Naga (tinanom)

An naga^[1] o narra sarong pantropikal na genus nin mga kahoy sa pamilyang Fabaceae. Kadaklan kan mga pinagkukuanan nin pasagi' na gamit na gayo sa konstruksyon asin an kahoy kaini makunot, matagal, pino an supat. Angay na gayo ini sa paggibong mga mwebles arog kan lamesa, aparador, kabinet asin iba pa. Alagad, huli ta may katagasan, likay nanggad an pagpako igdi ta nagatak kun sala sa pakapako ta magisik bakong arog kan palo-tsina na malumoy.^[2]^[3]

Industriyal na gamit

May pula asin puting narra. An salong kaini (tagok pag linugadan an ubak) ginagamit sa pagpapusog sa mga sabod, sa paggibong barnis asin iba pang gamit industriyal. An salong nagagamit man sa pagtugma o pagtina' asin saro' sa importanteng ingrediente sa paggibo nin olor.

Medisinal na pakinabang

Komo medisinal na tinanom, an naga nakakarahay sa helang na diabetes, panlaban sa mga impeksyon, pampahale nin mga kulogo o mga bukol asin mga panaw, pampakulpa' sa kulog tulak dara nin pagregla, asin problema sa prostrate. Siring man ini nahugas sa anoman na mga toxin sa hawak. An ubak na dinokdok kaini ginagaga' man saka an likido iniinom; maray ini sa dysentery, sa pagbubugris. An tsa sa narra pambulong man daa sa amotol (leprosy), kalentura, rheumotoid arthritis. Nadiskubre man na an ginaga' kaini maray na inomon nin mga pasyenteng may HIV/AIDS ta nabalik apetito ninda, nagigin normal an timbang, nalinig an kublit sa mga lugad-lugad; an mga gapo-gapo natipon sa bato asin butog natutunaw, natoltol pag'iihi, napakusog sa hawak laban sa sipon o kalentura.^[4]^[5]^[6]