Черногорияла мәғариф

Черногорияла мәғариф
Дәүләт  Черногория
Урын Черногория
 Черногорияла мәғариф Викимилектә

Черногорияла мәғариф Черногрия хөкүмәте ҡарамағындағы мәғариф һәм фән министрлығы тарафынан көйләнә. Черногорияның мәғариф системаһы түбәндәгесә ойошторолған: 1) мәктәпкәсә тәрбиә һәм белем биреү, 2) төп белем биреү һәм тәрбиә (сер. основна школа / osnovna škola), 3) урта дөйөм белем биреү (гимназия), 4) махсус белем биреү, 5) махсус белем һәм айырым белем биреү ихтыяждары булған кешеләрҙе тәрбиәләү, 6) өлкәндәргә белем биреү һәм 7) юғары белем биреү. Белем биреүҙең һәр кимәле айырым закондар менән көйләнә, шул уҡ ваҡытта дөйөм белем биреү һәм тәрбиә тураһындағы закон бөтә белем биреү системаһына ҡағыла.

Тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1875 йылда Даниловградта ауыл хужалығы училищеһы асыла, ике йылдан һуң Рус-төрөк һуғышы (1877—1878) башланыуы арҡаһында ябыла. 1880 йылда V—VIII кластар өсөн беренсе классик гимназия, ә 1893 йылда Подгорицала тағы ла бер ауыл хужалығы училищеһы асыла. 1902 йылда беренсе черногор гимназияһы IX—XII кластар өсөн гимназияға әйләнә. 1899 йылға Черногорияла 75 дөйөм белем биреү һәм 26 шәхси мәктәп иҫәпләнә.

Мәғариф системаһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бөтә ил буйынса мәғариф системаһы бер төрлө. Уҡыу программаһына бөтә ерле халыҡтарҙың тарихы һәм мәҙәниәте буйынса курстар инә. Уҡытыу черногор телендә (серб телендә, босния телендә йәки хорват телендә) үткәрелә. Ә күпселекте этник албандар тәшкил иткән ҡайһы бер мәктәптәрҙә албан телендә лә. Уҡыусылар урта белемде дәүләт иҫәбенә финансланған дәүләт мәктәптәрендә ала. Уҡытыу, законға ярашлы, черногор телендә алып барылырға тейеш: 2008 йылдың декабрендә мәғариф министры Сретен Шкулетич бөтә мәктәп дәреслектәрен һәм һүҙлектәрен черногор телендә баҫтырыуҙы талап итә[1].

Башланғыс мәктәп

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Башланғыс мәктәптә балалар 6 йәштән 14 йәшкә тиклемге уҡый, белем биреү бушлай (туғыҙ йыллыҡ уҡыу программаһы).

Урта мәктәп

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Урта мәктәптәр өс төргә бүленә. Балалар, үҙҙәренең баһаларына һәм теләктәренә ҡарап, уларҙың береһен һайлай:

  • Гимназия (серб. gimnazija) — 4 йыллыҡ уҡыу, дөйөм белем биреү. Колледжға уҡырға инеү өсөн әҙерлек этабы, иң абруйлы мәктәп.
  • Мәктәп (серб. stručna škola) — 3 йәки 4 йыл уҡый, уҡыусылар билдәле бер һөнәр буйынса белем ала, әммә дөйөм белем ала.
  • Һөнәри училище (серб. zanatska škola) — 3 йыллыҡ уҡыу, тар махсуслашҡан белем ала.

Юғары белем

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Юғары белемде университеттар һәм сәнғәт академиялары бирә. Унда «юғары» («высшего»)(серб. više obrazovanje) һәм «бейек» («высокого») (серб. visoko obrazovanje) программаһы эшләй.бар. Уҡыу 4 йылдан 6 йылға тиклем дауам итә, тамамлаусы гуманитар йәки тәбиғи фәндәр бакалавры дәрәжәһен ала.

Тамамлаусыларға шулай уҡ тейешле һөнәрҙәр буйынса магистратура һәм аспирантура программалары тәҡдим ителә.

Квалификация

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Урта мәктәпте тамамлау тураһындағы диплом (сер. Diploma o Završenoj Srednjoj Školi)
  • Бейек белем дипломы (сер. Diploma Visokog Obrazovanja), бакалавриат
  • Фән магистры (сер. Magistar Nauka), магистратура
  • Фән докторы (сер. Doktor Nauka)

Университеттар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ «All textbooks in Montenegrin from 2009» 2011 йыл 7 июнь архивланған. b92.net 30 December 2008 Link accessed 30/12/08

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]