General Santos
General Santos | |
|---|---|
 | |
 Kinamumugtakan kan General Santos | |
 | |
| Tagboan: 6°7′12″N 125°10′12″E Tagboan: 6°7′12″N 125°10′12″E | |
| Nasyon | Filipinas |
| Pigtugdas | Agosto 18, 1947 |
| Barangay | 26 |
| Pamamahala | |
| • Lider | Ronnel Rivera |
| • Electorado | 360,232 votantes (9 Mayo 2022) |
| Hiwas | |
| • Kabuuhan | 492.86 km2 (190.29 sq mi) |
| Elebasyon | 197 m (646 ft) |
| Populasyon (Mayo 1, 2020)[1] | |
| • kabuuhan | 697,315 |
| • Densidad | 1,400/km2 (3,700/sq mi) |
| • Saro | 175,345 |
| Economia | |
| • Klase | primero klaseng syudad |
| • Ingresos | ₱2,930,708,494.09 (2020) |
| • Activos | ₱8,093,300,589.10 (2020) |
| • Pasivos | ₱1,982,845,999.87 (2020) |
| • Gastos | ₱3,557,000,068.34 (2020) |
| Kodigo nin postal | 9500 |
| PSGC | 126303000 |
| Kodigo telefonico | 83 |
| Tataramon | Tataramon na Hiligaynon Tataramon na Cebuano Tataramon na Tboli Tataramon na Blaan tataramon na Tagalog |
| Websityo | www |
An General Santos sarong primera klase syudad na namumugtak sa probinsya nin South Cotabato, Filipinas. An designadong zip code kaini iyo 9500.
Sosog sa sensus kan 1 Mayo 2020, igwa ining 697,315 katawong nag-eerok digdi sa 175,345 kaharongan.
Igwa ining sukol na 492.86 kilometro kwadrado.
An syudad na ini napapalibotan nin tolong banwaan kan probinsya nin Sarangani asin kan limang banwaan nin South Cotabato, an Alabel, Malungon, Maasim, Polomolok asin T'boli. An ekonomiya kaini masabing agro-industriyal. Bilang katakin na parte kan SOCCSKSARGEN, nagigin nang nangengenot na patanoman kan mga mayor na produkto agrikultural: mais, niyog, kopra, pinya, asparagus asin kan paroy. Igdi nagdadakula naman an patanoman kan mga iba-ibang klaseng prutas, patatas, mga gulayon, mga burak asin kan okra. Hale man igdi an dakulang produksyon nin mga sira asin kan inaapod na sashimi grade tuna.
An syudad na ini tolong beses naggawad kan onra komo "Most Competitive City" kan Filipinas kan mga taon na 1999-2000 (all cities category) 2000-2001 (mid-sized category) asin 2007 (mid-sized category).
Agi-agi
[baguhon | baguhon an source]Sarong grupo na pinamayohan ni Hen. Paulino Santos an naghuros sa kahiwaasan kan daga sa may Sola' nin Sarangani (Sarangani Bay) kan Pebrero 27, 1939 sa pagbanwa igdi. Nangyari ini huli sa programa kan National Settlement Administration na ipigtolod kan gobyerno nasyonal. Sa masurunod pang mga taon dakul pang nagharalesa Luzon asin Visaya sa pagbanwa igdi. Resulta kan hiro na ini, si mga tal na taga-igdi, an mga Bilaan, medyo naapi asin nagkawararan dagang pinagbubuhayan asin naroso' sinda sa kabukiran. An sitwasyhon na ini nata'wan nin hustisya kan maaprobaran an Indigenous People's Right Act (IPRA law RA 8371) kun saen an mga etinikong minoriya pigpakusog an saindang pagpupugol sa mga dati nindang dagang binabanwaanan.
Kan Enero 1948, huli sa pwersa kan Ley Republika Nu. 82, an Distrito nin Buayan pinatindog na bilang sarong tunay nang banwaan na an sakop sa pagdolonan niya nakaiba an mga munisipyo nin Alabel, Glan, Malapatan, Malungon asin Polomolok, mga banwaan na dati sakop kan Sarangani asin south Cotabato. enot na alkalde niya iyo si Irineo I. Santiago.
