Цветаева Марина Ивановна

Цветаева бите бында йүнәтелә. Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Цветаева (мәғәнәләр).
Цветаева Марина Ивановна
рус. Марина Ивановна Цветаева
Рәсем
Ҡултамға
Зат ҡатын-ҡыҙ[1][2][3]
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
 СССР
Тыуған көнө 8 октябрь 1892({{padleft:1892|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:8|2|0}})[4][5][6][…]
Тыуған урыны Мәскәү, Рәсәй империяһы[3][7][8][…]
Вафат булған көнө 31 август 1941({{padleft:1941|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:31|2|0}})[3][7][1][…] (48 йәш)
Вафат булған урыны Алабуға, Татар Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы[d], РСФСР, СССР[3][7][8][…]
Үлем төрө Үҙ-үҙеңә ҡул һалыу[8]
Үлем сәбәбе повешение[d]
Ерләнгән урыны Алабуға
Ҡәбере һүрәте
Атаһы Иван Владимирович Цветаев[d][8]
Әсәһе Цветаева, Мария Александровна[d]
Бер туғандары Анастасия Ивановна Цветаева[d] һәм Валерия Ивановна Цветаева[d]
Хәләл ефете Сергей Яковлевич Эфрон[d][9][8]
Внебрачный партнёр Парнок, София Яковлевна[d]
Балалары Ариадна Сергеевна Эфрон[d], Георгий Сергеевич Эфрон[d] һәм билдәһеҙ
Яҙма әҫәрҙәр теле урыҫ теле, Француз теле һәм Немец теле
Һөнәр төрө шағир, яҙыусы, автор дневника, прозаик, тәржемәсе
Эшмәкәрлек төрө шиғриәт һәм сәнғәт башҡарыу төрҙәре[d]
Уҡыу йорто Париж университеты
Әүҙемлек урыны Берлин[3], Париж[3], Прага[3] һәм Мәскәү[3]
Әүҙемлек осороноң тамамланыуы 1941
Сексуаль йүнәлеш бисексуальность[d]
Жанр шиғриәт һәм мемуар
Хеҙмәттәре тупланмаһы Милли һынлы сәнғәт музейы[d]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы авторлыҡ хоҡуҡтарының ғәмәлдә булыу ваҡыты үткән[d]
 Цветаева Марина Ивановна Викимилектә
Марина Ивановна Цветаева

Мари́на Ива́новна Цвета́ева (26 сентябрь (8 октябрь) 1892 йыл[10], Мәскәү — 1941 йыл, 31 август, Алабуға) — Көмөш быуат[11][12] рус шағирәһе, прозаик, тәржемәсе.

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бала сағы һәм йәшлек йылдары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Марина Цветаева. 1911 йыл. Максимилиан Волошин фотоһы

Марина Цветаева 1892 йылдың 26 сентябре (8 октябре)[10] Мәскәүҙә тыуа. Сама Цветаева үҙе тыуған көнөн 9 октябрҙә, апостол Иоанн Богословты православие календары буйынса иҫкә алған көндә билдәләгән[К 1][13][14][15].

Уның атаһы, Цветаев Иван Владимирович — Мәскәү университеты профессоры, билдәле филолог һәм сәнғәт белгесе — артабан стал в дальнейшем директором Румянцев музейы директоры һәм А. С. Пушкин исемендәге Дәүләт һынлы сәнғәт музейына нигеҙ һалыусы. Әсәһе, Цветаева (Мейн) Мария Александровна (сығышы буйынса — руслашҡан поляк-немец ғаиләһенән), пианистка, Николай Григорьевич Рубинштейндың уҡыусыһы була. М. И. Цветаеваның әсәһе яғынан өләсәһе — полька Мария Лукинична Бернацкая. Маринаның һеңлеһе Анастасия, бер ҡандан — туғандары Андрей һәм Валерия.

Цветаева 6 йәшенән рус телендә генә түгел, француз һәм немец телдәрендә шиғырҙар ижад итә башлай. Ҡыҙын музыкант итеп күрергә теләүсе әсәһе ҡыҙының характеры формалашыуҙа ҙур оль уйнай. 1899—1902 йй. Цветаева В. Ю. Зограф-Плаксинаның Һәр кем шөғөлләнә алырлыҡ Музыкаль Общедоступном училищеһһының фортепиано класында уҡый. Атаһынан Цветаеваға антик мифологияға һөйөү бирелә[16].

1901—1902 йй. Дүртенсе ҡыҙҙар гимназияһында уҡый. 1902 й. М. А. Цветаевала туберкулёз сире табыла һәм ғаиләһе менән Итальян Ривьераһына китә, Генуя янында Нервиҙа йәшәй. 1903—1904 йй. Лозаннала апалы-һеңлеле Лаказдарҙың француз пансионында, 1904—1905 йй. — Фрайбург-им-Брайсгауҙа апалы-һеңлеле Бринкмандар пансионында уҡый.

1905 й. йәй аҙағында Цветаевтар Рәсәйгә ҡайта. Марина әсәһе һәм һеңлеһе Анастасия менән Ялтала йәшәй, гимназияға әҙерләнә. 1906 й. И. В. Цветаев уларҙы Тарусаға күсерә, 5 июлдә әсәһе, М. А. Цветаева, вафат була.

1906 й. сентябрендә Цветаева В. П. фон Дервиз исемендәге ҡыҙҙар гимназияһына 4 класҡа бара, әммә ярты йыл үткәс, ирекле фекер йөрөткәне һәм дорфалығы өсөн уҡыуҙан сығарыла. А. С. Алфёрова гимназияһында ла оҙаҡҡа сыҙамай. 1908 й. сентябрендә М. Т. Брюхоненконың шәхси ҡыҙҙар гимназияһына 6 класҡа (хәҙер — 2123-сө Мигель Эрнандес исемедәге мәктәп) килә[17], һәм уны ике йылдан тамамлай.

1909 й. йәйендә Цветаева сит илгә үҙ аллы сыға. Парижда Француз әҙәбиәте буйынса йәйге университет курсына яҙыла.

Ижади эшмәкәрлегенең башы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Марина Цветаева автографы менән. Яҡынса 1917 йылғы фото

1909 й. көҙөндә Цветаева мәскәү символистарының «Мусагет» нәшриәте эргәһендә эшләгән лекцияларына һәм клуб йыйылыштарына, бер йылдан — «Молодой Мусагет» түңәрәге йыйылышына йөрөй, һәм уның әҙәбиәт буйынса таныштары исемлеге киңәйә.

