Шишмә (һыу)

Шишмә

Онега йылғаһында һыуҙың ер аҫтынан урғылып сыҡҡаны

Оймапинар һыуһаҡлағысындағы шишмә

Шишмә (сығанаҡ, инеш) — ер аҫты һыуҙарының ҡоро ерҙә йәки һыу аҫтында (һыу аҫты сығанаҡтарынан) өҫкә бәреп сығыуы.

Шишмәләр хасил булыу төрлө шарттарға бәйле:

• һыулы горизонттарҙың хәҙерге рельефтың кире формалары (мәҫәлән, йылға үҙәндәре, балкалар, йырындар, күл ҡаҙандары) менән киҫелеүенә
• урын-ерҙең геологик структураһы үҙенсәлектәренә (ярыҡтар, тектоник боҙолоу зоналары, урғылған һәм ултырма тоҡомдар ҡушылыуы)
• һыу һеңдереүсе тоҡомдарҙың фильтрлау йәһәтенән төрлөлөгөнә һ.б.

Шишмәләрҙең баҫымлы һәм баҫымһыҙ төрҙәре була. Баҫымлылары өҫкә үрләй, баҫымһыҙҙары аҫҡа аға. Йәнә ваҡытлы (миҙгелле) һәм даими шишмәләр була.

Температураһы буйынса шишмәләр һалҡын, йылы, эҫе һәм ҡайнарға бүленә.

Совет гидрогеологы А. М. Овчинников классификацияһы буйынса, һыу сығанаҡтары һыу менән тәьмин ителеү йәһәтенән өс төркөмгә бүленә: өҫкө һыуҙар менән туйыныусы, грунт һыуҙары менән туйыныусы һәм артезиан һыуҙары менән туйыныусы.

Сығанаҡтарҙың химик һәм газ составы төрлө була; ул, нигеҙҙә, ер аҫты һыуҙарының составына һәм райондың дөйөм гидрогеологик шарттарына бәйле.

Донъялағы иң ҙур шишмәләр:

1. Воклюз (Франция)
2. Ҡыҙыл шишмә (Рәсәй)
3. Ааштопф (Германия)

Әҙәбиәт

• Альтовский М. Е. Классификация родников // Вопросы гидрогеологии и инженерной геологии, Сб. 19. М., 1961.
• Иностранцев А. А. Источники, ключи или родники // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Климентов П. П. Общая гидрогеология. М., 1971.
• Овчинников А. М. Общая гидрогеология. М., 1954 год.