. — 90 с. — 3100 экз.
  • Тарковский А. А. Мартиролог: Дневники. — Москва, Международный институт имени Андрея Тарковского, 2008. — 624 с. ISBN 978-88-903301-0-0.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Deutsche Nationalbibliothek Record #118620835 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Каталог Немецкой национальной библиотеки (нем.)
  4. ↑ (unspecified title) — Rivista del Cinematografo.
  5. ↑ Andrei Tarkovski (нидерл.)
  6. ↑ 6,0 6,1 Andrei Tarkovsky // SNAC (ингл.) — 2010.
  7. ↑ Andrej Tarkovskij // Nationalencyklopedin (швед.) — 1999.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Чешская национальная авторитетная база данных
  9. ↑ Tarkovsky, Andrei // https://web.archive.org/web/20210630075411/https://www.dacs.org.uk/licensing-works/artist-search/artist-details?ArtistId=fcb36938-9625-e111-9c2b-000c29604b72
  10. ↑ http://id.lib.harvard.edu/alma/99154200882303941/catalog (ингл.) — Harvard University.
  11. ↑ Плахов А. С. ТАРКОВСКИЙ 2021 йыл 31 октябрь архивланған. // Большая российская энциклопедия. Том 31. Москва, 2016, стр. 674
  12. ↑ The 50 Greatest Films of All Time | Sight & Sound  (инг.), British Film Institute. 20 июнь 2017 тикшерелгән.
  13. ↑ https://www.kinopoisk.ru/top/lists/223/film/8385/page/4/#film8385
  14. ↑ Марина Тарковская. Снимающий вечность (2 апрель 2012). 2017 йыл 18 ғинуар архивланған.
  15. ↑ 15,00 15,01 15,02 15,03 15,04 15,05 15,06 15,07 15,08 15,09 15,10 15,11 15,12 15,13 15,14 15,15 15,16 15,17 15,18 15,19 М.Туровская. 7 с 1/2 и Фильмы Андрея Тарковского.
  16. ↑ Бояджиева Л. Андрей Тарковский — жизнь на кресте. М.: Альпина нон-фикшн, 2012, c. 77.
  17. ↑ Кончаловский А. Низкие истины. — М.: Совершенно секретно, 2001. — ISBN 5-89048-057-X.
  18. ↑ Бергман и Тарковский – Журнал «Сеанс»
  19. ↑ Перед «Зеркалом».Встреча с А.Тарковским.
  20. ↑ Возвращение Тарковского // Известия
  21. ↑ Режиссёрское отделение/ Высшие курсы сценаристов и режиссёров
  22. ↑ Режиссёрское отделение/ Высшие курсы сценаристов и режиссёров
  23. ↑ Сценарное отделение// Высшие курсы сценаристов и режиссёров
  24. ↑ Сценарное отделение// Высшие курсы сценаристов и режиссёров
  25. ↑ Режиссёрское отделение/ Высшие курсы сценаристов и режиссёров
  26. ↑ Мир и фильмы Андрея Тарковского / Сост. А.М. Сандлер. — М.: Искусство, 1991, с. 382—386.
  27. ↑ 27,0 27,1 Бояджиева Л. Андрей Тарковский — жизнь на кресте. М.: Альпина нон-фикшн, 2012, c. 251.
  28. ↑ Андрей Тарковский. Страсть с расчётом стр. 5 — 7Дней.ру
  29. ↑ ЕЩЁ РАЗ ПРЕДЛОЖИТЬ ТАРКОВСКОМУ ВЕРНУТЬСЯ… Дата обращения: 16 июль 2013. Архивировано из оригинала 27 сентябрь 2013 года. 2013 йыл 27 сентябрь архивланған.
  30. ↑ Медведев Ф. Н. Цена прозрения. — М.: Книга, 1990.— C. 66. — ISBN 5-212-00376-8.
  31. ↑ Человек, который видел ангела. Дата обращения: 26 сентябрь 2013. Архивировано из оригинала 28 сентябрь 2013 года. 2013 йыл 28 сентябрь архивланған.
  32. ↑ 32,0 32,1 [1] 2013 йыл 14 октябрь архивланған. // Энциклопедия отечественного кино
  33. ↑ Тарковская М. А. Осколки зеркала. M.: Дедалус, 1999, c. 277.
  34. ↑ Тарковский А. Мартиролог. Дневники. М.: Международный Институт им. Андрея Тарковского, 2008.
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 35,4 35,5 35,6 Легенде — 85: как Тарковский повлиял на «Выжившего» и «Белоснежку». Ридус
  36. ↑ Самосуд. «Антихрист», режиссёр Ларс фон Триер — Искусство кино
  37. ↑ 37,0 37,1 https://tvkultura.ru/article/show/article_id/344020 2019 йыл 28 апрель архивланған.
  38. ↑ Интервью с режиссёром Константином Лопушанским. / Surfingbird знает всё, что ты любишь
  39. ↑ Leyland C. OED 3: The Revisioning (October 2018) (ингл.). Oxford English Dictionary (октябрь 2018). Дата обращения: 3 март 2019. Архивировано 30 декабрь 2018 года.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
q: Андрей Тарковский Викиөҙөмтәлә
commons: Андрей Тарковский Викимилектә
n: Андрей Тарковский Викияңылыҡтарҙа

Ҡалып:Фильмы Андрея Тарковского Ҡалып:Приз за лучшую режиссуру (Каннский кинофестиваль)