1910 й. сентябре — октябрендә Цветаева нәшриәтсе Анатолий Иванович Мамонтовтың типография Товариществоһында үҙ аҡсаһына мәктәп осоро ижадынан торған «Вечерний альбом» тигән беренсе шиғри йыйынтығын баҫтырып сығара. Йыйынтыҡ «көндәлек» йүнәлешле була һәм Мария Константиновна Башкирцеваға бағышлана. Уның ижады атаҡлы шағирҙарҙың: Валерий Яковлевич Брюсовтың, Максимилиан Александрович Волошиндың һәм Николай Степанович Гумилёвтың иғтибарын йәлеп итә. Зимой 1910/1911 йй. ҡышында Цветаева үҙенең «Волшебство в стихах Брюсова» тигән тәүге тәнҡит мәҡәләһен яҙа.

1910 йылдың аҙағында Мәскәүҙә Цветаева шағир һәм әҙәби тәнҡитсе Максимилиан Александрович Волошиным менән таныша[18]. Икенсе йылда ул Волошиндың Ҡырымдағы танылған Шағирҙар йортон (хәҙер «Максимилиан Волошин йорт-музейы») барып күрә[18]. Шунда, Коктебель|Коктебелдә, 1911 й. майында Цветаева Сергей Яковлевич Эфрон менән таныша; 1912 й. 29 ғинуарында Ҙур Палашёвский тыҡрығындағы Рождества Христова сиркәүендә никахлашалар. Шул уҡ йылдың сентябрендә Марина менән Сергейҙың Ариадна (Аля) исемле ҡыҙы — Эфрон Ариадна Сергеевна — тыуа. Артабанғы йылдарҙа ла, 1917 йылғы Рәсәй революцияһына тиклем ғаилә йәйен Ҡырымда Волошин дачаһында уҙғара. Һуңғараҡ, эмиграцияла, Цветаева вшул йылдарҙы ғүмеренең иң бәхетле дәүере тип иҫенә алыр булған: «Коктебель 1911 г. — счастливейший год моей жизни, никаким российским заревам не затмить того сияния», «Коктебель да чешские деревни — вот места моей души»[18].

1912 й. февралендә Цветаеваның икесе йыйынтығы — «Волшебный фонарь», 1913 й. мартында өсөнсөһө — «Из двух книг» донъя күрә.

1914 й. октябрендә Цветаева шағирә һәм тәржемәсе София Яковлевна Парнок менән таныша; уларҙың романтик мөнәсәбәттәре 1916 й. тиклем дауам итә[19]. Цветаева Парнокка «Подруга» тигән шиғырҙар циклын бағышлай. Цветаева һәм Парнок 1916 йылда айырыла. Марина ире Сергей Эфронға ҡайта. Парнок менән мөнәсәбәтен Цветаева «тормошоноң тәүге һәләкәте» тип атай.

1916 йылдың йәйендә Цветаева һеңлеһе Анастасия, уның гражданлыҡ ире Маврикий Минц һәм улы Андрей йәшәгән Александров ҡалаһына килә. Александровта Цветаева шиғырҙар циклын («К Ахматовой», «Стихи о Москве» һ. б.) яҙа, ә был осорон һуңғараҡ әҙәбиәтселәр «Марина Цветаеваеың Александров йәйе» тип атай.

Граждандар һуғышы (1917—1922)

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1917 й. Цветаеваның ҡыҙы Ирина тыуа, ул 3 йәшендә Кунцево ҡалаһы приютында аслыҡтан үлә. Рәсәйҙәге Граждандар һуғышы йылдары Цветаева өсөн иң ауыр йылдар була. Сергей Эфрон 1918 й. Рәсәйҙең көньяғында Добровольческая армия сафында һуғыша. Цветаева Мәскәүҙә, Борисоглебский тыҡрығында йәшәй, 1918 й. ноябренән Милләттәр эштәре буйынса Халыҡ Комиссариатының (Наркомнац) Мәғлүмәт бүлегендә, 1919 й. апрелендә — Әсирҙәр һәм ҡасаҡтарҙы ҡурсыу Үҙәк коллегияһында (Центрпленбеж), 1920 й. ноябрендә — Мәғариф Халыҡ Комиссариатының Наркомпрос театр бүлегендә хеҙмәт итә. Был йылдарҙа «Лебединый стан» тигән аҡ хәрәкәткә теләктәшлек белдергән шиғырҙар циклы баҫылып сыға. 1918—1920 йй. Цветаева романтик пьесалар, «Егорушка», «Царь-девица», «На красном коне» поэмаларын яҙа.

1921 й. ғинуарынан Цветаева Бөтә Рәсәй шағирҙар союзының әҙәби кисәләренә һәм регулярно посещала ли заседания «Никитинский шәмбеләре» ултырыштарына даими йөрөй, үҙ әҫәрҙәрен уҡый. 1921 й. мартында Цветаеваның кенәз Сергей Михайлович Волконский менән күп йыллыҡ дуҫлығы башлана. Эфрон был ваҡытта Прагала йәшәй, Карлов университеты студенты була. Сит илгә командировкаға барған Илья Григорьевич Эренбург уны күрә һәм Цветаеваның хатын тапшыра. Июль айында Цветаева, шулай уҡ Эренбург аша, 3,5 йыл үткәс, иренән хат ала. Йыл аҙағында ул Рәсәйҙән китергә әҙерләнә башлай: ҡулъяҙмаларын яңынан аҡ ҡағыҙға күсерә, архивын тәртипкә килтерә, әйберҙәрен тарата һәм һата.

1922 й. башында Мәскәүҙә «Вёрсты» тип аталған, уҡыусылары һәм тәнҡитселәр бик яратып ҡаршылаған шиғырҙар йыйынтығы, Берлинда — «На красном коне» поэмаһының тулы редакцияһы менән «Разлука» йыйынтығы донъя күрә.

