Төрөк лираһы

Türk Lirası  (төр.) Turkish Lira  (англ.) Nouvelle Livre  (фр.)
2002 йылғы миллион лира 1976 йылғы лира
Кодтар һәм и символдар
ISO 4217 кодтары	TRY (949)
Символы	Знак валюты TRY не найден
Әйләнеш территорияһы
Эмитент	Төркиә
Рәсми	Флагификация
Сығарылма һәм параллель берәмектәре
Бүленгән	Ҡуруш (тимер аҡса) (^1⁄100)
	пара (тимер аҡса)[a 1] (^1⁄4000)
Ҡулланыуҙа булған ваҡ аҡсалар һәм банкноталар
Ваҡ аҡсалар	1, 5, 10, 25, 50 ҡуруш, 1 лира
Банкноталар	5, 10, 20, 50, 100, 200 лира
Тарих
Период введения	29.10.1923—1927
Элек эшләүсе-валюта	Төрөк (ғосман) лираһы
Хроника	Төрөк (иҫке) лираһы (TRL • —31.12.2005) Төрөк (яңы) лираһы (TRY • 01.01.2005 →)
Ваҡ аҡсалар һәм банкноталар етештереү
Эмиссион үҙәк	Төркиә Республикаһының Үҙәк банкы
	www.tcmb.gov.tr
Аҡса һуғыу йорто	Төркиә дәүләт аҡса һуғыу йорто
	www.darphane.gov.tr
2014 йылда инфляция
Инфляция	9,38% (апрель) источник
2005 йылғаса
[[commons:Category:Money of Turkey|]] Викимилектә

Төрөк лираһы (төрөк.Türk Lirası) — Төркиәнең аҡса берәмеге. 1923 йылдың 29 октябрендә Ататөрк үткәргән реформалар барышында ғосман лираһына алмашҡа индерелә. 2005 йылға тиклем лира = 100 ҡуруш = 4000 пара.

XX быуат аҙағы — XX быуат башында инфляция юғары булғанлыҡтан хаҡы бик ныҡ төшә. 2005 йылдың 1 ғинуарынан, Төркиә Республикаһы Милли банкы тарафынан инфляцияға ҡаршы уңышлы саралар күрелгәндән һуң, деноминация үткәрелә һәм «яңы төрөк лираһы» (төр. Yeni Türk Lirası) индерелә, ул 1 000 000 иҫкегә тиң була; 2009 йылдың 1 ғинуарынан валютаның рәсми атамаһында «яңы» һүҙе ҡулланылмай.

1 төрөк лираһы = 100 ҡуруш.

Төрөк лираһы (2009 йылдың 1 ғинуарынан)

2009 йылдың 1 ғинуарынан Төркиә валютаһы ҡабат «төрөк лираһы» тип йөрөтөлә. Тимер аҡсаларҙың һәм банкноталарҙың номиналдарында «яңы» (yeni) тигән һүҙ булмаған яңы сериялары сығарыла.

Тимер аҡсалар

Яңы тимер аҡсалар 1, 5, 10, 25, 50 ҡуруш һәм 1 лира номиналлы итеп сығарыла. Тимер аҡсаларҙың бөтәһендә лә Мостафа Кәмал Ататөрктөң бер үк портреты төшөрөлгән.

2009 йылдан Төркиәнең тимер аҡсалары
Һүрәтләнеше		Номиналы	Техник тасуирламаһы				Һүрәтләнеше			Һуғылыу датаһы
Аверсы	Реверсы		Диаметры	Ҡалынлығы	Массаһы	Составы	Ҡыры	Аверсы	Реверсы	Һуғылышы	Әйләнешкә сығыуы
		1 ҡуруш	16,5 мм	1,35 мм	2,2 г	70 % баҡыр 30 % цинк	Шыма	Номиналы, биҙәге, һуғылған йылы	«TÜRKİYE CUMHURİYETİ», Мостафа Кәмал Ататөрк	2008	1 ғинуар 2009
		5 ҡуруш	17,5 мм	1,65 мм	2,9 г	65 % баҡыр 18 % никель 17 % цинк	Шыма	Номиналы, биҙәге, һуғылған йылы	«TÜRKİYE CUMHURİYETİ», Мостафа Кәмал Ататөрк	2008	1 ғинуар 2009
		10 ҡуруш	18,5 мм	1,65 мм	3,15 г	65 % баҡыр 18 % никель 17 % цинк	Шыма	Номиналы, биҙәге, һуғылған йылы	«TÜRKİYE CUMHURİYETİ», Мостафа Кәмал Ататөрк	2008	1 ғинуар 2009
		25 ҡуруш	20,5 мм	1,65 мм	4 г	65 % баҡыр 18 % никель 17 % цинк	Зырлы	Номиналы, биҙәге, һуғылған йылы	«TÜRKİYE CUMHURİYETİ», Мостафа Кәмал Ататөрк	2008	1 ғинуар 2009
		50 ҡуруш	23,85 мм	1,9 мм	6,8 г	Тышҡы ҡулсаһы: 65 % баҡыр 18 % никель 17 % цинк Урта өлөшө: 79 % баҡыр 4 % никель 17 % цинк	Зырлы	Номинал, Истанбул, аҫылмалы күпер, һуғылыу йылы	«TÜRKİYE CUMHURİYETİ», Мостафа Кәмал Ататөрк	2008	1 ғинуар 2009
		1 лира	26,15 мм	1,9 мм	8,2 г	Тышҡы ҡулсаһы: 79 % баҡыр 4 % никель 17 % цинк Урта өлөшө: 65 % баҡыр 18 % никель 17 % цинк	«T.C.» хәрефтәре һәм ләлә	Номиналы, биҙәге, һуғылған йылы	«TÜRKİYE CUMHURİYETİ», Мостафа Кәмал Ататөрк	2008	1 ғинуар 2009
Масштаб изображений — 2,5 пикселя на миллиметр.

