Төньяҡ поляр түңәрәк
| Төньяҡ поляр түңәрәк | |
.jpg) | |
| Донъя ҡитғаһы | Азия, Европа һәм Төньяҡ Америка |
|---|---|
| Дәүләт |
 Норвегия Швеция Финляндия Рәсәй Америка Ҡушма Штаттары.svg){kind=small} Канада Гренландия (административ берәмек) Исландия |
| Оҙонлоҡ | 15 984,36 km (20 декабрь 2018)[1] |
 | |
 | |
 | |
| Ҡапма-ҡаршыһы | көньяҡ поляр түңәрәк |
 Төньяҡ поляр түңәрәк Викимилектә | |
.svg)
Төньяҡ поляр түңәрәк — Ер картаһында билдәләнгән биш төп параллелдәрҙең береһе.
Төньяҡ поляр түңәрәк экваторҙан төньяҡҡа табан 66°33′44″ (66,5622°) урынлашҡан. Төньяҡ поляр түңәрәктән төньяҡҡа табан ятҡан өлкә Арктика тип атала, Рәсәйҙә шулай уҡ — поляр түңәрәктең аръяғы (Заполярье) тип атала, унан көньяҡҡа табан климаты уртаса булған төньяҡ билбау ята. Көньяҡ ярымшарҙағы шундай уҡ параллель Көньяҡ поляр түңәрәге, тип атала, ә унан көньяҡтараҡ ятҡан өлкә Антарктика тип атала. Поляр түңәрәктең оҙонлоғо 15948 километр[2].
Төньяҡ поляр түңәрәк поляр көн өлкәһенең көньяҡ сиген билдәләй. Унан төньяҡҡа табан теләһә ниндәй урында Ҡояш, исмаһам, йылына бер тапҡыр 24 сәғәт буйына офоҡтан юғары һәм, исмаһам, йылына бер тапҡыр 24 сәғәт буйына офоҡтан өҫкә күтәрелмәй[3], ярашлы рәүештә июндә һәм декабрҙә ошондай ҡояш торошо күҙәтелә. Төньяҡҡараҡ ҡояш торошо оҙағыраҡ дауам итә, мәҫәлән, Мурманск киңлегендә поляр төн 40 тәүлек (поляр көн — 61 көн) дауам итә. Көньяҡ поляр түңәрәк өлкәһендә лә шундай уҡ күренештәр күҙәтелә.
Арктиканың климаты ҡырыҫ булыу сәбәпле, бик аҙ һанда ғына кешеләр поляр түңәрәк аръяғында йәшәй. Мурманск, Норильск, Воркута һәм Тромсё ҡалалары Төньяҡ поляр түңәрәк аръяғында урынлашҡан..
Төньяҡ поляр түңәрәк үткән илдәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Дания (Гренландия)
- Исландия (Гримсей утрауы һәм төньяҡ яр буйындағы территориаль һыуҙар)
- Канада
- Рәсәй
- Норвегия
- АҠШ (Аляска)
- Финляндия
- Швеция
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Поляр түңәрәк
- Көньяҡ поляр түңәрәк
- Салехард — Поляр түңәрәктә ултырған донъялағы берҙән-бер ҡала.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ https://web.archive.org/web/20190407131304/https://msi.nga.mil/MSISiteContent/StaticFiles/Calculators/degree.html
- ↑ Полярный круг. Энциклопедия «Вокруг света». Дата обращения: 17 июнь 2017.
- ↑ Точнее, существует полоса, шириной ≈59267 м, в которой Солнце зимой опускается за горизонт не до конца.