Янисъярви

Янисъярви
Рәсем
Күлгә ҡойоусы йылғалар Янисйоки[d], Соанйоки[d], Вельяканйоки[d], Леппяоя[d], Улмосенйоки[d], Киекуанйоки[d] һәм Лохьянпуро[d]
Күлдән аҡҡан йылғалар Янисйоки[d]
Илдәрҙә объекттың бассейны Рәсәй
Бассейн майҙаны 3660 км²
Дәүләт  Рәсәй
Административ-территориаль берәмек Карелия
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 64 метр
Оҙонлоҡ 18,2 km
Киңлек 15 km
Вертикаль тәрәнлеге 51 метр
Майҙан 200 км²
Карта
 Янисъярви Викимилектә

Янисъярви (Оло Янисъярви) (фин. Jänisjärvi — һүҙмә-һүҙ «ҡуян күле») — Карелия Республикаһы Сортавал районындағы күл, Ладога күле бассейнына ҡарай

Дөйөм мәғлүмәттәр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Күл оҙонса формала, көньяҡтан төньяҡҡа һуҙылған. Утрауҙар һаны — 43 дөйөм майҙаны 1,5 км², күлдең уртаһында ятҡан өс утрауҙан тыш, башлыса ярҙарға яҡын урынлашҡан.

Ярҙары ҡалҡыу, ташлы, ылыҫлы урман менән ҡапланған. Йылғаға яҡынса 20 күл һәм шишмә ҡоя, шул иҫәптән Юуванйок, Вельяканйок, Саркайок, Соанйок, Леппяоя инештәре. Төп ҡушылдыҡ төньяҡтараҡ ятҡан Кесе Янисъярви күленән һай Луопауссалми боғаҙы аша башҡарыла. Көньяҡ өлөшөндә күлдән Янисйоки йылғаһы ағып сыға

Күл соҡоро ике уйпатлыҡтан тора, улар төньяҡ-көнбайыштан көньяҡ-көнсығышҡа табан һуҙылған һәм һыу аҫты һырты менән бүленгән. Көньяҡ соҡоро 57 метр тәрәнлектә, төньяҡ — 37 м. Күл төбө майҙанының яртыһынан ашыуын ләм зонаһы биләй.

Һыу үҫемлектәре ҡамыштан ғибәрәт, ул башлыса ҡултыҡтарҙа үҫә. Күлдә шамбы, алабалыҡ, алабуға, күл сабағы, суртан, сабаҡ, ҡыҙылгүҙ, шырт балыҡ, һыла тереклек итә.

Ноябрь уртаһында күл туңа, май урталарында әрселә.

Сығышы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Күлдең метеорит төшөүҙән кратер урынында барлыҡҡа килеүе дөрөҫ иҫбатланған тип һанала[1]

Хәҙерге ваҡытта күлде уратып алған рельефта бәрелеү эҙемтәләре бер нисек тә сағылыш тапмай, кртареҙың барлығы һәм уның бәрелеү тәбиғәте геофизик ысулдары менән (гравитация һәм магнит яланы аномалияһы), бәрелеү метаморфизмының билдәләре барлығы (емерелеү конустары һәм быяла иреү) һәм үҙенсәлекле импактлы барлыҡҡа килеүҙәр (тагамиттар һәм аллогенлы брекчиялар) буйынса теркәлә.[2]

Янисъярви астроблемаһының йәшен тикшеренеүселәр 700 алып 770 миллион йылдарға тиклем баһалай.

Янисъярви бассейны

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Күлгә йылғалар ағып төшә:

Киекуанйок (бер күлдән һыу алған Валкеанлампи, Киекуанъярви, Кухиласлампи)

Янисйоки (Ала-Миэлунъярви, Вуотсиярви, Гнилое, Иля-Миэлунъярви, Корпиярви, Мутанен күлдәренән һыуҙарын ала).

  • Улмосенйоки инеше (һыуын Койтонъярви, Сариярви, Саркаярви, Суйстамонъярви, Яймяярви күлдәренән ала).
  • Киекуанйоки ингеше (һыуын Валкеанлампи, Киекуанъярви, Кухиласлампи күлдәренән ала).
  • Лохьянпуро инеше.
  • Соанйоки (һыуын Пертинъярви, Соанъярви күлдәренән ала).
  • Леппяоя инеше

Шулай уҡ күлгә Вахваярви, Леппялампи, Руоколампи, Хияярви, Юлялампи күлдәре ҡоя

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Карелия Күл

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Просмотр Полный каталог импактных структур Земли А. В. Михеевой, ИВМиМГ СО РАН. labmpg.sscc.ru. Дата обращения: 22 июль 2019. Архивировано из оригинала 16 апрель 2017 года.
  2. ↑ Степанов К.И., Санин Д.М., Санина Г.Н. Государственная геологическая карта Российской Федерации масштаба 1:200 000, серия Карельская, листы Р-35-XXIV, P-36-XIX / под ред. Ю.Б. Богданова, В.Г. Легковой. — 2-е изд. — М.: МФ ВСЕГЕИ, 2013.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Озёра Карелии / Александров Б. М., Зыцарь Н. А., Новиков П. И., Покровский В. В., Правдин И. Ф. — Петрозаводск: Госиздат Карельской АССР, 1959. — С. 385—391. — 618 с. — 3000 экз.
  • Григорьев С. В., Грицевская Г. Л. Каталог озёр Карелии. — Москва: АН СССР [Ленингр. отделение], 1959. — 239 с.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Фотогалерея Янисъярви. Дата обращения: 22 июль 2019. 2020 йыл 1 октябрь архивланған. на сайте «Фото-Карелия»
  • Большое Янисъярви. Дата обращения: 22 июль 2019. 2018 йыл 8 июль архивланған. на сайте «Ведлозеро.ru»
  • Лист карты P-36-61,62 Вяртсиля. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1979 год. Издание 1987 г.
  • Лист карты P-36-63,64. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1983 год. Издание 1985 г.
  • Лист карты P-36-73,74 Сортавала. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1980 год. Издание 1990 г.
  • Лист карты P-36-75,76 Ляскеля. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1987 год. Издание 1990 г.