Уҡыусы

Уҡыусы
Рәсем
Эшмәкәрлек сфераһы өйрәтеү[d]
Ҡапма-ҡаршыһы мәктәп уҡытыусыһы[d]
 Уҡыусы Викимилектә

Учени́к (мәғл.), уҡыусы ҡыҙ

киң мәғәнәлә: нимәгәлер өйрәнеүсе кеше.

Башланғыс йәки урта уҡыу йорто уҡыусыһын уҡыусы тип атайҙар[1].

Стандарт уҡыу программалары буйынса уҡытылған уҡыу йорттары урта мәктәптәр тип атала.

Урта мәктәптәрҙә уҡыу баҫҡыстары: башланғыс 1-4 кластар, төп 5-9 кластар, өлкән 10-11 кластар[2].

Шулай итеп, 1-4 кластарҙа уҡыған балаларҙы башланғыс мәктәп уҡыусылары, 5-9 кластарҙы төп мәктәп уҡыусылары, 10-11 кластарҙы юғары мәктәп уҡыусылары йәки өлкән класс уҡыусылары тип атайҙар.

Шулай уҡ теләһә ниндәй класс уҡыусылары өсөн дөйөм атама — мәктәп уҡыусылары тигән исем бар.

Рәсәйҙә 2001 йылдан мәктәп урта дөйөм белем биреү — был 11 класс, ә төп дөйөм белем биреү — 9 класс тип билдәләнә[3].

Икенсе мәғәнәлә уҡыусы-ниндәйҙер предметты, ниндәйҙер фән йәки техника тармағын, ниндәйҙер эште белгес, оҫта етәкселегендә өйрәнгән кеше[4]. Мәҫәлән, итексе, токарь, сәс оҫтаһы (парикмахер) булырға әҙерләнә..

Шулай уҡ ниндәйҙер тәғлимәткә эйәреүсе, кемдеңдер ҡараштарын һәм идеяларын (ижтимағи, фәнни, дини һ. б.) тотоусы кешене шәкерт тип атайҙар), эшмәкәрлеген дауам итә[1]. Мәҫәлән, Ғайса Мәсихтең тәүге шәкерттәрен шәкерт тип йөрөткәндәр. Ленин Маркс һәм Энгельстың тоғро шәкерте, уларҙың идеяларына эйәреүсе тип һанала.

Тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«Уҡыусы» һүҙе «уҡытыу» һүҙенән барлыҡҡа килгән. Учить һүҙе үҙ сиратында дөйөм славян телендәге укъ һүҙенән (боронғо заманда ҡаты тартынҡыға тамамланған һүҙҙәрҙең аҙағында «еръ» — Ъ хәрефе яҙыла). Укъ һүҙе хәҙерге телдә уҡыу (учение) һүҙе мәғәнәһендә ҡулланылған[5].

Уҡыусы һүҙе уҡытыу, тәғлимәт, ғалим, фән, фәнни һ. б. һүҙҙәре менән бер тамырлы, ә тарихи яҡтан ул «күнекмә, күнегеү, ғәҙәт» һүҙҙәре менән, ә бәлки, аҡыл" һәм ҡолаҡ[5] кеүек һүҙҙәр менән дә бер тамырлы.

Һынлы сәнғәтәге һүрәттәр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
М. В. Нестеров. «Үҫмер Варфоломейға Илаһи зат күренеүе», 1890. Дәүләт Третьяков галереяһы
  • «Ауыл мәктәбе». Альбер Анкер, швейцар рәссамы, 1831—1910
  • «Телдән иҫәп. С. А. Рачинскийҙың халыҡ мәктәбендә». Урыҫ рәссамы Н. П. Богданов-Бельский, 1868—1945.
  • «Ауыл мәктәбе». Морган Уэйстлинг, америка рәссамы, тыуған.1964 йылда
  • «Башланғыс мәктәп». Магнус
  • Энкель, фин рәссамы (18701925).
  • «Уҡытыусыға бүләк». Абрам М.Харьковский, совет рәссамы (19111995).
  • «Мәктәптә өҫтәмә дәрестәр». Дмитрий и. Пускин, совет рәссамы (19191999).
  • «Мәсьәләне сисмәнем». Виктор А.Цветков, рәсәй рәссамы, тыуған. 1951 йылда

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • [ Учение] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
  1. ↑ 1,0 1,1 Большой толковый словарь русского языка / под руководством С. А. Кузнецова. — М.: Норинт, 1998. — 1534 с. — ISBN 5-7711-0015-3.
  2. ↑ Если в шаблоне {{cite web}} задаётся параметр archive-url=, должен задаваться и параметр archive-date=, и наоборот. Необходимо задать параметр url= в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [ ]. Дата обращения: 19 сентябрь 2021.
  3. ↑ Постановление Правительства РФ от 23 марта 2001 г. N 224 "О проведении эксперимента по совершенствованию структуры и содержания общего образования". Информационно-правовая система Гарант. Дата обращения: 19 сентябрь 2021. Архивировано 19 сентябрь 2021 года.
  4. ↑ Ушаков Дмитрий Николаевич. Толковый словарь русского языка для учащихся. — Хит-книга, 2021. — 768 с. — ISBN 978-5-6044281-6-0.
  5. ↑ 5,0 5,1 Н.М. Шанский, Т.А. Боброва. Школьный этимологический словарь словарь русского языка. Происхождение слов.. — М.: Дрофа, 2004. — 398 с. — ISBN 5-7107-8679-9.