Чех Республикаһы хөкүмәте
| Чех Республикаһы хөкүмәте | |
| Нигеҙләү датаһы | 8 ғинуар 1969, 6 март 1990 һәм 1 ғинуар 1993 |
|---|---|
| Дәүләт |
 Чехия[1] |
| Юрисдикция таралышы | Чехия |
| Штаб-фатирҙың урынлашыуы | Прага, Чехия |
| Рәсми сайт | vlada.gov.cz |
 | |
 Чех Республикаһы хөкүмәте Викимилектә | |
Чех Республикаһы хөкүмәте (чех Vláda České republiky) — Чех Республикаһы башҡарма власының юғары органы. Хөкүмәттең хоҡуҡи хәле 1992 йылдың 16 декабрендә ҡабул ителгән Чех Республикаһы конституцияһының өсөнсө бүлегендә билдәләнә.
Хоҡуҡи хәле
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Чех Республикаһы конституцияһына ярашлы, хөкүмәт башҡарма властың юғары органы булып тора һәм рәйес, рәйесе урынбаҫарҙары һәм министрҙарҙан тора (67-се статья). Хөкүмәт парламенттың депутаттар палатаһы алдында яуаплы.
Конституцияның 68-се статьяһына ярашлы, хөкүмәт ағзалары республика президенты тарафынан тәғәйенләнә, шунан хөкүмәт утыҙ көн буйы депутаттар палатаһынан уларға ышаныс күрһәтеүҙәрен үтенә. Депутаттар палатаһы яңы тәғәйенләнгән хөкүмәткә йә ышаныс күрһәтә, йә юҡ. Әгәр ышаныс күрһәтелмәһә, президент хөкүмәттең яңы составын тәғәйенләй, улар ҙа депутаттар палатаһынан ышаныс вотумын ҡабат һорап алырға тейеш. Әгәр ҙә депутаттар палатаһы икенсе тапҡыр рәттән хөкүмәткә ышаныс белдермәһә, президент депутаттар палатаһы рәйесе тәҡдиме буйынса хөкүмәт рәйесен тәғәйенләй.
Хөкүмәт, конституцияның 41-се статьяһына ярашлы, закондар сығарыу инициативаһы хоҡуғына эйә, өҫтәүенә, дәүләт бюджеты тураһындағы һәм дәүләт бюджетының үтәлеше тураһындағы закон проекттарын тик хөкүмәт кенә индере ала (конституцияһының 42-се статьяһы). Парламент тарафынан ҡабул ителгән закондарҙы депутаттар палатаһы рәйесе, республикаһы президенты һәм хөкүмәт рәйесе раҫлай (51-се статья).
Әгәр кәм тигәндә 50 депутаттың яҙма тәҡдиме буйынса депутаттар палатаһы тарафынан ышанмаусанлыҡ күрһәтелгән (72-се статья), йә Республика президенты хөкүмәттең отставкаға китеүен ҡабул иткән осраҡта хөкүмәттең вәкәләттәре туҡтатыла (73-сө статья). , Әгәр депутаттар палатаһы уға ышанмаусылыҡ белдерһә, шулай уҡ парламенттың түбәнге палатаһына һайлауҙарҙан һуң хөкүмәт отставкаға китеү тураһында ғариза бирергә бурыслы.
Башҡарма власть составы «Чех республикаһы министрлыҡтарын һәм дәүләт идаралығының башҡа үҙәк органдарын булдырыу тураһында»ғы № 2/1969 Coll һанлы Законы нигеҙендә билдәләнә. 2013 йылға үҙәк дәүләт идаралығының 14 министрлығы һәм 11 башҡа органдары була (мәҫәлән, Үҙәк хөкүмәт офисы йәки Чех статистика офисы). Дәүләттең үҙәк аппараты шулай уҡ Законда аталмаған һәм министрлыҡтарҙың береһенә буйһонған, милли кимәлдә вәкәләттәре булған төрлө административ органдарҙы үҙ эсенә ала (мәҫәлән, Чех сауҙа инспекцияһы йәки Үҙәк ер офисы) . Ошо уҡ закон министрлыҡтарҙың эшмәкәрлек даирәһен һәм яуаплылығын билдәләй[2].
