Тәңкә ҡанатлылар

Күбәләк бите бында йүнәтелә. Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Күбәләк (мәғәнәләр).

Тәңкә ҡанатлылар
Махаон
Фәнни классификация
арауыҡтағы ранг Домен:  Эукариоттар Батшалыҡ:  Хайуандар Суб-батшалыҡ:  Эуметазойҙар Тип/Бүлек:  Ике яҡлы - симметриялы Ярым бүлек:  Беренсел ауыҙлылар Рангаһыҙ:  Ҡау һалыусылар Тип:  Быуынтыҡ аяҡлылар Ярым тип:  Трахеялылар Юғары класс:  Алты аяҡлылар Класс:  Бөжәктәр Подкласс:  Асыҡ яңаҡ һөйәклеләр Инфракласс:  Ҡанатлы бөжәктәр Инфракласс:  [[Neoptera|Яңы ҡанатлы бөжәктәр ru:Новокрылые насекомые]] Суб отряд:  Әүермән бөжәктәр Отряд:  Тәңкә ҡанатлылар
Халыҡ-ара фәнни исеме
Lepidoptera Linnaeus, 1758
Подотряды
Первичные зубатые моли (Zeugloptera) Бесхоботковые (Aglossata) Гетеробатмии (Heterobathmiina) Хоботковые (Glossata)
Геохронология млн. лет Период Эра Эон 2,588 Чет-ный Ка Ф а н е р о з о й 23,03 Неоген 65,5 Палеоген 145,5 Мел М е з о з о й 199,6 Юра 251 Триас 299 Пермь П а л е о з о й 359,2 Карбон 416 Девон 443,7 Силур 488,3 Ордовик 542 Кембрий 4570 Докембрий ◄ Наше время ◄ Мел-палеогеновое вымирание ◄ Триасовое вымирание ◄ Массовое пермское вымирание ◄ Девонское вымирание ◄ Ордовик-силурское вымирание ◄ Кембрийский взрыв
Викитөркөмдә Систематика Викиһаҡлағыста рәсемдәр ITIS   117232 NCBI   7088 EOL   747

Тәңкә ҡанатлылар, йәки күбәләктәр, көйәләр (Lepidóptera Linnaeus, 1758 от бор. грек. λεπίς, эйәлек килеш λεπίδος — тәңкә һәм πτερόν — ҡанат) — бөжәктәр отряды, айырылып торған үҙенсәлектәренән — алғы һәм артҡы ҡанаттарында ҡуйы хитин «тәңкәләр»(яҫмаҡ төктәр)) булыуын билдәләргә мѳмкин. Күпселек төрҙәренә һура торған томшоҡтар хас. Ҡанаттарының рәүеше һәм ҙурлығы төрлөсә: 2 мм-ҙан^[1] 30 см-ға тиклем^[2].

Тулы әүерелеү осоронда ошондай стадиялар: күкәй, ҡарышлауыҡ, ҡурсаҡ һәм имаго. Ҡарышлауыҡ селәүсен һынлыраҡ, ҡорһағында ҡыҫҡа тәпәйҙәр, ҡаты башлы, ауыҙы кимереүгә яраҡлашҡан, ебәк сығара торған парлы биҙе була, уның бүлентеләре һауала ебәккә әүерелә^[3].

Тәңкә ҡанатлыларҙың һөлдәләре юр осоронан осрай, хәҙерге заманда бөжәктәр төрҙәре араһында иң киң таралғандар — отрядта 157 000 төрҙән артығыраҡ^[4]. Антарктиданан башҡа континенттарҙа осрай.

Энтомология тәңкә ҡанатлыларҙы өйрәнгән фән лепидоптерология тип атала.

Иҫкәрмәләр

1. Каабак Л. Бабочки-чемпионы // Наука и жизнь : жукрнал. — Москва, 2002. — В. 1. — № 7.
2. Каабак Л. Бабочки-чемпионы // Наука и жизнь : жукрнал. — Москва, 2002. — В. 1. — № 7.
3. Герасимов А. М. Гусеницы. — 2-е. — Москва, Ленинград: Издательство академии наук, 1952. — Т. 1. — (Фауна СССР).
4. Van Nieukerken, Erik J., Lauri Kaila, Ian J. Kitching, Niels P. Kristensen et all Order Lepidoptera Linnaeus, 1758. (англ.) // In: Zhang, Z.-Q. (Ed.) Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness. — Zootaxa. — Magnolia Press, 2011. — Т. 3148. — С. 212—221. — ISSN 1175-5326

Һылтанмалар

• Бабочки Европы  (билдәһеҙ). Архивировано 26 ноябрь 2012 года.  (инг.)  (нем.)  (пол.)  (рус.)
• Галерея лепидоптерологов России и сопредельных стран  (билдәһеҙ). Архивировано 26 ноябрь 2012 года. 2002 йыл 2 декабрь архивланған.  (рус.)