Ҡайын еләге

?
Ҡайын еләге
Ҡайын еләге
Сәскә атыусы үҫемлектең дөйөм күренеше
Фәнни классификация
Батшалыҡ: Үҫемлектәр
Бүлексә: Ябыҡ орлоҡлолар
Класс: Ике өлөшлөләр
Тәртип: Рауза сәскәлеләр
Ғаилә: Рауза һымаҡтар
Ырыу: Ер еләге
Төр: Ҡайын еләге
Латинса исеме
Fragaria vesca L.

wikispecies:
Викитөрҙәр
систематикаһы

commons:
Викиһаҡлағыста
рәсемдәр

ITIS 24634
NCBI 57918

Ҡайын еләге, турғай еләге, яңғыҙаяҡ (рус. Земляника лесная, лат. Fragaria vesca) — рауза һымаҡтар ғаиләһенән булған күп йыллыҡ үлән үҫемлек. Май — август айҙарында аҡ сәскә ата, июнь — сентябрҙә емеше өлгөрә.

Этимологияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Еләктең русса атамаһы тигән боронғо рус һүҙе "Земляница"нан килеп сыҡҡан, сөнки уның өлгөргән емештәре ергә яҡын аҫылынып тора[1][2][3].

Ҡайын еләге (Fragaria vesca Linnaeus) инглиз телендә — «Wild strawberry» йәки «Alpine strawberry», француз телендә — «Fraise das bois»[4].

Таралыуы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡайын еләге ҡайынлыҡта, аҡландарҙа, урман ситтәрендә, ҡоро тау биттәрендә, болон-туғайҙарҙа үҫә. Үҫемлек Рәсәйҙең Европа өлөшөндә, Көнбайыш һәм Көнсығыш Себерҙә, Ҡаҙағстан һәм Кавказда таралған.

Әһәмиәте һәм ҡулланылыуы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡайын еләге кулинарияла ҡулланыла

Үҫемлектең емешен кешеләр борондан ҡулланған. Кешенең уны мезолитта уҡ ҡулланыуы тураһында дәлилдәр бар[5].

Еләктең япрағы (лат. Folium Fragariae) дарыу сеймалы сифатында ҡулланыла. Япраҡтары үҫемлек сәскә атҡан ваҡытта йыйыла, уларҙы 1 см оҙонлоҡта ҡырҡып алалар. Киптергестә 45 °C температурала йәки яҡшы елләтелгән биналарҙа киптерелә. Һаҡлау ваҡыты — 1 йыл[6].

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Какую ягоду многие россияне называют любимой, даже не зная её вкуса? 2014 йыл 14 июль архивланған., Школа жизни — познавательный журнал
  2. ↑ земляника // Этимологический словарь русского языка = Russisches etymologisches Wörterbuch : в 4 т. / авт.-сост. М. Фасмер ; пер. с нем. и доп. чл.‑кор. АН СССР О. Н. Трубачёва, под ред. и с предисл. проф. Б. А. Ларина [т. I]. — Изд. 2-е, стер. — М. : Прогресс, 1986—1987.
  3. ↑ Земляника 2016 йыл 20 декабрь архивланған., Школьный этимологический словарь русского языка. Происхождение слов. — М.: «Дрофа», Н. М. Шанский, Т. А. Боброва, 2004 г.
  4. ↑ ГОСТ 27521-87 - Фрукты. Номенклатура. Первый список - Каталог государственных стандартов ГОСТ // Фрукты и овощи. Морфологическая и структуральная терминология и номенклатура : Сборник ГОСТов. — М. : Издательство стандартов, 1988.
  5. ↑ Internet Archaeol 1. Tomlinson & Hall. 7<. Дата обращения: 5 июнь 2014. Архивировано 9 март 2021 года.
  6. ↑ Блинова, К. Ф. и др. Ботанико-фармакогностический словарь: Справ. пособие / Под(недоступная ссылка) ред. К. Ф. Блиновой, Г. П. Яковлева. — М.: Высш. шк., 1990. — С. 190. — ISBN 5-06-000085-0. Архивировано 20 апрель 2014 года. Архивированная копия. Дата обращения: 29 октябрь 2012. Архивировано 20 апрель 2014 года.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 735. Fragaria vesca L. — Земляника обыкновенная, или лесная // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 371. — ISBN 9-87317-128-9. (рус.)
  • Ғүмәров В. З. Тыуған яҡтың шифалы үҫәмлектәре. —Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1996. −160 б. ISBN 5-295-01499-1
  • Земляника // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
  • Журба О. В., Дмитриев М. Я. Лекарственные, ядовитые и вредные растения. — М.: КолосС, 2008. — С. 40—41. — 512 с. — 1000 экз. — ISBN 978—5—9532—0671—6.
  • Муравьёва, Д. А., Самылина, И. А., Яковлев, Г. П. Фармакогнозия. Учебник. — М.: Медицина, 2006. — С. 599. — 656 с. — ISBN 5-225-04714-9.
  • Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 735. Fragaria vesca L. — Земляника обыкновенная, или лесная // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 371. — ISBN 9-87317-128-9.
  • Дубровная С. А. Морфологическая пластичность Fragaria vesca (ROSACEAE) в республике Марий Эл. /С. А. Дубровная // Растительные ресурсы. — 2009. — Т. 45, Вып. 2. — С. 8-16.
  • Самсонова И. Д. Ранневесенние медоносы степной зоны // Пчеловодство : журнал. — 2005. — № 4. — С. 26—27.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]


Имән япрағы Был ботаника буйынса тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.