Үзбәкстан дәүләт сәнғәт музейы

Үзбәкстан дәүләт сәнғәт музейы
Нигеҙләү датаһы	1918
Дәүләт	Үзбәкстан
Административ-территориаль берәмек	Ташкәнт
Архитектор	Тадао Андо^[d][1]
Адрес	16, Amir Temur Avenue
Почта индексы	100060
Рәсми сайт	stateartmuseum.uz
Үзбәкстан дәүләт сәнғәт музейы Викимилектә

Үзбәкстан сәнғәт музейы — 1918 йылда халыҡ университеты музейы булараҡ нигеҙ һалына, һуңыраҡ Үҙәк художество музейы, 1924 йылдан — Ташкент сәнғәт музейы, 1935 йылдан — Үзбәкстан сәнғәт музейы.

Музейҙың барлыҡҡа килеү тарихы

Ташкент. Сәнғәт музейы бинаһы 1935 йылға тиклем.

Ташкент. 1935 йылға сәнғәт музейы бинаһы.

Ташкент. 1966 йылға тиклем сәнғәт музейы бинаһы

1918—1935 йылдарҙа музей Ташкентта кенәз Н. Романовтың элекке һарайында, 1935—1966 йй. — халыҡ йорто бинаһында урынлашҡан була. 1974 йылда шул уҡ урында музейҙың яңы бинаһы (архитекторҙары И. Абдулов, А. К. Никифоров, С. А. Розенблюм) төҙөлгән, уның күләме ябай кубҡа оҡшаған; фасадтары тышҡы яҡтан анодирланған алюминий киҫәктәре менән йөҙләгән металл каркас конструкциялары ярҙамында квадрат элементтарға бүлгеләнгән, цоколь ҡаты диуарҙары һәм порталлы инеү урыны — һоро шымартылған мәрмәрҙән көпләнгән. Бинаның дүрт яғына ла залда тигеҙ тоноҡ яҡтылыҡ барлыҡҡа килтереүсе стивит быяла ҡуйылған.

Музей коллекцияһы тарихы

Сәнғәт музейының тәүге коллекцияһы торған кенәз Николай Константинович Романовтың һәм башҡа кешеләрҙең 1918 йылдың апрелендә национализацияланған 100 сәнғәт әҫәренән — урыҫ графикаһы һәм һәм көнбайыш европа оҫталары һынлы рәсем сәнғәте һәм графикаһы, скульптура әҫәрҙәренән, нәфис мебелдән, фарфорҙан торған. Крайҙы өйрәнеү Музей барлыҡҡа килеүе менән, уның коллекциялары Төркөстан крайҙы өйрәнеү музейы йыйылмаһы, шулай уҡ Мәскәү һәм Ленинград музей фондтары менән тулыландырыла. Мәҫәлән, музей 1920—1924 йй. XVIII б. — XX б. башы урыҫ сәнғәтенең 116 әҫәрен: улар араһында В. Л. Боровиковский, В. А. Тропинин, К. П. Брюллов, Н. А. Ярошенко, И. Е. Репин һәм башҡа күптәрҙең ҡылҡәләме портреттарын даими күрһәтеү өсөн ала. Шәхси коллекцияларҙан музей революцияға тиклем Урта Азияла үҙ эштәрен яҙған — И. С. Казаков, Н. Н. Каразин, Р. К. Зоммерҙың яҡынса 250 картинаһын һатып ала.

1930-сы йылдарҙың 2-се яртыһынан музей йыйылмаһы Үзбәкстан рәссамдарының әҫәрҙәре иҫәбенә байтаҡ киңәйтелә.

2019 йылдың ғинуарында бөйөк кенәз Николай Константиновичтың подвалында хаҡы 1 миллион долларҙан артыҡ баһаланған хазинаһы табылды. Һирәк осрай торған сәнғәт әҫәрҙәре коллекцияһы, көмөш һәм алтын тәңкәләр һәм һауыт-һаба, төрлө боронғо предметтар, картинаналар, иконалар һәм ҡиммәтле металдарҙан эшләнгән эшләнмәләр. Хазина тарихи ҡомартҡы булараҡ дәүләт һаҡлауы аҫтында алынды һәм музейға күсерелде. Уларҙың бер өлөшөн махсус лабораторияға тапшырырға планлаштырыла, унда немец һәм поляк белгестәре реставрация эштәре үткәреү менән шөғөлләнәсәк^[2][3].

Музей экспонаттары

Рус сәнғәте

Музей экспонаттары араһында көнбайыш европа һәм урыҫ рәссамдары (Бөйөк кенәз Н. К. Романов коллекцияһынан) әҫәрҙәре, музейға башҡа сығанаҡтарҙан ингән картиналар, шулай уҡ Үзбәкстан рәссамдарының әҫәрҙәре бар. Шул иҫәптән:

• Салон рәсем сәнғәте өлгөһө — «Купальщица(недоступная ссылка)», Санкт-Петербургта үҙ ваҡытында бик популяр булған итальян сығышлы рус рәссамы — А. Ф. Беллоли яҙған;
• Рәссам З. М. Ковалевскаяның «Үзбәкстандың халыҡ рәссамы «Павел Петрович Беньков портреты»;
• Рәссам А. А. Абдуллаевтың «СССР халыҡ артисы Аброр Һидоятовтың Отелло ролендәге портреты» картинаһы;
• Рәссам Г. И. Ульконың «Үзбәкстандың халыҡ оҫтаһы У. Джуракулов»];
• Рәссам П. П. Беньковтың «Боронғо Ташкент. 2016 йыл 5 март архивланған. Үткәндәр» 2016 йыл 5 март архивланған. картинаһы;
• Рәссам З. М. Ковалевскаяның «Ихата» 2013 йыл 24 декабрь архивланған. картинаһы;
• Рәссам Н. Н. Каразиндың «Ыласын һунары»(недоступная ссылка);картинаһы;
• Рәссам Николай Сверчковтың (1817—1898) «Һунарҙа» 2011 йыл 22 ноябрь архивланған., картинаһы, 1871;
• картинаһы Рәссам Василий Верещгиндың «Опиумоеды»(недоступная ссылка), картинаһы 1867;
• Рәссам Иван Шишкиндың «Урман 2012 йыл 16 апрель архивланған. дағы тирмән» картинаһы, 1897

• 
  «Купальщица». Рәссам Андрей Францевич Беллоль картинаһы репродукцияһы
• 
  Рәссам Дмитрий Григорьевич Левицкий. «Воронцова портреты»
• 
  Рәссам Николай Николаевич Каразин. «Ыласын һунары»
• XIX быуаттың билдәһеҙ рәссамы. «Чернышева портреты»
  XIX быуаттың билдәһеҙ рәссамы. «Чернышева портреты»

• 
  Рәссам Владимир Лукич Боровиковский. «Волконская портреты»
• 
  Василий Андреевич Тропинин «Оболенская портреты», 1845 йыл
• 
  Николай Александрович Ярошенко]] «Ҡыуҙылар», 1883 йыл
• 
  Рәссам Илья Ефимович Репин. «Репина портреты» картинаһы, 1895 йыл.

Көнбайыш европа сәнғәте

Музейҙа көнбайыш европа сәнғәтен Италия, Испания, Франция, Германия, Нидерланд, Фландрия, Голландия һәм Англия һынлы һәм ҡулланма сәнғәте аша сағылдырыла^[4]. Әҫәрҙәр 9 залда күрһәтелә^[5].

XVI быуат һынлы сәнғәте коллекцияһы итальян рәссамдары У. Доменикино, Д. Сальви, П. Векки. Б. эштәре аша күҙ алдына баҫа. XVII быуаттың икенсе яртыһы һәм XVIII быуат италия һынлы сәнғәте Б. Скедоне, А. Каналетто, М. Мариески, Д. Панини.эштәре менән таныла.

XVII быуат француз һынлы сәнғәте тураһында рәссамдар Ф. Шампень, П. Миньяр, Ф. Ван дер Мейлен полотнолары аша фекер йөрөтөргә мөмкин. XVIII—XIX быуат француз сәнғәтен Ш. Ван Лоо, Н. Ланкре, К. Латура, Ф. Жерар, Ш. Фрер, Л. Тессон, Э. Маскре һәм башҡа^[4] полотнолары күргәҙмәһе аша күрһәтелә.

Немец рәссамдары әҫәрҙәре араһында Л. Шенбергер һәм Р. Фольмар пейзаждары^[4] күрһәтелә.

XV—XVI бб. Нидерланд һынлы сәнғәте коллекцияһында И. Босх мәктәбенән билдәһеҙ рәссам, Г. Хонтхорст, Ф. Поурбус, Ф. Флорис эштәре күрһәтелгән. XVI—XVII быуат Фламанд рәссамдары Я. Брейгель һәм А. Брауверь даирәһенән аноним вәкилдәре, полотно Д. Тенирс, Я Фейт һәм башҡа^[4] полотнолары аша таныла.

Голланд натюрморты Ян Ван Хейсум әҫәрендә һүрәтләнгән. Голландия коллекцияһында шулай уҡ Б. Ван дер Хелст һәм Ян Ван Лоотен бар. Галереяла Ян Стендыҡы тип һылтанылған билдәһеҙ һынлы сәнғәт оҫтаһының эше лә бар.

Англия сәнгатеннән Д. Доу һәм X. Робертсон эшләре тәкъдим ителгән^[4].

• 
  Кесе Давид Тенирс. Маймыл-цирюльник. 1659 йыл
• 
  Корнелис Сафтлевен. Крәҫтиән сәхнәһе. XVII быуат
• 
  Браувер даирәһенән билдәһеҙ рәссам. Һуҡыр музыкант
• 
  Микеле Мариески. Венецияла Изге Марк майҙанында процессия. XVIII быуат.

Иҫкәрмәләр

1. https://artsandculture.google.com/story/behind-the-architecture-the-state-museum-of-arts-of-uzbekistan/5gJSNi-CvAW4LQ
2. Ценности Романовых стоимостью в $1 млн нашли в подвале в Ташкенте, Коммерсантъ (20.01.2019).
3. Ася Романчук. В Ташкенте нашли старинный клад ценой в миллион долларов  (рус.) (20 ғинуар 2019).
4. Официальный сайт. О коллекции
5. О крупнейшем в Центральной Азии музее — Государственном Музее искусств Узбекистана 2011 йыл 10 март архивланған.

Тема буйынса һылтанмалар һәм әҙәбиәт, каталогтар

• Альбом иллюстраций «Государственный музей искусств Узбекской ССР. Живопись». — Ленинград: Аврора, 1975.
• Художественный музей в Ташкенте и коллекция русского искусства
• О крупнейшем в Центральной Азии музее — Государственном Музее искусств Узбекистана