Шварцман Леонид Аронович

Шварцман Леонид Аронович
Зат	ир-ат[1]
Гражданлыҡ	СССР  Рәсәй
Тыуған көнө	30 август 1920({{padleft:1920|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:30|2|0}})
Тыуған урыны	Минск, Белорус Совет Социалистик Республикаһы
Вафат булған көнө	2 июль 2022({{padleft:2022|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:2|2|0}}) (101 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү, Рәсәй
Ерләнгән урыны	Заречье^[d]
Һөнәр төрө	художник-аниматор, кинорежиссёр, режиссёр, ҡуйыусы рәссам
Уҡыу йорто	С. А. Герасимов исемендәге Бөтә Рәсәй дәүләт кинематография институты
Жанр	Мультипликация
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Икар^[d]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы	эштәре авторлыҡ хоҡуҡтары менән яҡланған^[d]
Шварцман Леонид Аронович Викимилектә

Шварцман Леонид Аронович (ысын исеме Израиль; 30 август 1920 йыл, Минск, Белорус ССР-ы — 2 июль 2022 йыл) — СССР һәм Рәсәй режиссер-аниматоры һәм мультипликацион кино рәссамы. Рәсәй Федерацияһы Президенты Премияһы лауреаты (2017).

Биографияһы

Леонид Шварцман 1920 йылдың 30 авгусында Минск ҡалаһында бухгалтер Арон Нахманович Шварцман һәм Минскиҙа тыуған хужабикә Рәхилә Соломонова Шварцман ғаиләһендә тыуған^[2]. Леонидтан тыш, Шварцмандарҙың улы Наум һәм ҡыҙы Этта була. Леонид Шварцмандың атаһы 1934 йылда вафат була, уны машина бәрҙерә. Үҫмер сағында Ленинградҡа күсеп килә.

1941 йылда Рәсем сәнғәте, скульптура һәм архитектура институты ҡарамағындағы мәктәпте тамамлай һәм армияға алына. Шварцман нығытмалар төҙөй һәм ремонт-механика цехында эшләй^[3]. 1941 йылдың ноябрендә Ленинград блокадаһынан белгестәрҙе эвакуациялау тураһында ҡарары ҡабул ителә һәм Шварцманды самолет менән Тихвинға алып китәләр, ә унан поезд менән Силәбегә ҡайтаралар^[3]. Шуның менән бергә Шварцман Силәбелә танк заводында токарь, шулай уҡ бушлай рәссам-биҙәүсе булып эшләй. Рәссам-биҙәүсе вазифаһында (махсус төҙөлгән оҫтаханала) күсеүенең сәбәбе — Киров исемендәге заводтың төп үтеп йөрөү урынында Киров Сергей Мироновичтың вафаты йыллығына Шварцман тарафынан эшләнгән портретты ҡуйыу^[3].

Әсәһе (ул уны Бөйөк Ватан һуғышы алдынан шул яҡҡа алып килә ) 1942 йылда Ленинград блокадаһы ваҡытында һәләк була.

1945 йылда Мәскәүгә килә, Бөтә Рәсәй дәүләт кинематография институтына уҡырға инә.

1948 йылдан «Союзмультфильм» киностудияһында эшләй, 1951 йылда Бөтә Рәсәй дәүләт кинематография институтын йәнһүрәттәр ҡуйыусы рәссам дипломы менән тамамлай, шул уҡ йылды Александр Винокуров менән бергә рәссам- ҡуйыусы булараҡ эшләй, 1963 йылдан — үҙаллы, ә 1975 йылдан режиссер булараҡ эшләй башлай.

Шулай уҡ, Шварцман рәссам-ҡуйыусы булараҡ, 1969 йылда Роман Качановтың «Крокодил Гена» йәнһүрәте өсөн Чебурашка визуаль образын төҙөүҙә ҡатнашыуы менән таныла. Һуңынан 2004 йылда Чебурашка Афинала үткән йәйге Олимпия уйындарында Рәсәй Олимпия йыйылма командаһының талисманы була.

Күп кенә күргәҙмәләрҙә, шул иҫәптән шәхси күргәҙмәләрҙә ҡатнашыусы, балалар китаптары өсөн рәсемдәр яһай. Ленин һәм Сталин премияларына тәҡдим ителә. «Голливуд — балаларға» Америка бүләге һәм Суздалдә XI Анимация киноһының асыҡ Рәсәй фестиваленең «Һөнәргә ҙур өлөш индергәне өсөн» призы эйәһе (2006). «Ника» Кинематография сәнғәте академияһы ағзаһы. Халыҡ-ара анимацион кино ассоциацияһы ағзаһы. Анимацион кино музейының маҡтаулы директоры^[4].