Makalihis an anom na taon, kan Hunyo 1954, an Munisipyo kan Buayan pinangaranan nang General Santos sa pagromdom sin pag'onra sa tawong nagpoon kan pagbanwa kan lugar. Nangyari ini huli sa pwersa kan Ley Republika Nu. 1107 na pig'amaan ni Kongresista Luminog Mangelen kan probinsya nin Cotabato.
Poon 1963 abot 1967, sa panahon kan administrasyon ni Alkalde Lucio A. Velayo, nagin mauswag na husto an munisipyo ta dakul na mga darakul na korporasyon an nagklaraag negosyo sa lugar, siring kan Dole Philippines, General Milling Corporation asin an UDAGRI. INi pwede na kuta magin sarong syudad, lagad an mga residente nagsayuma ta an hiro ni KOngresista Salipadea Pendatun gibohon an General Santos na syudad alagad magdara kan pangaran na Rajah Buayan.
Alagad sa pwersa naman kan Ley Republika Nu. 5412, petsado Hulyo 8, 1968, na an nag'ama iyo si Kongresista James L. Chiongbian, an munisipyo kan General Santos ginibo nang sarong syudad. Nainaguraran ini sa saiyang pagka-syudad kan Septyembre 5 parehong taon. Si Antonio C. Acharon an pinaka'enot na alkalde nagtukaw sa bagong syudad. Kan 1988, duwang polong taon naka-agi, an syudad ipigdeklara na bilang urbanisado nanggad na syudad (highly urbanized city).
Heograpiya
[baguhon | baguhon an source]An General Santos yaon sa parteng habagatan kan Filipinas. Namomogtak sa latitud na 6°7'N 125°10'E. An syudad sur-subangan kan Manila, sur-subangan kan Cebu asin sur-solnopan kan Davao. An hiwas kan dagang agrikultural niya naabot sa 17,489 na ektarya, 32.63% na parte kan saiyang kadagaan.
Mga Barangay
[baguhon | baguhon an source]An syudad kan General Santos bnababanga sa 26 barangay.
- Apopong
- Baluan
- Batomelong
- Rajah Buayan
- Bula
- Calumpang
- City Heights
- Conel
- Dadiangas East (Pob.)
- Dadiangas North
- Dadiangas South
- Dadiangas West
- Fatima
- Katangawan
- Labangal
- Lagao (1st & 3rd)
- Ligaya
- Mabuhay
- Olympog
- San Isidro (Lagao 2nd)
- San Jose
- Siguel
- Sinawal
- Tambler
- Tinagacan
- Upper Labay
Transportasyon
[baguhon | baguhon an source]
An syudad iyo na an pigdudulok sa paghanap kan mga lingaan, dalanon, togtog asin kulturu sa
SOCCSKSARGEN. Sa ayre, sa dagat asin sa dagang transportasyon, madali maabot an arin man na parte kan Filipinas. an syudad iyo an base kan ika-2ng pinakadadakulang palayugan asin igwang saro sa pinakamodernong doongan nin mga bapor sa bilog na nasyon.
- Sa ayre
An General Santos International Airport iyo na an pinakadakulang aeropuerto sa Mindanao. Igwang laba na 3,227-meter na pahugpaan na kayang maakomodar an mga jet arog kan Airbus 340 asin Boeing 747. May direktang palayog ini sa Manila, Cebu paagi kan Philippine Airlines asin Cebu Pacific.
- Dagat
An Doongan kan Makar konsideradong pinakamarhay sa bilog na nasyon. Siya may pantalan na an laba 740 metro asin an lakbang 19 metro. Ini hinahalean kan gabos na biyahe pasiring sa mga mayor na destinasyon sa Filipinas. An Negros Navigation, WG&A asin Sulpicio Lines an mayor na mga linya nin bapornagbibiyahe igdi, pasahero asin kargamento an dara.