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]2010 йылдың 13 июленән власта торған Петр Нечас хөкүмәте Чех республикаһы конституцияһы ғәмәлгә ингән көндән алып ҡарағанда — хөкүмәттең ун беренсе составы. Хөкүмәттең тәүге ике составын (1992—1996 һәм 1996—1998) Вацлав Клаус (коалиция ODS, KDU-ČSL, ODA) төҙөй һәм етәкләй, өсөнсө булып күсеш хөкүмәтен Йозеф Тошовскиҙың күсеү осоро хөкүмәте (2.01.— 17.07.1998, KDU-ČSL, ODA, партияһыҙҙар) — өсөнсө хөкүмәт..
Дүртенсе хөкүмәтте социал-демократтар (ČSSD)тарафынан ойоштора, һәм уны Милош Земан (1998—2002) етәкләй. Хөкүмәттең бишенсе составы ла (2002—2004) коалицион була (ČSSD, KDU-ČSL, US-DEU) һәм уны Владимир Шпидла етәкләй. Алтынсы хөкүмәт (Станислав Гросс, 2004—2005) һәм етенсе хөкүмәт (Иржи Пароубек, 2005—2006) шулай уҡ ČSSD, KDU-ČSL һәм US-DEU партиялары коалицияһы тарафынан ойошторола.
Һигеҙенсе хөкүмәт составын ("") (2006—2007) алты партияһыҙ министрҙар ҡатнашлығында Граждандар демократик партияһы (ODS) ойоштора. «Тополанектың икенсе хөкүмәте» (2007—2009) ODS, KDU-ČSL партиялары һәм Йәшелдәр партияһы коалицияһы тарафынан туплана.
Унынсы хөкүмәт (Ян Фишер, 2009—2010) формаль рәүештә партияһыҙ тип иҫәпләнһә лә, әммә ғәмәлдә өс партияның — ODS, ČSSD партиялары һәм Йәшелдәр партияһының үҙ-ара килешеүе һөҙөмтәһе. Ләкин социал-демократтарҙың хөкүмәткә ҡайтыуы оҙаҡҡа һуҙылмай — киләһе хөкүмәт (Петр Нечас) тик уң-үҙәк ҡарашлы партиялар ODS, TOP 09, Йәмәғәт эштәре (VV) һәм LIDEM тарафынан туплана.
Петр Нечас хөкүмәте (2010—2013)
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Петр Нечас хөкүмәте 2010 йылдың 10 июлендә ойошторола һәм 2013 йылдың 17 июлендә Нечас премьер-министр посынан отставкаға киткәнгә тиклем эшләй. Партия-идеология составы буйынса был хөкүмәт уң-үҙәк ҡарашлы була.
| Вазифаһын | Исеме | Партияның |
| Рәйесе, оборона министры | Петр Нечас | Граждандарҙың демократик партияһы |
| Беренсе вице-рәйесе, сит ил эштәре министры |
Карел Шварценберг | ТОП 09 |
| Вице-рәйесе | Каролина Пик | LIDEM |
| Оборона министры (7.12.2012 тиклем) | Александр Вондра | Граждандарҙың демократик партияһы |
| Эске эштәр министры | Ян Кубице | партияһыҙ |
| Юстиция министры | Павел Блажка | Граждандарҙың демократик партияһы |
| Сәнәғәт һәм сауҙа министры | Куба Мартин | Граждандарҙың демократик партияһы |
| Тирә-яҡ мөхитте министры | Халупа Томаш | Граждандарҙың демократик партияһы |
| Ауыл хужалығы министры | Петр Бендль | Граждандарҙың демократик партияһы |
| Финанс министры | Мирослав Калоусек | ТОП 09 |
| Һаулыҡ һаҡлау министры | Леош Хегер | ТОП 09 |
| Хеҙмәт һәм социаль эштәр министры | Мюллерово Лудмила | ТОП 09 |
| Мәҙәниәт министры | Алена Ганакова | ТОП 09 |
| Транспорт министры | Збинек Станюр | Граждандарҙың демократик партияһы |
| Мәғариф министры, йәштәр физик культура һәм |
Петр Фиала | партияһыҙ |
| Төбәк үҫеше министры | Камил Янковский | LIDEM |
| Министр портфеле булып, закондар сығарыу советы рәйесе |
Петр Млсна | LIDEM |
Иржи Руснок хөкүмәте (2013—2014)
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]2013 йылдың 10 июлендә Иржи Русноктың хөкүмәте составы билдәләнә[3]. Формаль яҡтан Руснок хөкүмәте партияһыҙ тип иҫәпләнелә, әммә хөкүмәттең 5 ағзаһы күптән түгел генә (шул иҫәптән Иржи Руснок үҙе лә) Чех социал-демократик партияһы ағзалары булып тора.
| Вазифаһын | Исеме | Партияның |
| Рәйесе | Иржи Руснок | партияһыҙ (2010 йылға тиклем — ČSSD) |
| Вице-рәйесе, финанс министры | Ян Фишер | партияһыҙ |
| Вице-рәйесе, эске эштәр министры | Пецин Мартин | партияһыҙ (2013 тиклем — ČSSD) |
| Сит ил эштәре министры | Ян Когоут | партияһыҙ (2013 тиклем — ČSSD) |
| Оборона министры | Властимил Пицек | партияһыҙ |
| Юстиция министры, закондар сығарыу советы рәйесе |
Мария Бенешова | партияһыҙ (2013 тиклем — ČSSD) |
| Хеҙмәт һәм социаль эштәр министры | Франтишек Коничка | партияһыҙ (2013 тиклем — ČSSD) |
| Сәнәғәт һәм сауҙа министры | Иржи Циенциал | партияһыҙ |
| Һаулыҡ һаҡлау министры | Гольцата Мартин | партияһыҙ |
| Мәғариф министры, йәштәр физик культура һәм |
Далибор Штис | партияһыҙ |
| Ауыл хужалығы министры | Мирослав Томан | партияһыҙ |
| Транспорт министры | Жак Зденек | партияһыҙ |
| Төбәк үҫеше министры | Франтишек Лукл | партияһыҙ |
| Тирә-яҡ мөхитте министры | Подивинский Томаш | партияһыҙ |
| Мәҙәниәт министры | Иржи Балвин | партияһыҙ |
2013 йылдың 7 авгусында Чехияның Депутаттар палатаһы ултырышында Иржи Руснок хөкүмәте, конституцияла ҡаралғанса, палата ағзаларының күпселек тауышын йыя алмай: 100 депутат (уң-үҙәк ҡарашлы ODS һәм TOP 09 партиялары ағзалары) Руснок хөкүмәтенә ҡаршы тауыш бирә, 93 депутат ыңғай тауыш бирә (һул фирҡәләрҙән торған KSČM һәм ČSSD, шулай уҡ күпселеге уң-үҙәк ҡарашлы Йәмәғәт эштәре партияһынан), 7 депутат палата ултырышында ҡатнашмаған. Иржи Руснок тауыш биреү һөҙөмтәһен «ғәҙел рәүештә еңелеү» тип атай һәм 8, 9-сы августа ул үҙе һәм уның хөкүмәте ағзалары отставкаға китәсәк, яңы ссостав ойошторлоғанға тиклем вазифаларҙы үтәүселәр булып ҡаласаҡтары тураһында белдерә[4][5] 9 августа Иржи Руснок хөкүмәттең отставкаһы тураһында иғлан итә. 13 августа Чехия президенты Милош Земан хөкүмәттең отставкаһын ҡабул итә. Хөкүмәт ағзалары һәм Руснок, Парламенттың Депутаттар палатаһына сираттан тыш һайлауҙар үтеп, яңы хөкүмәт ойошторолғанға тиклем үҙ вазифаларын үтәй[6].