Дөйөм алғанда режиссерҙар Лев Атаманов, Роман Качанов, Иван Уфимцев, Иван Аксенчук менән эшләй.

Вафат булды 2 июля 2022.

Шәхси тормошо

«Союзмультфильм» студияһында рус-поляк сығышлы мультипликатор Татьяна Владимировна Домбровская (1925—2021) менән таныша. Татьянаның әсәһе Нина Францевна Домбровская сәс прическаһын Шварцман Шапокляк образын булдырғанда өлгө итеп ала^[5]. 1951 йылда Татьяна Домбровская һәм Леонид Шварцман өйләнешәләр.

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

• Александр Невский ордены (2020 йылдың 26 авгусы) — ил мәҙәниәтен һәм сәнғәтен үҫтереүгә индергән өлөшө, күп йыллыҡ һөҙөмтәле хеҙмәте өсөн^[6].
• «Ленинградты обороналаған өсөн» миҙалы.
• Рәсәй Федерациясының халыҡ рәссамы (2002 йылдың 15 апреле) — сәнғәт өлкәһендә ҙур ҡаҙаныштары өсөн^[7].
• РСФСР-ҙың атҡаҙанған рәссамы (1981 йылдың 21 апреле) — совет киноһы өлкәһендәге ҡаҙаныштары өсөн^[8].
• Әҙәбиәт һәм сәнғәт өлкәһендә балалар һәм йәш үҫмерҙәр өсөн әҫәрҙәре өсөн Рәсәй Федерацияһы Президенты премияһы (2017 йылдың 22 марты) — илдең анимация сәнғәтен үҫтереүгә индергән өлөшө өсөн^[9].
• «Ника» милли кинематография премияһының Алексей Герман исемендәге махсус бүләге (2021) — ватан кинематографына индергән өлөшө өсөн^[10].
• «Мастер» номинацияһында «Икар» милли анимация премияһы (2020).

Фестивалдәрҙә бүләктәр:

• «Маймылдар. Сабыйҙарҙан гирлянда» (Мирошкина М. М. менән бергә) 1983 — Тамперҙа XIV Халыҡ-ара кинофестивалендәиң яҡшы балалар фильмы өсөн приз.
• «Маймылдар. Һаҡ булығыҙ, маймылдар!» (Мирошкина М. М. менән бергә) 1984 — Минскиҙа үткән Бөтә Союз кинофестивалендә мультипликация бүлеге буйынса иң яҡшы балалар фильмы өсөн приз.

Фильмография

Рәссам-ҡуйыусы

1952 — Ал сәскә 1954 — Алтын антилопа 1955 — Эт һәм бесәй 1957 — Ҡар батшабикәһе 1959 — Буяу урлаусылар 1961 — Асҡыс 1962 — Сит буяуҙар тураһында әкиәт 1963 — Сәғәттәрегеҙҙе тикшерегеҙ 1963 — Ҡурсаулыҡ («Фитиль» киножурналы) № 7 1964 — Стёпа ағай — милиционер 1965 — Портрет 1966 — Ейән юғалған 1966 — Инегеҙ, зинһар! 1967 — Бейәләй 1968 — Көндәштәр 1969 — Крокодил Гена 1970 — Хат 1971 — Чебурашка 1971 — Тәүәккәл әтәс («Фитиль» киножурналы) № 108 1971 — Килделәр-киттеләр («Фитиль» киножурналы) № 113 1972 — Тылсымлы таяҡ 1972 — Әсәй 1972 — Бер юлдан түгел («Фитиль» киножурналы) № 125 1973 — Аврора 1974 — Шапокляк 1976 — 38 тутыйғош 1976 — Гав исемле бесәй (1-се сығарыу) 1977 — Гав исемле бесәй (2-се сығарыу) 1977 — 38 тутыйғош. Быуар йылан оләсәһе

1977 — 38 тутыйғош. Фил балаһы ҡайҙа бара 1977 — 38 тутыйғош. Быуар йыланда нисек дауаларға 1978 — 38 тутыйғош. Бәлки килеп сығыр! 1978 — 38 тутыйғош. Мартышкага сәләм 1978 — Хома мажаралары 1979 — Гав исемле бесәй (3-сө сығарыу) 1979 — 38 тутыйғош. Иртәгә иртәгә буласаҡ 1979 — 38 тутыйғош. Ҡойроҡ өсөн зарядка 1980 — Гав исемле бесәй (4-се сығарыу) 1981 — Терпе плюс ташбаҡа 1981 — Әйтерһең 1982 — Гав исемле бесәй (5-се сығарыу) 1983 — Чебурашка мәктәпкә бара 1983 — Маймылдар. Сабыйҙарҙан гирлянда 1984 — Маймылдар. Һаҡ булығыҙ, маймылдар! 1985 — Маймылдар һәм талаусылар 1985 — 38 тутыйғош. Бөйөк ябылыш 1986 — Мин һине көтәм, кит! 1987 — Маймылдар төшкө ашты нисек ашайҙар 1988 — Ышаныусан аждаһа 1989 — Барыһын да тотто 1991 — 38 тутыйғош. Ҡулланма 1992 — Фил балаһы-турист 1993 — Маймылдар, алға! 1993 — Ауыл водевиле 1994 — Ах, был жмурки! 1997 — Маймылдар. Ашығыс ярҙам 2001 — Дора-дора-помидора

