Paroy
| Paroy | |
|---|---|
| |
| An tinanom na paroy | |
| |
| An bunga kan paroy na kun saen mahihiling an tipasi kaini | |
Sayantipiko na klasipikasyon 
| |
| Kahadean: | Plantae |
| Klado: | Angiosperms |
| Klado: | Monocots |
| Klado: | Commelinids |
| Orden: | Poales |
| Pamilya: | Poaceae |
| Klado: | BOP clade |
| Subpamilya: | Oryzoideae |
| Tribo: | Oryzeae |
| Subtribo: | Oryzinae |
| Genus: | Oryza |
| Espesyes: | O. sativa
|
| Ngaran binomyal | |
| Oryza sativa | |
An paroy (Oryza sativa) pagkakan na gayo kan dakulang parte kan populasyon nin kinaban. Ini sarong tinanom na natubo sa parteng tropikal kan kinàban orog na sa Latin America, sa Subangan, Habagatan asin Sur-subangan na Asya, Aprika, norteng Italya, asin sa Sulnopan na Baybayon kan Amihanan na Amerika. Masabi na an bagas (na paroy) iyo an ika-duwang tipasi na cereal na kinukunsomong gayo igdi sa kinaban, sunod sa mais.
Iyo iyan an klase nin pig-oomang paroy na an mga cultivars iyo an komun sa bilog na kinaban, asin enot na nagin domestikado sa Salog Yangtze basin sa Tsina 13,500 sagkod kan 8,200 na taon an nakaagi.[1][2][3][4]
Sarong tradisyonal na pagkakan sa Aprika, an bagas may potensyal sa pagpakaray kan nutrisyon, igantad an seguridad sa pagkakan, magtolod kan pag'asenso sa mga rural na lugar asin magsuporta sa pagaataman sa karahayan kan kadagaan. An bagas natao kan saro kalimahan kan calorie nakokonsumo sa bilog na kinaban. An kahalagahan kan bagas dakulang gayo mala ta kan taon 2008, magkapirang gobyerno asin mga paratingi nin bagas nagpoon magrasyon kan suplay kan tipasing ini huli sa katakotan na magigin maipo an bagas sa merkado kan kinaban. Inaapod na paroy ini kun tinanom o an bunga an tinotomoy, bagas kun namolino na, asin maluto kun sinapna' na alagad, an saro-sarong maluto inaapod na hima (o, nima). Binsâ man an apod kan kinakapaw na sabaw sa pigsasapna' na bagas. Sarong klaseng bagas na pansalak mansana sa mga luto na koro-kakanon iyo an palagadan, bagas na lila sa kolor asin mahamyo.
Sa Bikol, an bagas na mapulot kun sinasapna' inaapod na pulotan asin an bakong mapulot, inaapod na baranay. An saro-sarong bunga kan paroy inaapod na tipasi, kun ini tuyong pananom inaapod na banhi. Sa pre-Hispanikong panahon sa Kabikolan, dakulon na species nin paroy an tinatanom pa alagad sa lawig asin lakaw nin panahon ini nagkapuruho' asin nagkawarara na. Kun mamaanan an Vocabulario na binilog ni Marcos de Lisboa kan mga taon 1600, uya an magkapirang mga paroy na lakop na pananom kaidto: malictay, guimpad, tinoon, tinogos, maloon, tinoma, tangong, hinipon, dongdong, hangbas, cabong, batangon, binachao, barawa, dala, dalosamat, daras, dibaclon, boracnaga, cadosog, lagoti, cocondato, guinapas, carangcang, manloay, manocnon, manonglay, paraya, sumagyad, sablay, bulao, yumocyoc, tipocol, dinamulag, banglag.
Kataytayan nin mga ladawan
[baguhon | baguhon an source]-
"Tayangaw" na nakatugdon sa Paroy -
Burak kan paroy -
Ba'gong tanom na paroy -
Pag tanom kan paroy sa Bhutan -
Rice Smut sa Tagbong, Pili, Camarines Sur (Paroy na may helang na smut)
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ Normile, Dennis (1997). "Yangtze seen as earliest rice site". Science 275 (5298): 309–310. doi:.
- ↑ Vaughan, DA; Lu, B; Tomooka, N (2008). "The evolving story of rice evolution". Plant Science 174 (4): 394–408. doi:. https://www.researchgate.net/publication/222526251.
- ↑ Harris, David R. (1996). The Origins and Spread of Agriculture and Pastoralism in Eurasia. Psychology Press. p. 565. ISBN 978-1-85728-538-3.
- ↑ Zhang, Jianping; Lu, Houyuan; Gu, Wanfa; Wu, Naiqin; Zhou, Kunshu; Hu, Yayi; Xin, Yingjun; Wang, Can; et al. (December 17, 2012). "Early Mixed Farming of Millet and Rice 7800 Years Ago in the Middle Yellow River Region, China". PLOS ONE 7 (12): e52146. doi:. PMID 23284907. Bibcode: 2012PLoSO...752146Z.
