Da Joshua Aaron Fishman (Shikl Fishman,[1] geboan 1926 in Filadelfia, USA; gstoam 2015 in New York City) is a amearikanischa Schbrochwissnschoftla und Soziolog, dea si fü mid kloane und fum ausschdeam bedrode Schbrochn, Mindahaitnschbroch und de sozialn Auswiakungen fu Zwoaschbrochigkait (Bilingualidet, Diglossi) und Measchbrochigkait (Mulitlingualidet, Polyglossi) bschefdigt hod. Seine Schbezialgebid san a nu Schbrochblanung, Schbroch und etnische Idendidet, Schbroch und Religion und Schbroch ois Mochinsdrument. Da Begrif fu da "Diglossi", so wia a heit fawent wiad, is a fu eam.
Da Fishman Joshua is 1926 in Filadelfia, im Bundesschdod Pennsilvanien fu de USA, auf d Wöd kema. Seine Ötan haum dahoam Jidisch gret, ea is owa in de gauns noamale öfentliche Schui gaunga. Desweng is a schau fu kloa auf zwoaschbrochig aufgwogsn. Saim Fota woa recht wichdig, das a nem Englisch a nu gscheit de Schbroch fu seine Ötan leand und desweng is a zusezlich nu in a Jidisch-schbrochige Schui gaunga.
Fu 1944 bis 1948 hod a auf da Univeasidet fu Pennsylvania schdudiad und an Betschela in Gschicht und an Masda in Psichologi gmocht. Danoch woar a fia kuaze Zeid Schdudent fum Max Weinreich, im berümtn Hearausgeba fu de YIVO-Bladl (Yidisher Visnshaftlekher Institut). Doatn soid a in ana Foalesung da schbeda berümt woane Soz gfoin sei: "a shprakh iz a dialekt mit an armey un flot" (A Schbroch is a Dialekt mid ana Armee und ana Flotn). Da Weinreich Max hod gsogt, es woa oana fu seine Schdudenten dea des ausn Auditorium fiari gschrian hod und da Fishman Joshua hod schbeda gmoand, das des schau ea gwen sei kintad, owa sicha woar a si a neama.
1951 hod da Fishman Max ois Psicholog zum oawatn augfaungt und im söbm Joa hod a a sei Frau de Gella Schweid ghairat. 1953 is a mid seim Dokda (Ph.D.) an da Columbia Univeasidet feati woan, mid ana Oawad iwa "Negatife Schdeareodipn iwa Amearikana fu in Amearika geboane Kinda de in schbeziele Schuin fu untaschiadliche Mindahaitngrupm geengan" (Negative Stereotypes Concerning Americans among American-born Children Receiving Various Types of Minority-group Education).
Dano hod a baim New York City College untaricht, dawai a glaichzeidig schau baim College Board zum foaschn augfaungd hod. 1958 is a Asisdenz-Brofessa woan auf da Pennsylvania Uni und danoch Brofessa auf da Yeshiva Uni in New York, wo a schbeda sogoa Insdidutsfoaschdaund woan is. 1966 is a gauns Foaschungsbrofessa woan, wos a a bis 1988 blim is. In dem Joa is a emearitiad.
Dazua woar a de gaunzn Joa a nu Gostbrofessa fia Linguisdik und Measchbrochige Ausbüdung bai an Haufn fu aundane Unis, auf da Stanford Uni in Kalifoanien, auf da City University in New York und a am Institute for Advanced Study in Princeton.
Da Fishman Joshua is a Füschreiwa und hod iwa 1000 wissnschoftliche Artikl gschrim. Ea hod si bsondas intensif mid soziale Asbekt fu Measchbrochigkaid bschefdigt, mid m Fahötnis fu dominiarade Schbrochn zu dominiade, mid Mindahaitnschbrochn und indigene Schbrochn, Schbrochblanung, am Fahötnis fu Schbroch und etnischa Idendidet, am Fahötnis fu Mocht und Schbroch, und fü aundare Asbekt fu deara Demadik.
Ea hod a in Begrif fum "reverse language shift" definiad, des hoast, ob und wia ma ausschdeabade oda ausgschdoame Schbrochn wida neich belem kau. Untasuachungsobjekt woan do foa oim sei aigane Muadaschbroch, s Jidische, owa a:
Da Begrif "Diglossi", so wia da Fishman Joshua eam faschdaundn hod, hoast dabai oiwai s Fahötnis fu zwoa Schbrochn oda a Dialekt, de nemanaunda in oana Gsöschoft exisdian und a oiwai konkuarian. Diglossi kau entweda zwischn zwoa komplet faschidane Schbrochn exisdian, des hoast Obschdaundschbrochn, owa a genau so zwischn zwoa Variantn fu ana Schbroch, oiso zum Baischbü Hochdeitsch und Dialekt oda deitschs Hochdeitsch und estareichischs Hochdeitsch.
Das da Joshua Fishman bsondas fia kloane dominiade Schbrochn wichdig is, siagt ma a in da Wikipedia, das ma foa oim bai soichane Schbrochn Artikl iwa eam fint, zum Baischbü baim baskischn oda baim galizischn Wikipedia.