Сит илгә сығып китеүе (1922—1939)

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1922 й. 11 майында Цветаева Мәскәүҙән Ригаға сыға, шунан берлин поезына күсеп ултыра. Берлинда оҙаҡ тормай, Прага ҡалаһы эргәһендә өс йыл йәшәй. Чехияла Константин Болеславович Родзевичҡа бағышланған атаҡлы «Поэма Горы» һәм «Поэма Конца» поэмалары сыға. 1925 йылда, улы Георгий тыуғандан һуң, ғаилә Парижға күсә. Унда Цветаеваға ире Эфрон, йәнәһе, Эске эштәр Халыҡ Комиссариаты (НКВД) агенты (Лев Давидович Троцкийҙың улы Лев Львович Седовҡа йәшерен ҡаршы тороу заговор ойошторған) тигән ғәйепләү атмосфераһы артыҡ ныҡ тәьҫир итә.

1926 йылдың майында Борис Леонидович Пастернак инициативаһы буйынса Цветаева Швейцарияла йәшәүсе австрия шағиры Райнер Мария Рильке менән хат алыша башлай. Был яҙышыу, Рильке йыл аҙағында вафат булыуы сәбәпле, өҙөлә. Был осорҙа Цветаева «Вёрсты» журналын (Париж, 1926—1928) нәшер итеүҙә ҡатнаша, уның биттәрендә үҙенең әҫәрҙәрен («Поэма горы», «Тезей» драмаһын, Райнер Мария Рильке иҫтәлегенә арналған «С моря» и «Новогоднее» поэмаларын) баҫтыра.


Эмиграциялағы йылдар дауамында Цветаева Борис Леонидович Пастернак менән даими хат алыша[20].

Цветаеваның эмиграцияла яҙған әҫәрҙәренең күбеһе баҫылмай ҡала. 1928 йылда Парижда шағирәнең үҙе иҫән саҡтағы һуңғы йыйынтығы — 1922—1925 йылдарҙа яҙылған шиғырҙарын үҙ эсенә алған «После России» донъя күрә.[21]

1930 йылда «Маяковскому» (Владимир Владимирович Маяковскийҙың үҙ-үҙенә ҡул һалыуы Цветаеваны тетрәндерә) шиғри циклы бағышлана.

Эмигрант мөхитендә танылыу алмаған шиғырҙарынан айырмалы, успехом пользовалась её проза, 1930-сы йылдарҙа ижадында төп урын биләгән прозаһы уңыш менән файҙалана («Эмиграция делает меня прозаиком…»). Шул осорҙа «Мой Пушкин» (1937), «Мать и музыка» (1935), «Дом у Старого Пимена» (1934), «Повесть о Сонечке» (1938), Максимилиан Волошин («Живое о живом», 1933), Михаил Алексеевич Кузмин («Нездешний вечер», 1936), Андрей Белый («Пленный дух», 1934) һ. б. тураһында хәтирәләре баҫыла.

1930-сы йылдарҙа Цветаева ғаиләһе хәйерселектә йәшәй. Аҡса менән бер аҙ Саломея Андроникова ярҙам итә.

Беҙҙең фәҡирлекте берәү ҙә күҙ алдына ла килтерә алмайҙыр. Минең берҙән-бер килемем — яҙғанымдан. Ирем сирле, эшләй алмай. Ҡыҙым, эшләпәләр нағышлап, һуҡыр тин аҡса эшләй. Минең һигеҙ йәшлек улым бар. Дүртебеҙгә шул аҡсаны еткерер кәрәк. Икенсе төрлө әйткәндә, беҙ яйлап ҡына астан үләбеҙ.

— Марина Цветаева иҫтәлектәренән

Шуға ҡарамаҫтан, СССР-ға ҡайтырға тип ныҡлы ҡарар иткән иренә ҡаршы килә. Ҡыҙҙары Ариадна ла атаһын хуплай. В семье постоянно возникали споры на тему возвращения в Россию. Цветаева элекке Рәсәй ҙә юҡ, ҡайтыр урын да юҡ тип иҫәпләй. Ул бер шиғырында: «Һүтелгән өйгә ҡайтыу мөмкинме һуң?» тип яҙа[22].

1937 й. 15 мартында ғаиләнән тәүге булып Ариадна Мәскәүгә ҡайта[23]. 10 октябрҙә заказ буйынса сәйәси кеше үлтереүҙә ғәйепләнгән Эфрон Франциянан ҡасып ҡайта[24].

СССР-ға әйләнеп ҡайтыуы (1939—1941)

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Марина Цветаева
1939 йылдың 19 июненән бирле йәшәгән
Болшевтағы йорт

1939 йылда Цветаева ире һәм ҡыҙы артынан СССР-ға әйләнеп ҡайта, Болшевола (Королёв) НКВД дачаһында (хәҙер Болшеволағы М. И. Цветаева исемендәге Мемориал йорт-музей) йәшәй[25]), күршеләре ирле-ҡатынлы Клепининдар (Николай Андреевич Клепинин) була. 27 августа ҡыҙы Ариадна, 10 октябрҙә — Эфрон ҡулға алына. 1941 йылдың октябрендә Сергей Яковлевич Лубянкала (башҡа мәғлүмәт буйынса — Орловский централда) атып үлтерелә[26]; Ариадна, ун биш йылға һуҙылған төрмә һәм һөргөндән һуң, 1955 йылда ғына аҡлана.

Был осорҙа Цветаева бөтөнләй тиерлек шиғыр ижад итмәй, тәржемә менән генә шөғөлләнә.

Цветаева Федерико Гарсиа Лорка шиғырҙары тәржемәһе өҫтөндә эшләгән осорҙа Икенсе донъя һуғышы башлана. Был эш өҙөлөп ҡала. 8 августа Цветаева улы менән пароходта күсеп китә; 18 августа бер нисә яҙыусы менән Кама буйындағы Алабуға ҡаласығына килеп етә. Эвакуацияланған әҙәбиәтселәр йәшәгән Чистополдә Цветаева пропискаға ризалыҡ ала һәм ғариза яҙа: «Литфонд советына. Мине асыласаҡ Литфонд ашханаһына һауыт-һаба йыуыусы сифатында эшкә алыуығыҙҙы үтенәм. 26 август 1941 йыл»[27]. 28 августа ул, Чистополгә күсеү ниәте менән, Алабуғаға ҡайта.

