Dalan nin Seda

Pangenot na ruta kan Dalan nin Seda

An Dalan nin Seda (Ingles: Silk Road; Chinese: 丝绸之路) iyo sarong katiripunan nin mga rutang pangnegosyo na nagsusugpon sa Subangan asin Solnopan, poon sa ikaduwang siglo BCE sundo sa ika-18 na siglo CE. Ini an tahaw sa ekonomiko, kultural, politikal, asin relihiyosong interaksyon sa mga naaagihang rehiyon.^[1][2][3] “An Dalan nin Seda” harus dapit sa nagkapirang mga pangdagang ruta, pero pwede man na dapit sa pangdagat na ruta na nagsusugpon sa Subangang Asya asin Sur-subangang Asya kaiba an Sur na Asya, Persya, an Arabyanong Rawis, an Haraning Subangan, Subangang Aprika, asin Sur na Europa.

Naguno kan Dalan nin Seda an ngaran kaini sa lukratibong negosyo sa seda na nagpoon sa Dinastiyang Han sa Tsina (207 BCE–220 CE). Mga 114 BCE kan an Dinastiyang Han nagpahiwas sa seksyon kaini sa Sentral Asya kan pangnegosyong ruta kan Dalan nin Seda. An pagpapahiwas iyo partidang pinamayohan kan mga misyon asin eksplorasyon kan Tsinong imperyal na envoy na si Zhang Qian, asin partidang nabilog sa mga serye nin militaryong pagsakop.^[4] An mga Tsino nagkaigwa nin dakulang interes sa pagsiguro sa seguridad kan mga produktong saindang pinapabakal; pinahiwas ninda an Dakulang Pader kan Tsina para maprotektahana an rutang pangnegosyo.^[5]

Nagkaigwa an Dalan nin Sena nin signipikong pagganap sa pag-uswag kan mga sibilisasyonsa Tsina, Korea,^[6] Hapon,^[2] an subkontinenteng Indyano, Iran, Europa, an Horn kan Aprika asin Arabya, an pagbukas kan halabang-distansyang politikal asin ekonomikong relasyon sa tahaw kan mga nasambit na sibilisasyon.^[7] Maski ngani na seda an mayor na bagay na pigeeksport gikan sa Tsina para sa negosyo, nagkapirang mga bakalon asin ideya an napagribayan, kabali na an mga relihiyon (urog na an Budismo), sinkretikong pilosopiya, siyentipikong pagkadiskobre, asin mga teknolohiya arug kan papel asin pulbura nin badil. Kaya an Dalan nin Seda iyo bako sanang ruta para sa kultura pero iyo man sa ekonomikang tuyo sa mga sibilisasyong naggamit kaini.^[8] An mga kahelangan, pinakanotable an salot, naglakop man sa Dalan nin Seda.^[9]

Sa presenteng panahon, an negosyon sa Dalan nin Seda nangyayari sa daga asin sa dagat. Igwa nin nagkapirang mga proyekto na yaon sa irarom kan ngarang “Bagong Dalan nin Seda” para mapahiwas an imprastrukturang transportasyon sa lugar nin mga historikong ruta nin negosyo. An pinakabistado siguro iyo an Tsinong Belt and Road Initiative (BRI).Kan Hunyo 2014, an UNESCO pigdesigna an Chang'an-Tianshan na koridor kan Dalan nin Seda bilang sarong Pankinában na Pamanang Lugar. An porsyon sa Indya iyo yaon sa lista nin tentatibong sityo.

Panluwas na takod

• Silk Road Atlas (University of Washington)
• The Silk Road, sarong historikal na pagtanaw ni Oliver Wild
• The Silk Road Journal, sarong libreng yayaong pang-iskolar na journal na pinapadalagan ni Daniel Waugh
• The New Silk Road – sarong lektura ni Paul Lacourbe sa TEDxDanubia 2013
• Escobar, Pepe (February 2015). Year of the Sheep, Century of the Dragon? New Silk Roads and the Chinese Vision of a Brave New (Trade) World, sarong sanayday sa Tom Dispatch

Toltolan

1. Miho Museum News (Shiga, Japan) Volume 23 (March 2009). "Eurasian winds toward Silla". Archived from the original on 9 April 2016.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
2. Gan, Fuxi (2009). Ancient Glass Research Along the Silk Road. Shanghai Institute of Optics and Fine Mechanics, Chinese Academy of Sciences (Ancient Glass Research along the Silk Road, World Scientific ed.). p. 41. ISBN 978-981-283-356-3. Archived from the original on 27 February 2018.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
3. Elisseeff, Vadime (2001). The Silk Roads: Highways of Culture and Commerce. UNESCO Publishing / Berghahn Books. ISBN 978-92-3-103652-1. 
4. Boulnois, Luce (2005). Silk Road: Monks, Warriors & Merchants. Hong Kong: Odyssey Books. p. 66. ISBN 978-962-217-721-5. 
5. Xinru, Liu (2010). The Silk Road in World History New York: Oxford University Press, p. 11.
6. "Proto–Three Kingdomsof Korea | Silk Road". UNESCO (in English). Archived from the original on 23 February 2017. Retrieved 23 February 2017.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
7. Jerry Bentley, Old World Encounters: Cross-Cultural Contacts and Exchanges in Pre-Modern Times (New York: Oxford University Press, 1993), 32.
8. Jerry Bentley, Old World Encounters: Cross-Cultural Contacts and Exchanges in Pre-Modern Times (New York: Oxford University Press, 1993), 33.
9. "Ancient bottom wipers yield evidence of diseases carried along the Silk Road". The Guardian. 22 July 2016. https://www.theguardian.com/science/2016/jul/22/ancient-bottom-wipers-yield-evidence-of-diseases-silk-road-chinese-liver-fluke.