Режиссер-ҡуйыусы

• 1975 — Нисек дөйә балаһы һәм ишәк балаһы мәктәпкә йөрөйҙәр
• 1982 — Гав исемле бесәй (5-се сығарыу)
• 1983 — Сабыйҙарҙан гирлянда
• 1984 — Һаҡ булыгыз, маймылдар!
• 1985 — Маймылдар һәм талаусылар
• 1986 — Мин һине көтәм, кит!
• 1987 — Маймылдар төшкө ашты нисек ашайҙар
• 1988 — Ышаныслы йылан
• 1989 — Барыһын да тотто
• 1990 — Күрелмәгән, тынысһыҙ
• 1993 — Маймылдар, алға!
• 1995 — Маймылдар операла
• 1997 — Маймылдар. Ашығыс ярҙам

Рәссам ассистенты

• Әҫәрҙәре 1948 — Федя Зайцев
• 1949 — мөғжизәле ҡыңғырау
• 1950 — Циркта ҡыҙ
• 1950 — Һары аист

Документаль кино

Леонид Шварцман документаль фильмдарҙа төшкән^[11]:

• «Анимация дөньяһы йәки донъя анимацияһы» (2001),
• «Союзмультфильм: Әкиәттәр һәм һөйәктәр» («Иҫке диуарлары» серияһы), 2003;
• «Рәссам — сәнғәт һәм яҙмыш», 2003),
• «Ҡурсаҡтар кешеләр дөньяһында» («Буратино өсөн сценарий» серияһы, 2005),
• «Моғжизалары фабрикаһы» («Рәссам-кусы» серияһы, 2006),
• «Йәмһеҙ тормош» (2006),
• «Был Эдик: бүләк ителгән һәм урланған бала саҡ тураһында әкиәт (Эдуард Успенский тураһында фильм)» (2020).

Иҫкәрмәләр

1. Record #46962866 // VIAF (билдәһеҙ) — [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
2. Интервью с Леонидом Шварцманом (октябрь 2011)
3. Волонихин И. «Шапокляк — это полный антипод моей тещи» // Огонек. — 2020. — № 30 — 34. — С. 49.
4. Леонид Аронович Шварцман — почётный директор Московского Музея Анимации 2021 йыл 2 сентябрь архивланған.
5. Леонид Шварцман: «Авторство Чебурашки я доказать не смог»
6. Указ Президента Российской Федерации от 26 августа 2020 года № 529 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»
7. Указ Президента Российской Федерации от 15 апреля 2002 года № 390 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»
8. Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 21 апреля 1981 года № 581 «О присвоении почётного звания „Заслуженный художник РСФСР“ Шварцману Л. А.»
9. Указ Президента Российской Федерации от 22 марта 2017 года № 114 «О присуждении премий Президента Российской Федерации в области литературы и искусства за произведения для детей и юношества 2016 года»
10. Победители XXXIV НИКИ  (билдәһеҙ). kino-nika.com.
11. Шварцман Л. А. Биография

Һылтанмалар

• Шварцман Леонид (Израиль) Аронович — Аниматор.ру
• Выставка «Шварцман, который нарисовал Чебурашку» 15.04.2011
• Шварцман, который нарисовал Чебурашку. Первая полномасштабная ретроспективная выставка Народного художника РФ Леонида Ароновича Шварцмана, приуроченная к его 90-летнему юбилею
• Вождь кукольного пролетариата
• 38 попугаев и ещё одно крылышко Лариса Малюкова «Новая газета» 30.06.2003
• Леонид Шварцман белән интервью Капков С. «ГАЗЕТА» 11.07.2004
• Классик по имени Лёля
• Как я нарисовал Чебурашку 2017 йыл 15 февраль архивланған. Олег Матвеев «Мослента.ру» 12.05.2015
• Майя Балакирская, "Tropical Russian Bears: Jews and Soviet Animation during the Cold War, " Images: A Journal of Jewish Art and Visual Culture 8 (2015): 1-25.
• Леонид Шварцман: «Авторство Чебурашки я доказать не смог»