Үҙенә үҙе ҡул һалып яҡты донъянан китеүе һәм ерләү сере

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Алабуға. Марина Цветаева яҡты донъянан киткән Бродельщиковтар йорто

1941 йылдың 31 авгусында үҙенә үҙе ҡул һалып, улы менән йәшәү урыны итеп күрһәтелгән йортта [28], шағирә мәңгелек донъяға күсә (Бродельщиковтарҙың өйөндә аҫылынып үлә). Үлер алдынан өс хат: ерләүселәргә (был хатты һуғараҡ шартлы рәүештә «эвакуацияланғандарға» тип атала), Николай Николаевич Асеевҡа һәм апалы-һеңлеле Синяковаларға һәм улына яҙып ҡалдыра[29]. Оригинал записки "Эвакуацияланғандарға"ның төп нөсхәһе һаҡланмаған (уны, әйберләтә дәлил сифатында милиция алған була, һуңынан юғала), уның тексы шағирәнең улы Георгий Эфронға төҙөргшә рөхсәт ителгән исемлектән билдәле. Улына хат:

Мурлыга! Ғәфү ит мине, әммә артабан тағы ла насарыраҡ булыр ине. Мин ҡаты силемен, был инде мин түгел. Һине аҡылдан яҙып яратам. Аңла, мин артабан йәшәй алмайым. Атайыңа һәм Аляға — әгәр күрһәң, әйт — мин уларҙы һуңғы минутыма тиклем яраттым һәм сығырлыҡ юл тапмағанымды аңлат.

Асеевтарға:

Ҡәҙерле Николай Николаевич! Ҡәҙерле апалы-һеңлеле Синяковтар! үтенеп һорайым, Мурҙы үҙегеҙгә Чистополгә — уллыҡҡа алығыҙ — һәм ул уҡыһын. Мин уның өсөн бер ни ҙә эшләй алмайым инде, бары тик уның һәләк кенә итәм. Минең сумкамда 450 һум аҡса һәм, бәлки, ҡайһы бер әйберҙәремде һатырға тырышһағыҙ. Һандыҡсыҡта бер нисә ҡулъяҙма шиғырҙар китабы һәм прозамдың бер нисә төргәк баҫма күсермәһе. Уларҙы һеҙгә ышанып тапшырам. Минең ҡәҙерле, ләкин сирләшкә Мурымды һаҡлағыҙ. Улығыҙ кеүек итеп яратығыҙ — лайыҡлы. Ә мине — ғәфү итегеҙ. Күтәрә алманым. МЦ. Уны бер ваҡытта ла яңғыҙ ҡалдырмағыҙ. Һеҙҙә йәшәһә, иҫ киткес бәхетле булыр инем. Күсеп китһәгеҙ — үҙегеҙ менән алығыҙ. Ташламағыҙ!

«Эвакуацияланғандарға» хат:

Ҡәҙерле иптәштәр! Мурҙы ҡалдырмағыҙ. Үтенеп һорайым, кем уны Чистополгә, Н. Н. Асеевҡа, алып барыр. Пароходтар — ҡурҡыныс, бер үҙен генә ебәрмәгеҙ, үтенәм. Уға багаж тултырырға һәм алып барып еткерергә ярҙам итегеҙ. Чистополдә минең ҡайһы бер әйберҙәремде һата алырһығыҙ, тип өмөтләнәм. Мин Мурҙың йәшәүен һәм уҡыуын теләйем. Минең менән ул әрәм булыр. Асеевтың адресы конвертта. Тере килеш күмеп ҡуймағыҙ! Яҡшылап тикшерегеҙ.

Цветаеваның ҡәбере

Марина Цветаева 1941 йылдың 2 сентябрендә Алабуға ҡалаһындағы Петропавловский зыяратына ерләнә. Уның ҡәберенең төгәл ере билдәһеҙ. Зыяраттың көньяҡ өлөшөндә, таш диуар эргәһендә, уның күҙгә ташланып бармаған һуңғы төйәгендә 1960 йылда шағирәнең һеңлеһе Цветаева Анастасия Ивановна, «1941 йылғы билдәһеҙ дүрт ҡәбер араһында» тәре «бында Марина Ивановна Цветаева ерләнгән» һәм яҙыу ҡуя[30]. 1970 йылда был урында гранит ҡәбер ташы һалына[31]. Һуңғараҡ, 90 йәшенә еткән Цветаева Анастасия Ивановна ҡәбер ташы апаһының күмелгән урынында тора, бер икеләнеү ҙә кәрәкмәй тип раҫлай торған булған[32]. 2000-се йылдар башынан плитка һәм аҫылынып торған сылбыр менән ситләтелгән гранит ҡәбер ташының урынлашыуы Татарстан Яҙыусылар союзы ҡарары менән «М. И. Цветаеваның рәсми ҡәбере» тип иҫәпләнә. Алабуғала М. И. Цветаеваның Мемориаль комплексы экспозицияһында шулай уҡ Цветаеваның Петропавловский зыяратындағы ике «фаразланған» ҡәбере — «чурбанов» һәм «матвеев» фараздары буйынса мемориаль участкаһы картаһы күрһәтелә. Әҙәбиәтселәр һәм крайҙы өйрәнеүселәр араһында был мәсьәлә буйынса әлегә саҡлы берҙәм раҫлау ҡарашы юҡ[33].

Ғаиләһе

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Сергей Яковлевич Эфрон
  1. Цветаев Иван Владимирович (1847—1913) — атаһы
  2. Атаһының тәүге никахы (1880—1890) — Варвара Дмитриевна Иловайская (1858—1890), тарихсы Дмитрий Иванович Иловайскийҙың ҡыҙы менән. Был никахтан тыуған балалар:
    1. Цветаева Валерия Ивановна (1883—1966) — ВХУТЕМАС базаһында Хәрәкәт сәнғәте дәүләт курстарын ойоштороусыһы, етәксеһе һәм педагогтарының береһе (1920-се — 1930-сы йылдар, Мәскәү)[34]
    2. Цветаев Андрей Иванович (1890—1933); В. Д. Иловайская умерла через несколько дней после рождения Андрей тыуғандан һуң бер нисә көн үтеүгә үлә.[35]
  3. Атаһының икенсе никахы (1891—1906) — Цветаева (Мейн) Мария Александровна (1868—1906) менән. Балалары:
    1. Марина Цветаева + Эфрон Сергей Яковлевич (1893—1941)
      1. Эфрон Ариадна Сергеевна (1912—1975) — ҡыҙы.
      2. Эфрон Ирина Сергеевна (13.04.1917—15 (16?).02.1920) — ҡыҙы (Кунцев балалар приютында аслыҡтан үлә).
      3. Эфрон Георгий Сергеевич («Мур») (01.02.1925—<?>.07.1944) — улы (фронтта үлә; «Мемориал» электрон архивы мәғлүмәте буйынса, Белоруссияның Витебск өлкәһе, Браслав ҡалаһында туғандаш ҡәберлектә ерләнгән)[36]. Уның көндәлеге баҫылған (03.1940—08.1943)[37].
    2. Цветаева Анастасия Ивановна (1894—1993) — рус яҙыусыһы.