Банкноталар

2009 йыл өлгөһөндәге банкноталар
Һүрәтләнеше		Номиналы (лира)	Үлсәмдәре (мм)	Төп төҫтәре	Һүрәтләнеше
Йөҙ яғы	Кире яғы				Йөҙ яғы	Кире яғы
		5	130×64	һоро	Мостафа Кәмал Ататөрк портреты	Профессор Айдын Сайылы портреты, Ҡояш системаһының фрагменты, атом структураһы һәм ДНК сынйырының өлөшө
		10	136×64	ҡыҙыл		Профессор Джахит Арф портреты, математик формулалар (Хассе-Арф теоремаһы)
		20	142×68	йәшел		Мимар Кәмәлетдин портреты, Ғази университеты һүрәте, акведук, геометрик фигуралар: куб, шар, цилиндр
		50	148×68	һары ҡыҙыл		Яҙыусы Фатма Алийә Топуз портреты, ҡағыҙ өйөмө, перо менән ҡара һауыты, китаптар
		100	154×72	зәңгәр		Музыкант Бухуризадә Итри портреты, Руми һыны, музыка ҡоралдары, нота билдәләре
		200	160×72	алһыу		Шағир Юнус Эмре портреты, Юнус төрбәһе, осоп йөрөгән күгәрсендәр, раузалар
Һүрәттәрҙең масштабы — 1 пиксель/мм.

Төрөк лираһының символы

Currency sign

2012 йылдың 1 мартында төрөк лираһының уникаль билдәһе барлыҡҡа килеүе хаҡында иғлан ителә^[1][2]. Авторы — Түлай Лале (Tülay Lale), уның тәҡдиме финалға сыҡҡан дүрт дәғүәсенең эше араһынан һайлап алына^[3].

Символ ике тапҡыр һыҙылған L хәрефенән (төрөк. төр. Lirası, ингл. Liraингл. ингл. Lira) ғибәрәт, ул шулай уҡ t хәрефенә лә (төрөк.төр. Türkтөр. Türk, ингл. ингл. Turkish) ишара яһай^[4][5].ингл. Turkishингл. Lira

2012 йылда Юникод стандартына индерелә, коды — U+20BA (₺).

Валюта курсы режимы

Әле Төркиәлә тирбәлеүсән валюта курсы файҙаланыла. Курс сәйәсәтенең һөҙөмтәлелек критерийы (курс якоры) булып  инфляция күрһәткестәре хеҙмәт итә.

Иҫкәрмәләр

1. Turkey introduces symbol for its national currency: a double-crossed ‘t’(недоступная ссылка)
2. Turkish Lira Sign  (билдәһеҙ). Central Bank of the Republic of Turkey. Дата обращения: 30 май 2013. 2012 йыл 13 декабрь архивланған.
3. TL SİMGE YARIŞMASI SONUÇLARI 2012 йыл 23 март архивланған.
4. «TL Simge Yarışması» Basın Toplantısı 2012 йыл 23 март архивланған.
5. TÜRK LİRASI SİMGESİNE KAVUŞUYOR 2012 йыл 23 март архивланған.

Һылтанмалар

• Турецкие лиры старого образца 1999—2005 гг. 2010 йыл 3 ғинуар архивланған. Галерея банкнот 2010 йыл 3 ғинуар архивланған.
• Новые турецкие банкноты на сайте Центрального банка Турции 2008 йыл 18 декабрь архивланған.
• Буклет с подробным описанием банкнот и монет 2009 года 2011 йыл 18 декабрь архивланған.
• Банкноты стран мира. Банкноты Турции. 50 Турецких лир, 1930 года. (изображения и описания)