- Sa tinampo
Byahe sa lansangan madali na. Labing 400 na bus asin mga dyip an nagdadalagan paluwas asin palaog kan [[SOCCSKSARGEN]. Mga taksing naka'air-con asin mga paarillahan na mga kotse/van madali makontrata. An Pan-Philippine Highway, an mayor na tinampo, iyo an nagtatarakod kan gabos na mga lansangan sa kahiwasan kan Mindanao.
Industriya
[baguhon | baguhon an source]An Gensan igwang ded kalidad na Fishport Complex na may 750-meter quay asin 300-meter wharf na kayang magserbisyo sa 2,000 na GT reefer carriers. Igwa man ini nin pasilidad sa refrigeration kayang maglaog nin 1,500 kilong karne o anoman na sasarayon na dai mag'aya. May planta nin yelo man na aro-aldaw kayamng magproducir nin 40 toneladang yelo. An brine, air blast asin contact freezers mga pasilidad pang makukua igdi.
Rekursos
[baguhon | baguhon an source]An elektrisidad an nagtatao iyo an SOCOTECO II, taga'tingi' kan National Power Corporation. An tubig na suplay naghahale man sa GSC Water District.
Komunikasyon
[baguhon | baguhon an source]An komunikasyon madali na ta yaon na an mga internet providers igdi apwera pa kan serbisyo kan Smart, Globe asin Suncellular.
Negosyo
[baguhon | baguhon an source]Igwa igdi nin 59 bangko, 40 an komersyal, 5 an savgings, asin 1 an kooperatiba. May 7 man na rural bank. Apwera pa kaini, igwa nin 49 sangraan kun padalian an pangangaipoo saka 48 lending na institusyon. An estadistikang ini nagono kan taon 2000.
Kan parehong taon man, 1,505 na medium asin darakulang kompnya na nagrehistro asin naghalagang Php 1.899 billion an naglaog na investment na nagtaong empleo sa 4,361. Sa porsentahe, 76.03% an nadagos sa negosyong nagtataong serbisyo, 9.77% sa wholesale/retail trade, 4.38% sa manufacturing asin an ibang tada, nadagos sa mining & quarrying.
Edukasyon
[baguhon | baguhon an source]
An syudad nin General Santos [1] Archived 2017-10-20 at the Wayback Machine. iyo an sentro nin edukasyon sa Rehiyon XII. Igwa igdi nin duwang unibersidad asin dakul pang ibang mga iba-ibang pang mga eskwelahan.
An Mindanao State University-General Santos iyo an enot na unbersidad sa syudad na pampubliko asin an Notre Dame of Dadiangas University iyo an enot na pribadong unibersidad.
Mga kolehiyo
[baguhon | baguhon an source]- Mindanao State University - General Santos City
- International Computer Access Program Foundation Inc.(ICAP)
- Joji Ilagan Career Foundation Inc.(JIC-FI)
- Notre Dame-Sienna College of General Santos City(ND-SCGSC)
- ACLC College-General Santos City Archived 2009-09-26 at the Wayback Machine.