Ҡыҙы Ариаднаның да, улы Георгийҙың да балалары булмағанлыҡтан, Ариадна үлгәндән һуң, Марина Цветаеваның нәҫел дауамы, туранан-тура вариҫтары юҡ.

Вафатынан һуң

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тарусала Цветаеваның кенотафы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Файл:Памятник Цветаевой в Тарусе.jpg
Тарусала Цветаева һәйкәле
Төп мәҡәлә: Марина Цветаева кенотафы
Марина Цветаева кенотафы
Тарусала Цветаевтар ғаиләһе музейы

Эмиграцияла ул «Хлыстовки» хикәйәһендә төп персонажының Тарусала ерләнергә теләүе тураһында яҙған була: «Таруса, Коктебель, һәм чех ауылдары — бына минең күңелем урындары».

Оканың бейек ярында, яратҡан Таруса ҡалаһында, Цветаева теләгенә ярашлы, «Бында Марина Цветаева ятырға теләгән» тип яҙылған таш (таруса доломиты) ҡуйылған. Беренсе таш Семён Островский тырышлығы менән 1962 йылда ҡуйылған була, аҙағыраҡ «бер-бер хәл булмағайы» тип, бер аҙға алына[38], һәм һуңыраҡ тынысыраҡ ваҡыттарҙа тергеҙелә.

Йыназа уҡыу

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Дом М. Цветаева йото. Борисоглебский тыҡрығы, Мәскәү.

Православие үҙенә үҙе ҡул һалғандарға йыназа уҡымай, әммә айырым осраҡта идара итеүсе епископ рөхсәт итеүе мөмкин, һәм 1990 йылда патриарх Алексий II Цветаеваның һәм рухына йыназа уҡырға фатиха бирә. Бындай рөхсәт нигеҙендә бер төркөм динлеләрҙең, шул иҫәптән һеңлеһе Анастасия Цветаеваның һәм диакон Кураев Андрей Вячеславовичтың патриархҡа үтенесе ята.

Марина Цветаеваның мәңгелеккә китеүенә илле йыл тулған көндә мәскәү Никитские ҡапҡалары эргәһендәге Большое Вознесение Господня ҡорамында йыназа уҡыла[39].

Цветаева рус шағирҙары ижадында

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Лариса Леонидовна Шестакова билдәләүенсә, Анна Ахматова Марина Цветаеваға арналған шиғырҙарында, Цветаева ижадында, хис-тойғолар һәм мәғәнәһе буйынса, Марина исеменә тап килгән рифма ҡуллана[40]

  • Зоя Ященко: «Марина 2015 йыл 23 сентябрь архивланған.». Шиғырға музыка ижад ителгән. 1996 йылда «Аҡ гвардия» төркөмөнөң альбомы сыға «Амулет» с песней «Марина».

Шиғри теле

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Марина Цветаева үҙенең ижадында рус теленә ғәҙәти булмаған[41][42] билдә, апостроф ҡулланған:

« Д’ну по́ доскам башкой лысой плясать!
Д’ну сапо́жки лизать, лоснить, сосать!

Д’как брыкнёт его тут Дева-Царь по башке:
«Что за тля — да на моём сапожке?»

Д’как притопнет о корабь каблучком:
Дядька — кубарем, в волны — ничком!
М. Цветаева. Царь-Девица. Встреча первая.
 »

Хәтер

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һәйкәлдәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Файл:Памятник марине цветаевой в борисоглебском переулке.jpeg
Борисоглебский тыҡрығында Марина Цветаева һәйкәле, Мәскәү
  • Мәскәү, Борисоглебский тыҡрығы, 9-сы йорт янында Марина Цветаева һәйкәле, Цветаеваның йорт-музейына ҡапма ҡаршы.
  • Одессала «Көмөш быуат» һәйкәле. Скульптура шағирәләр Марину Цветаеваны һәм Анна Андреевна Ахматованы һынландыра. 2013 йылдың апрелендә асыла[43]
  • Таруса ҡалаһында Ока йылғаһы ярында Марина Цветаева һәйкәле. 2006 й. 8 октябрендә асыла. Авторҙары — архитектор Б. А. Мессерер, скульптор В. Б. Соскиев
  • Сен-Жиль-Круа-де-Ви ҡалаһында Марина Цветаева һәйкәле (Зураб Церетели әҫәре 2012 й. 16 июнендә, шағирәнең 120 йәшенә арнап Францияла асыла.
  • Марина Цветаева һәйкәле (бронза, 2 м бейеклектә). 1996 йылдан башлап Марина Цветаева исемен йөрөтөүсе 1619-сы Строгино мәктәбенең (Мәскәү) ихатаһына ҡуйылған. Авторы — Зураб Церетели, 2018 йылдың майында, шағирәнең 125 йәшенә ҡарата асыла[44].

Цветаева исемен йөрөткән урамдар һәм метро станциялары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Рәсәйҙең бер нисә ҡалаһында Цветаева урамдары: Королёв ҡалаһында, Абаканда, Липецк ҡалаһында (Ссёлки), Томск ҡалаһында бар.
  • Киевта «Цветаева тиҙ йөрөшлө трамвай линияһы станцияһы» урынлашҡан урам Цветаева исеме менән аталған, ә әлеге ваҡытта «Цветаева урамы» метро станцияһын ентекләп эшләү планлаштырыла.

Кесе планета

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Шағирәнең 90 йәшенә Ҡырым астрофизик обсерваторияһы ғалимдары Людмила Георгиевна Карачкина һәм Людмила Васильевна Журавлёва 1982 й. 14 октябрендә үҙҙәре асҡан кескәй планетаны (астероид) (3511) Tsvetaeva тип атаны[45].