Богуслав Соботка Хөкүмәте (2014—2017)
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]2014 йылдың 17 ғинуарында Чехия президенты Милош Земан Чехия хөкүмәте рәйесе итеп Богуслав Соботканы тәғәйенләй[7]. 2014 йылдың 29 ғинуарында президент Богуслав Соботка хөкүмәте составын раҫлай[8], һөҙөмтәлә һул-үҙәк ҡарашлы ČSSD, 2011 һәм KDU-ČSL партиялары коалицияһы барлыҡҡа килә
| Вазифаһын | Исеме | Партияның |
| Рәйесе | Соботок Богуслав | Чех социал-демократик партияһы |
| Беренсе вице-рәйесе, иҡтисад буйынса, финанс министры |
Андрей Бабиш | 2011 ANO |
| Вице-тикшеренеү һәм фән буйынса комитеты рәйесе | Павел Белобрадек | ХДС — ЧВП |
| Эске эштәр министры | Милана Хованец | Чех социал-демократик партияһы |
| Юстиция министры | Хелена Валковый | 2011 ANO |
| Оборона министры | Стропницкий Мартин | 2011 ANO |
| Сәнәғәт һәм сауҙа министры | Ян Младек | Чех социал-демократик партияһы |
| Тирә-яҡ мөхитте министры | Рихард Брабец | 2011 ANO |
| Ауыл хужалығы министры | Юречка Мариан | ХДС — ЧВП |
| Сит ил эштәре министры | Любомир Заоралька | Чех социал-демократик партияһы |
| Һаулыҡ һаҡлау министры | Сватоплук Немечки | Чех социал-демократик партияһы |
| Хеҙмәт һәм социаль эштәр министры | Михаел Марксов | Чех социал-демократик партияһы |
| Мәҙәниәт министры | Даниель Херман | ХДС — ЧВП |
| Транспорт министры | Антонин Прахарж | 2011 ANO |
| Мәғариф министры, йәштәр физик культура һәм |
Марцель Хладек | Чех социал-демократик партияһы |
| Төбәк үҫеше министры | Вера Йоурова | 2011 ANO |
| Карл Шлехтов (08.10.2014 c) | 2011 ANO | |
| Һәм кеше хоҡуғы буйынса тигеҙ мөмкинлектәр министры, закондар сығарыу советы рәйесе |
Кесе Иржи Динстбир | Чех социал-демократик партияһы |
Андрей Бабиш хөкүмәте (2017)
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]2017 йылдың 12 декабрендә Чех республикаһы президенты Милош Земан Чехия хөкүмәте составын раҫлай, 6 декабрҙә үк уның рәйесе итеп ANO 2011 лидеры Андрей Бабиш тәғәйенә.
| Вазифаһын | Исеме | Партияның |
| Рәйесе | Андрей Бабиш | 2011 ANO |
| Вице-рәйесе һәм сит ил эштәре министры | Стропницкий Мартин | 2011 ANO |
| Вице-министры рәйесе һәм тирә-яҡ мөхит | Рихард Брабец | 2011 ANO |
| Финанс министры | Алена Шиллерово | беспартийная, сторонница 2011 ano |
| Эске эштәр министры | Любомир Метнар | партияһыҙ, яҡлылар 2011 ano |
| Һаулыҡ һаҡлау министры | Адам Войтех | партияһыҙ, яҡлылар 2011 ano |
| Хеҙмәт һәм социаль эштәр министры | Ярослав Немцов | 2011 ANO |
| Сәнәғәт һәм сауҙа министры | Гюнер Томаш | партияһыҙ, яҡлылар 2011 ano |
| Юстиция министры, закондар сығарыу советы рәйесе | Роберт Пеликан | 2011 ANO |
| Мәғариф министры, йәштәрҙе физик культура һәм | Роберт Плаг | 2011 ANO |
| Оборона министры | Карл Шлехтов | беспартийная, сторонница 2011 ano |
| Транспорт министры | Дан Ағып | партияһыҙ, яҡлылар 2011 ano |
| Төбәк үҫеше министры | Клара Досталова | беспартийная, сторонница 2011 ano |
| Ауыл хужалығы министры | Милька Подебрадтан | партияһыҙ, яҡлылар 2011 ano |
| Мәҙәниәт министры | Илья Шмид | партияһыҙ, яҡлылар 2011 ano |
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Aligned ISNI and Ringgold identifiers for institutions (ингл.) // zenodo — 2017. — doi:10.5281/ZENODO.758080
- ↑ Jan Hladík, Václav Kopecký. Реформа публичного администрирования в странах Вышеградской группы: полезные уроки для Беларуси и Украины. Чешская республика. sympa-by.eu (февраль 2013). Дата обращения: 2013-6-13. Архивировано 13 июнь 2013 года.
- ↑ Чехия хөкүмәт министры итеп тәғәйенләү тураһындағы указға Президент. тапшыра.
- ↑ Чехия парламентында яңы хөкүмәткә ышанмаусанлыҡ белдереү вотум
- ↑ Яҡын Чехия хөкүмәт отставкаға китергә ғариза биргән көн. 2013 йыл 6 сентябрь архивланған.
- ↑ Чехия президенты хөкүмәт отставкаға ҡабул Руснок Иржи 2013 йыл 22 октябрь архивланған.
- ↑ Чехия премьер яңы булған социал-демократтар соботок богуслав
- ↑ Чехия президенты илдең яңы хөкүмәте раҫлаған Земан
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Чех Республикаһы Конституцияһы 2014 йыл 5 декабрь архивланған.
- Ústavа České republiky [1]