- Mindanao Polytechnic College(MPC)
- Holy Trinity College(HTC)
- Golden State College(GSC)
- Ramon Magsaysay Memorial Colleges(RMMC)
- AMA Computer College(AMACoC)
- STI College(STIC)
- ACA Sargen Foundation, Inc. (ASFI)
- General Santos Doctors' Foundation College Inc.(GSDF)
- Brokenshire College-General Santos(BS-GSC)
- General Santos Foundation College Inc.(GFI)
- South Ranex College(SRC)
- Cronasia Foundation College (CFC)
Segundaryang eskwelahan (pribado)
[baguhon | baguhon an source]- Notre Dame of Dadiangas University-Integrated Basic Education(NDDU-IBEd)
- Notre Dame of Lagao(NDL)
- Notre Dame of General Santos City(ND-GSC)
- Notre Dame-Sienna College of General Santos City High School Department(ND-SCGSC)
- Quantum Academy of General Santos City(QA-GSC)
- Holy Trinity College-High School Department(HTC-HS)
- New Era University-General Santos City(NEU-GSC)
- Stratford International School Foundation Inc.(SIS)
- Chong Hua High School(CHHS)
- Shalom Crest Wizard Academy(SCWA)
Segundaryang eskwelahan (pampubliko)
[baguhon | baguhon an source]- Mindanao State University-College of Education Training Department(MSU-CETD)
- Lagao National High School(LNHS)
- General Santos City High School(GSCHS)
- Ireneo National High School(INHS)
- Fatima National High School(FNHS)
- Antonino G. Busano Sr. High School(AGBSHS)
Pagkakan
[baguhon | baguhon an source]Huli ta dagya' an produksyon nin sira na ginugusi sa dagat asin mga pananom sa saiyang negosyong pan'agrikultura, an syudad dakul nanggad na masisiram na luto sa saiyang mga restoran asin mga resto bar, siring kan TUNA asin OPAH("Dayana") na sineserbi sa pambihirang luto na inaapod na SUTUKIL:SUGBA. Ini hinohoom sa sarsa asin sinusugba/inaasal sa oring dangan dinodogdog sa toyomansi.
Igwa man kan masisiram na luto na inaapod na TULA (sopa na may laya, sibulyas, tanglad, petsay asin kamatis) asin an KINILAN ( mga pinidasong sira binuntog sa suka, shallot, kukumber asin paminta).
Mga pintakasi
[baguhon | baguhon an source]May pintakasing pinapaorog sa Gensan, an inaapod na Kalilangan Festival kun saen tampok ninda an mga pigura kan sirang tuna asin an pagrokyaw kan maray na pag'iribahan kan mga namamanwaan asin mga lider kan iba-ibang etnikong grupo. An kalilangan boot sabihon pintakasi, pagrokyaw. Nabibilog ini sa porma nin ritwal asin seremonya kan mga kinaugalean na kostumbre kan lugar. Yaon man igdi an sayaw, awit asin paurumbasan sa maogmang pagsartaro kan mga namamanwaan.
May Tuna Festrivbal an GenSan kun Septyembre sa pagromdom kan dakulang papel kani komo sentro kan produksyon kan sirang tuna asin sa mga parada tinatampok an pigura nin tuna. May mga pasaling luto sa tuna sa pasiraman kaini sa pagtaong kaogmahan.
Demograpiko
[baguhon | baguhon an source]| Taon | Tawo | ±% p.a. |
|---|---|---|
| 1903 | 33 | — |
| 1918 | 9,787 | +46.15% |
| 1939 | 14,115 | +1.76% |
| 1948 | 32,019 | +9.53% |
| 1960 | 84,988 | +8.47% |
| 1970 | 85,861 | +0.10% |
| 1975 | 91,154 | +1.21% |
| 1980 | 149,396 | +10.38% |
| 1990 | 250,389 | +5.30% |
| 1995 | 327,173 | +5.14% |
| 2000 | 411,822 | +5.06% |
| 2007 | 529,542 | +3.53% |
| 2010 | 538,086 | +0.58% |
| 2015 | 594,446 | +1.92% |
| 2020 | 697,315 | +3.19% |
| Toltolan: Philippine Statistics Authority[2][3][4][5] | ||
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ "2020 Census of Population and Housing (2020 CPH) Population Counts Declared Official by the President". Hulyo 7, 2021. Check date values in:
|date=(help) - ↑ Sensus kan Populasyon (2015). "Rehiyon XII (Soccsksargen)". Kabuuhang Populasyon kan lambang Provincia, Syudad, Banwaan asin Barangay. PSA. Retrieved 20 Jun 2016.
- ↑ Census of Population and Housing (2010). "Rehiyon XII (Soccsksargen)". Kabuuhan populasyon sa lambang Provincia, Syudad, Banwaan asin Barangay. NSO. Retrieved 29 Jun 2016.
- ↑ Mga Sensus kan Populasyon (1903–2007). "Rehiyon XII (Soccsksargen)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.
- ↑ "Province of South Cotabato". Municipality Population Data. LWUA Research Division. Retrieved 17 December 2016.
