Ғәзнәүиҙәр

Ғәзнәүиҙәр
Нигеҙләү датаһы 962
Нигеҙләүсе Себук-Тегин[d] һәм Алп-тегин[d]
Дәүләт Ғәзнәүиҙәр дәүләте

Ғәзнәүиҙәр (рус. Газневиды) — фарсы[1][2] Ғәзни ҡалаһы әмирҙәре һәм солтандары династияһы (хәҙерге Көньяҡ Афғанстан), 961—1186 йылдарҙа хакимлыҡ иткән. Улар Хөрәсән, Афғанстан, Хорезм, Бохара ханлығы, Гурган һәм Һиндостандың төньяҡ провинциялары территорияларын биләгән дәүләт төҙөгән.

Тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Династияға нигеҙ һалыусы — полководец Алп Тегин, ул Сәмәниҙәр дәүләтенең көньяҡ провинцияларында наместник булған.

Уның кейәүе Себук Тегин — Ғәзнәүиҙәр дәүләтенә нигеҙ һалыусы. Иң күренекле хакимы — Мәхмүт Ғәзнәүи[3]. Мәсүд I (1030—1041) ваҡытында дәүләт тарҡала башлай, ә 1186 йылда Хосров-Малик хакимлығы ваҡытында [1160 — 1186 (йәки 1187)] Ғәзнәүиҙәр дәүләте һәм династияһы йәшәүҙән туҡтай.

Ғәзнәүиҙәр династияһы хакимдары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ғәзнәүиҙәр династияһы: Алп Тегин (962?), Себук Тегин (977997), Исмәғил (997998), Мәхмүт (9981030), Мөхәммәт (1030), Мәсғүд I (1030 — 41), Мәүдүд (1041—1048), Мәсғүд II (1049), Ғәли Әбү-әл-Хәсән (1049—1051), Ғәбдрәшит (1051—1053), Тоғрул (1053), Фәррухзад (1053—1059), Ибраһим (1059—1099), Мәсғүд III (1099—1115), Ширзад (1115—1116), Арыҫлан (1116—1117), Баһрам-Шаһ (1117—1153), Хосров-Шаһ (1153—1160), Хосров-Малик (1160—1186 йәки 1187)[4].

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • 16 бөйөк төрки империяһы

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Homa Katouzian, «Iranian history and politics», Published by Routledge, 2003. p. 128: "Indeed, since the formation of the Ghaznavids state in the tenth century until the fall of Qajars at the beginning of the twentieth century, most parts of the Iranian cultural regions were ruled by Turkic-speaking dynasties most of the time.
  2. ↑ C.E.Bosworth, «The Ghaznavids: 994—1040», Edinburgh University Press, 1963; p.4
  3. ↑ Овез Гундогдыев. Энциклопедичиский словарь «Историко-культурное наследие Туркменистана» / Под общей редакцией О.А. Гундогдыева и Р.Г. Мурадова.
  4. ↑ Газневиды // Советская историческая энциклопедия / Под ред. Е. М. Жукова. — М.: Советская энциклопедия, 1973—1982.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Рыжов К. В. Газневиды // Все монархи мира. Мусульманский Восток. VII—XV вв. — М. : Вече, 2004.
  • Ғәзнәүиҙәр // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
  • Lahore During the Ghaznavid Period (неопр.). Kanwal Khalid, PhD Associate Professor, College of Art and Design University of the Punjab, Lahore. (английский)


Был тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ.