Der Artikl is im Dialekt Hausrukfiatlarisch gschriem worn. |
A Deponens (Pluaral Deponenzia) is in da Gramatik a Verb (Zeidwort) wos nua in ana passivn Foam exisdiad, owa a aktive Bedeitung hod. Dea Begrif kimd aus'n Lodainischn (lat.: deponere = ableng, wekaleng, wekschmaissn), wai de antikn Geleatn glaubt hom, das des Verb sei aktive Foam weka gschmissn hod. Da Woatschdom lait si bai Deponens-Verbn fum Partizip Peafekt Passiv (PPP) o.
Deponens-Verbn gibts foa oim im klassischn Ladain, im Griachischn, in de skandinawischn Sprochn, auf Oidiarisch und a im Boarischn.
Auf Ladain gibts a gonze Rai fu Deponenzia, dena eana Foam passiv ausschaud, de owa a aktive Bedeitung hpm. Im Infinitiv (Nenfoam) endn de ladainischn Deponens-Verbm oiwai auf -i.
Auf Ladain gibts owa a nua so gnende Semi-Deponenzia, oiso hoiwade Deponens-Verbn, de net in da Vagongaheit passiv ausschaun, owa a oiwai a aktive Bedeitung hom (zum Baispui: audere, si wos draun; gaudere, si iwa wos gfrain; 'solere, wos gwehnd sei; fidere, fadraun).
In de boarischn Dialekt in Estareich und Boarn gibts a a boa Deponens-Verbn, denan eana Woatschdaum passiv ausschaud, de owa a aktive Bedeitung haum. Maunche fu denan, wia zan Baischbü s'Woat gfrain (sich freuen) kinan im Dialekt nua ois Deponens gsogt wean, wo hingeng dass im Hochdeitschn noamale aktive Verbn san. Soichane Wöata han bsondas fia Leit de ned guad Dialekt ren, oft schwiarig zan daleana.
Foigende Verbn han auf Dialekt Deponenzia, des hoast se schaun passiv aus, wais de Foasübn g- dafoa haum, owa eana Bedeitung is komplet aktiv. Teiwais is des hochdeitsche Equivalent koa Deponens, wos de Soch a weng kompliziad mocht.
'* - in de westmitlboarischn Dialekt in Owa- und Niadaboarn kau ma launga a ois ned-Deponens song. Wia zan Baischbü in: Laung amoi hii do. Laung zua! Laungz gscheit zua!
Foigende Deponenzia han genau so aktiv, obwois ausschaun wia a passives Woat mid da Foasüm g- dafoa. De do han owa reflexiv und brauchan umbedingt a Peasonalpronom dazua.
Ned zan fawegsln mid Deponenzia han im Boarischn soichane Wöata, wo da Infinitiv und s'Partizip Peafekt Passiv komplet glaich ausschaun. Des bassiad wai de mitlboarischn Dialekt baim PPP oft de Foasüm ge- weka lossn. Im Siidboarischn, oiso in Diaroi, Keantn und dailwais im sidlichn Soizbuag und da untan Schdaiamoak, gibts soiche Homonyme ned, wai doat de Foasüm fum PPP ned weka lossn wiad. Baischbü fia mitlboarische Zeidwöata, wo da Infinitiv genau aso ausschaud wia des Partizip Peafekt Passiv han:
bocha (=PPP).
An Deponens gibts natiali a in aundane Schbrochn, wia zan Baischbü im Oid- und im Neigrichischn, auf Oidiarisch und im Sanskrit, auf Hochdeitsch, in de skandinawischn Schbrochn, auf Holendisch und Japanisch. Auf Englisch und in de romanischn Schbrochn gibts owa im Untaschiad dazua iwahaupt koane Deponenzia.