Цветаева һәм уның ғаиләһе музейҙары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Тарусала Цветаевтар ғаиләһе музейы[46], Ока йылғаһы ярында Марина Цветаева һәйкәле, авторы Борис Мессерер.
  • Мәскәүҙә Марина Цветаеваның йорт-музейы[47]
  • Болшевта М. И. Цветаеваның Мемориал йорт-музейы (хәҙер — Королёв ҡалаһы)
  • Ивановола Дом-музей семьи Цветаевтар ғаиләһенең йорт-музейы, Ново-Талицы ауылы.
  • Марина һәм Анастасия Цветаеваларҙың Әҙәби-художество музейы. Владимир өлкәһе, Александров ҡалаһы.
  • Марина Цветаева музейы. Башҡортостан, Усень-Ивановское ауылы.
  • Алабуға ҡалаһында Марина Цветаеваның Мемориал комплексы.
  • Марина һәм Анастасия Цветаеваларҙың музейы. Феодосия ҡалаһы.

Документаль фильмдар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Гибель Марины Цветаевой» (1989, реж. Сергей Дёмин). Фильм с участием Анастасии Цветаевой, литературоведов Мария Иосифовны Белкиной и Вероники Константиновны Лосской.
  • Голдовская, Марина Евсеевна, 1989 года «Мне девяносто лет, ещё легка походка…» об Анастасии Ивановне Цветаевой и её воспоминаниях о Марине Цветаевой.
  • «Настанет свой черед» (1990, Лентелефильм, реж. Лев Израилевич Цуцульковский). Фильм о Марине Цветаевой с участием Анастасии Цветаевой и литературоведа Марии Иосифовны Белкиной.
  • «Осень. Таруса. Цветаева…» (1990, Главная редакция программ для детей Центральное телевидение СССР|ЦТ]]). В фильме принимает участие Анна Александровна Саакянц — литературовед и специалист по творчеству Марины Цветаевой.
  • «Не похороните живой!..» (1992, автор и режиссёр Валентина Проскурина). В фильме принимает участие Анна Александровна Саакянц — литературовед и специалист по творчеству Марины Цветаевой.
  • Татьяны Маловой «Цветаева Марина. Роман её души» (2002 г.[48]).
  • Андрея Осипова «Марина Цветаева. Страсти по Марине» 2004 года, получивший приз «Золотой Витязь», кинопремию «Ника» за лучший документальный фильм 2004 года
  • Телецикл «Исторические хроники»: 1972 год — Марина Цветаева (74-я серия)
  • Ольги Нифонтовой «Вдохновенная Марина» 2008 года.
  • «Парижская элегия: Марина Цветаева»(недоступная ссылка) (2009, «СМ-Фильм», автор и режиссёр Александра Свинина). В фильме принимает участие литературовед Вероника Константиновна Лосская.
  • В телецикле «Острова» (т/к «Культура»): «Марина Цветаева. Последний дневник» (2012, реж. Андрей Судзиловский).
  • «Марина Цветаева. Предсказание» (2012, реж. Сергей Браверман, автор и ведущий Сергей Медведев).

Нәфис фильмдар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Очарование зла» (2005 год), режиссёр Михаил Михайлович Козаков. Фильм повествует о жизни русской эмиграции в Париже в начале 30-х годов XX века. В киноленте затронута жизнь Марины Цветаевой в Париже, показано сотрудничество Сергея Эфрона с органами ОГПУ и его бегство в СССР. В роли Марины Цветаевой — Галина Борисовна Тюнина.
  • «Луна в зените» (2007 год), российский четырёхсерийный фильм Дмитрий Львович Томашпольского, снятый по мотивам неоконченной пьесы Анны Андреевны Ахматовой «Пролог, или Сон во сне». В роли Марины Цветаевой — Наталия Владимировна Фиссон.
  • «Маяковский. Два дня» (2011 год), режиссёры Дмитрий Львович Томашпольский, Алена (Елена) Демьяненко. В роли Марины Цветаевой — Наталия Владимировна Фиссон.
  • «Зеркала» (2013 год), режиссёр Марина Борисовна Мигунова. Фильм охватывает события в жизни Марины Цветаевой в юности, в годы эмиграции, возвращение в сталинскую Россию. В роли Марины Цветаевой — Виктория Евгеньевна Исакова.

Проект «Wall poems»

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Марина Цветаеваның шиғыры Лейден йорттарының бер стенаһында. (Нидерланды)

В 1992 году стихотворение Марины Цветаевой «Моим стихам», написанное на стене одного из зданий в центре Лейдена (Нидерланды), открыло культурный проект «Wall poems». Любопытно, что последним, 101-м поэтом, чьи стихи сделали в Лейдене памятником, стал Федерико Гарсиа Лорка, чьими переводами Цветаева занималась в последние дни жизни[49].

Өҫтәмә мәғлүмәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Список песен на стихи Марины Цветаевой

Ижады

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
СССР почта карточкаһы (үҙенсәлекле почта маркаһы менән), рәссам Юрий Николаевич Арцименев, 1992 йыл

Шиғри йыйынтыҡтары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • 1910 — «Вечерний альбом»
  • 1912 — «Волшебный фонарь», вторая книга стихов, Изд. «Оле-Лукойе», Москва.
  • 1913 — «Из двух книг», Изд. «Оле-Лукойе». — 56 с.
  • «Юношеские стихи», 1913—1915.
  • 1922 — «Стихи к Блоку» (1916—1921), Изд. Огоньки, Берлин, Обложка А. Арнштама.
  • 1922 — «Конец Казановы», Изд. Созвездие, Москва. Обложка работы О. С. Соловьевой.
  • 1920 — «Царь-девица»
  • 1921 — «Вёрсты»
  • 1921 — «Лебединый стан»
  • 1922 — «Разлука»
  • 1923 — «Ремесло»
  • 1923 — «Психея. Романтика»
  • 1924 — «Молодец»
  • 1928 — «После России»
  • сборник 1940 года

Поэмалары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Чародей (1914)
  • На Красном Коне (1921)
  • Поэма Горы (1924, 1939)
  • Поэма Конца (1924)
  • Крысолов (1925)
  • С моря (1926)
  • Попытка комнаты (1926)
  • Поэма Лестницы (1926)
  • Новогоднее (1927)
  • Поэма Воздуха (1927)
  • Красный бычок (1928)
  • Перекоп (1929)
  • Сибирь (1930)
Поэма-әкиәттәре
  • Царь-Девица (1920)
  • Переулочки (1922)
  • Мо́лодец (1922)
Тамамланмағандары
  • Егорушка
  • Несбывшаяся поэма
  • Певица
  • Автобус
  • Поэма о Царской Семье

Драматик әҫәрҙәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Червонный валет (1918)
  • Метель (1918)
  • Фортуна (1918)
  • Приключение (1918—1919)
  • Пьеса о Мэри (1919, тамамланмаған)
  • Каменный Ангел (1919)
  • Феникс (1919)
  • Ариадна (1924)
  • Федра (1927)

Эссеист прозаһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Баҫмалары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Цветаева, М. И. Избранное / предисл., сост. и подгот. текста Вл. Орлова. — М.: Худож. лит., 1961. — 304 с.
  • Цветаева, М. И. Вечерний альбом. — М.: Книга, 1988. — 231 с. — (Книжные редкости). — ISBN 5-212-00306-7 (Репр. изд. 1910)
  • Цветаева, М. И. Стихотворения. Поэмы / сост., вступ. ст. А. М. Туркова; примеч. А. А. Саакянц. — М.: Сов. Россия, 1988. — 416 с. — (Поэтическая Россия)
  • Цветаева, М. И. Собрание стихотворений, поэм и драматических произведений в 3 т. / сост.и подгот. текста А. Саакянц и Л.Мнухина — М.: Прометей, 1990—1993
  • Цветаева, М. И. Соч.: в 2 т. / сост., подгот. текста и коммент. А. Саакянц. — Мн.: Нар. Асвета, 1988. — Т. 1: Стихотворения, Поэмы. — Т. 2: Проза[50].
  • Цветаева, М. И. Стихотворения и поэмы / вступ. ст., сост., подгот. текста и примеч. Е. Б. Коркиной. — 3-е изд. — Л.: Сов. писатель, 1990. — 800 с. — Тираж 150 000 экз. — (Б-ка поэта. Большая сер.)
  • Цветаева, М. И. Стихотворения; Поэмы; Драматические произведения / сост., подгот. текста, предисл. Е. Евтушенко; худож. Т. Толстая. — М.: Худож. лит., 1990. — 398 с. — (Классики и современники. Поэтич. б-ка). — Тираж 200 000 экз.
  • Цветаева, М. И. Собр. соч.: в 7 т. / сост., подгот. текста и коммент. А. Саакянц и Л. Мнухина. — М.: Эллис Лак, 1994—1995. — Т. 1: Стихотворения 1906—1920. — Т. 2: Стихотворения 1921—1941. — Т. 3: Поэмы. Драматические произведения. — Т. 4: Воспоминания. Записи. Интервью. — Т. 5: Автобиографическая проза. Эссе. Критические статьи. — Т. 6—7: Письма 1905—1941.
  • Цветаева, М. И. Неизданное. Сводные тетради / подгот. текста, предисл. и примеч. Е. Б. Коркиной и И. Д. Шевеленко. — М.: Эллис Лак, 1997. — 640 с.
  • Цветаева, М. И. Лирика / ил. В. Мишина. — СПб.: Вита Нова, 2006. — 480 с.


Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Комментарии
  1. ↑ «Стихи о Москве» (1916) циклында Цветаева ошо бәйләнеш тураһында әйтеп үтә.
Сығанаҡтар
  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  2. ↑ KulturNav (ингл.) — 2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Deutsche Nationalbibliothek Record #118638580 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  4. ↑ Marina Ivanovna Cvetajeva // Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
  5. ↑ Archivio Storico Ricordi — 1808.
  6. ↑ Архив изобразительного искусства — 2003.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Цветаева Марина Ивановна // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Швейцер В. А. Цветаева М. И. (урыҫ) // Краткая литературная энциклопедия — М.: Советская энциклопедия, 1975. — Т. 8. — С. 377—378.
  9. ↑ Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English (ингл.): Women Writers from the Middle Ages to the Present — 1990. — P. 1098.
  10. ↑ 10,0 10,1 Цветаева Марина Ивановна / Саакянц Л. Л. // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  11. ↑ Казак В. Цветаева Марина Ивановна // Лексикон русской литературы XX века. — Культура, 1996. — С. 448—449. — ISBN 1965693253.
  12. ↑ Скатов Н. Н. Цветаева Марина Ивановна // Русская литература XX века. Прозаики, поэты, драматурги. (П-Я). — ИРЛИ РАН, Олма-Пресс, 2005. — Т. III. — С. 619—623. — ISBN 594848307X.
  13. ↑ Долженко А. Я. Особенности функционирования имен собственных-библеизмов в раннем творчестве М. Цветаевой // Молодёжь и образование XXI века: Материалы VIII Межвузовской научно-практической конференции молодых учёных и студентов (г. Ставрополь, 19 мая 2011 г.). — Ставрополь: СГПИ, 2011. — С. 358.
  14. ↑ Майя Михайловна Полехина. "Путь комет--поэтов путь": Марина Цветаева, к постижению сущностного. — Магнитогорский гос. университет, 2005. — 250 с.
  15. ↑ Русская православная церковь отмечает день поминовения Иоанна Богослова 26 сентября по юлианскому календарю. В XIX веке разница между юлианским и григорианским календарями составляла 12 дней. В XX и XXI веках она составляет 13 дней (подробнее см. здесь).
  16. ↑ Саакянц А. А. Глава 1. 1. Юность поэта (начало)(1910—1915) // Марина Цветаева: Жизнь и творчество. — М.: Эллис Лак, 1997. — 816 с. — ISBN 5-88889-033-2.
  17. ↑ Частная женская гимназия М. Т. Брюхоненко (20 август 2004). Дата обращения: 8 июль 2011. Архивировано 24 август 2011 года. 2012 йыл 6 ғинуар архивланған.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Волошин М. А. Письма / Давыдов З. Д., Купченко В. П.. — Директ-Медиа, 2012. — С. 2—5. — 52 с. — ISBN 978-5-4460-4070-4.
  19. ↑ Диана Левис Бургин. София Парнок: жизнь и творчество русской Сафо. — Инапресс, 1999. — 511 с. — ISBN 978-5-87135-065-2.
  20. ↑ Радиопередача - Переписка М.Цветаевой и Б.Пастернака (чит. Елена Муратова, Владимир Заманский) | Старое Радио. www.staroeradio.ru. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  21. ↑ Цветаева Марина Ивановна. Дата обращения: 4 декабрь 2019. Архивировано 15 апрель 2002 года.
  22. ↑ Швейцер В. А. Тоска по родине // Быт и бытие Марины Цветаевой. — М.: Молодая гвардия, 2002. — 591 с. — ISBN 9785710000236.
  23. ↑ Письмо М. И. Цветаевой к А. А. Тесковой от 2 мая 1937 г. (Цветаева М. И. Письма к Анне Тесковой. — Болшево, 2008. С. 272).
  24. ↑ (в письме М. И. Цветаевой к Е. Я. Эфрон от 5 октября 1940: «10-го… — трехлетие отъезда» (Цветаева М. И. Собрание сочинений: В 7 т. / Сост., подгот. текста и коммент. А. А. Саакянц и Л. А. Мнухина. Т. 6. М., 1995. С. 100).
  25. ↑ Мемориальный дом-музей М. И. Цветаевой в Болшеве. Дата обращения: 27 июнь 2012. Архивировано из оригинала 7 февраль 2013 года. 2013 йыл 7 февраль архивланған.
  26. ↑ «Эхо Москвы»: Наше Все: Марина Цветаева. www.tsvetayeva.com. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  27. ↑ http://ic.pics.livejournal.com/a1etonota/11650751/39830/39830_900.jpg
  28. ↑ 70 лет назад ушла из жизни Марина Цветаева. Российская газета. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  29. ↑ «Отсроченная» смерть. www.ug.ru. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  30. ↑ Цветаева А. И. «Воспоминания» Изд.3-е, дополненное. М.1984, с.733
  31. ↑ Могилы знаменитостей. Цветаева Марина Ивановна (1892-1941). m-necropol.narod.ru. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  32. ↑ Документальный фильм Марины Голдовской «Мне девяносто лет, ещё легка походка…» об Анастасии Цветаевой и её воспоминаниях о Марине Цветаевой (1989).
  33. ↑ 2009 йыл 5 ғинуар [https://web.archive.org/web/20090105180923/http://www.museum.zislin.com/rus/publications/Elabuga.htm архивланған. The Search Engine that Does at InfoWeb.net
  34. ↑ Последние поступления. maxima-library.org. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  35. ↑ Андрей Иванович Цветаев р. 1890 ум. 1933 — Родовод. ru.rodovid.org. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  36. ↑ Эфрон Георгий Сергеевич, рядовой : Информация из списков захоронения :: ОБД Мемориал. www.obd-memorial.ru. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  37. ↑ Георгий Эфрон «Дневники» — 1001.ru. 1001.ru. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  38. ↑ СЕМЁН ОСТРОВСКИЙ Стихи для детей. Предисловие Клавдии Лейбовой. www.jerusalem-korczak-home.com. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  39. ↑ Отпевание Марины Цветаевой. Дата обращения: 11 июль 2008. Архивировано из оригинала 7 апрель 2009 года. 2009 йыл 7 апрель архивланған.
  40. ↑ Шестакова Л.Л. Русская авторская лексикография: Теория, история, современность. — М.: Языки славянских культур, 2011. — С. 321. — 464 с. — ISBN 978-5-9551-0456-0.
  41. ↑ Зубова Л.В. ЯЗЫК ПОЭЗИИ МАРИНЫ ЦВЕТАЕВОЙ (Фонетика, словообразование, фразеология). philologos.narod.ru. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  42. ↑ Словарь поэтического языка Марины Цветаевой: В 4 т. (6 кн.) Сост. И. Ю. Белякова, И. П. Оловянникова, О. Г. Ревзина. — М.: Дом-музей Марины Цветаевой, 1996—2004
  43. ↑ В Одессе открыт памятник Марине Цветаевой и Анне Ахматовой. fakty.ua. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  44. ↑ В Москве открыли памятник Цветаевой работы Церетели. www.kommersant.ru (14 май 2018). Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  45. ↑ JPL Small-Body Database Browser. ssd.jpl.nasa.gov. Дата обращения: 4 декабрь 2019.
  46. ↑ Музей Цветаевых в [[Таруса (город)|Тарусе]]. Архивировано из оригинала 5 декабрь 2011 года. 2011 йыл 5 декабрь архивланған.
  47. ↑ Музей Марины Цветаевой в Москве. Архивировано 4 февраль 2012 года.
  48. ↑ Канал «Культура»: «Роман её души»
  49. ↑ Wall poems. Дата обращения: 15 март 2010. Архивировано из оригинала 3 июль 2012 года. 2015 йыл 26 май архивланған.
  50. ↑ Виртуальная выставка / Книги М. И. Цветаевой. Дата обращения: 30 ғинуар 2014. Архивировано из оригинала 11 октябрь 2014 года. 2014 йыл 11 октябрь архивланған.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Тәржемәләре
  • «Стихотворения/Poesias», Veronica Filíppovna (Trans.), (n.t.) Revista Literária em Tradução, nº 1 (set/2010), Fpolis/Brasil, ISSN 2177-5141
  • «И звезда с звездою говорит»: Стихотворения Михаила Лермонтова во французских переводах Марины Цветаевой = «l’astre à l’astre lance un long regard»: Poèmes de Mikhaïl Lermontov traduits en français par Marina Tsvetaeva / РГАЛИ ; Дом-музей Марины Цветаевой ; [сост., подгот. текстов, введение, послесл., археогр. описание Е. Б. Коркиной ; худож. И. И. Антонова]. — М.: Дом-музей Марины Цветаевой, 2014. — 208 с. — 400 экз. — ISBN 978-5-93015-161-9.
Рәссамдар китаптары
  • Сергей Шамшинов (Serge Chamchinov). Бесы, коллекция «Laboratoire du livre d’artiste», 12 экз., Dives-sur-mer, 2010.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
commons: Цветаева Марина Ивановна Викимилектә
n: Цветаева Марина Ивановна Викияңылыҡтарҙа


Ҡалып:Произведения Марины Цветаевой