Tataramon na Äynu

Dai ini ikaribong sa tataramon na Ainu.

Äynu
ئەينۇ‎, Äynú
Subong sa	Tsina
Rehiyon	Xinjiang
Subong	Äynu
Subong na mga parataram	6,600 (2000)[1]
Pamilya nin Tataramon	Turkiko Ordinaryong Turkiko Habagatan na Turkikong Siberyano[2] Äynu
Sistema nin pagsurat	Iskriturang Arabiko
Mga kodigo nin tataramon
ISO 639-3	aib
Glotologo	ainu1251
ELP	Ainu (China)
An mapa na nagpapahiling kan Kinamumugtakan kan tataramon na Äynu (red) sa laog kan Xinjiang
Pwedeng igwang mga simbolong IPA phonetic sa Unicode sa pahinang ini. Hilingon an IPA chart para sa Ingles para sa lyabeng sa pagtaram basado sa Ingles.

An tataramon na Äynu iyo an sarong kriptolekto na Turkiko na ipinagtataram sa Kasulnopan na nasyon na Tsina. Kabali an tataramon sa Karluk asin itinuturing na sarong diyalekto kan tataramon na Uyghur. Inaapod ini kan pirang mga linguwista nin tataramon na halo, nin huli ta sa pagkakaigwa kaini nin kadaklan nin gramatikang Turkiko, esensyalmente an tataramon na Yugur (harani sa Gurang na Uyghur), alagad an leksikon kaini igwa nin sarong dakulaon na proporsyon nin panginot na Iranyano kung pagbabasehan an mga nilalaog na bokabularyo kaini sa tataramon.^[3] Samakatuwid, parating naitatakod an tataramon na ini sa grupo kan mga Iranyano sa pamilya nin mga tataramon kan Indo-Europyano.

An ibang mga linguwista nakikipag-iwalan na dai kaini nasusustehiran an mga teknikal na pangangaipuhan kan sarong halo-halong tataramon.^[4] Ipigtataram ini kan mga Äynu, sarong nomadikong mga tawo, na piggagamit ini tanganing mamantinir an saindang komunikasyon na sekreto gikan sa mga tagaluwas.

Pangaran kan tataramon

Midbid an tataramon sa kadakol na manlainlain na mga baybay, kabali digdi an Abdal,^[1] Aini, Ainu, Ayni, Aynu, Eyni asin Eynu.^[5] An baybay na Abdal (ئابدال) parating ginagamit sa mga mapagkukuanan nin Uyghur. An mga gunuan nin Ruso naggagamit nin Eynu, Aynu, Abdal (Эйну, Айну, Абдал) asin an mga Intsik naggagamit nin pagbaybay na Ainu. An mga Äynu pig-aapod ninda an saindang tataramon na Äynú (ئەينۇ, xx [ɛjˈnu]).

Pagheheras nin Heograpiko

Pigtataram an Äynu sa Kasulnopan na Tsina kasabay kan mga Muslim na Alevi^[6][7][8] sa Xinjiang sa gilid kan Disyerto nin Taklimakan sa Basin nin Tarim.

Paggamit bilang sekretong tataramon

Bilingwal an gabos na Einu ; nanunudan ninda an tataramon na Uyghur dawa sa pagkaaki, na piggagamit ninda sa anuman na panluwas na pakikipag-takudan.

An mga natatadang mga parataram kan Äynu iyo an mga adultong kalalakihan, na nahiling na nagtataram kaini sa luwas kan saindang iniirokan tanganing magkipag-ulayan nin dai nasasabutan kan iba. Pigtataram an Uyghur sa mga tagaluwas na dai nagtataram nin Äynu asin sa harong pag dai na ini kaipuhanan na itago an pagtaram.^[9]

Palatanugan

Gikan sa ponolohikal asin punto de vista kan gramatika, akmang akma an tataramon na Aynu sa diyalektong Uyghur, kung sain ini isinasaalang-alang sa sarong pagkakataon. Parati, halimbawa, tultol na na paghihiras nin mga indicator na sinubli gikan sa Uyghur: .lar / .ler (plural), .da / .de / .ta / .te (lokatibo), .raq / .rek (comparative degree), atbp. [Lee-Smith 1996b: 856], cf.:

Äynu	Uyghur	Pagpalistaramon	-	xana.da	oj-dа	‘sa harong’	-	aeb.de	tunda	‘sa banggi’	-	xurd.raq	kichik.rak	‘dikit’	-	kemte.rek	yash.raq	‘hubin’

Mga katanog

Mga ponemang katanog

	Labial		Alveolar		Palatal		Velar		Uvular		Glottal
Plosive	p	b	t	d			k	ɡ	q
Affricate					t͡ʃ	d͡ʒ
Fricative		v	s	z	ʃ				χ	ʁ		ɦ
Nasal	m		n				ŋ
Flap/Tap			r
Lateral			l
Approximant					j

Mga patanog

Mga patanog kan Äynu

Mga pabilang

An mga pabilang kan Äynu sinublian gikan sa Persyano:^{[nangangaipo nin toltolan]}

Mga pabilang sa tataramon na Äynu

Numero	Tataramon na Äynu	Tataramon na Bikol Sentral
1	yäk	saro
2	du	duwa
3	si	tolo
4	čar	apat
5	pänǰ	lima
6	šäš	anom
7	häp(t)	pito
8	häš(t)	walo
9	noh	siyam
10	dah	sampulo
20	bist	bente duwampulo
100	säd	sanggatos sarong gatos
1000	hazar	sangribo sarong ribo

Mga tala

1. Äynu sa Ethnologue (18th ed., 2015)
2. "Ainu (Tsina)". Glottolog (in English). 
3. Bakker, Peter (2003). "Mixed Languages as Autonomous Systems". In Matras, Yaron; Bakker, Peter. The Mixed Language Debate: Theoretical and Empirical Advances (in English). Berlin: Mouton de Gruyter. pp. 107–150. ISBN 978-3-11-017776-3. 
4. Johansson (2001)
5. Lee-Smith, Mei W. (1996). "The Ejnu Language". In Wurm, Stephen A.; Mühlhäusler, Peter; Tyron, Darrell T. Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas, Volume 2, Part 1 (in English). Berlin: Mouton de Gruyter. p. 851. ISBN 978-3-11-013417-9. 
6. Louie, Kam (2008). The Cambridge Companion to Modern Chinese Culture (in English). Cambridge: Cambridge University Press. p. 114. ISBN 978-0-521-86322-3. 
7. Starr, S. Frederick, ed. (2004). Xinjiang: China's Muslim Borderland (in English). London: Routledge. p. 303. ISBN 978-0765613189. 
8. Bader, Alyssa Christine (2012). Mummy Dearest: Questions of Identity in Modern and Ancient Xinjiang Uyghur Autonomous Region (Thesis) (in English). Whitman College. p. 31. 
9. Johansson (2001), p. 22

Mga toltolan

• Hayasi, Tooru (1999). A Šäyxil Vocabulary: A Preliminary Report of Linguistic Research in Šäyxil Village, Southwestern Xinjiang (in English). Kyoto: Faculty of Letters, Kyoto University. 
• Hayasi, Tooru (2000). "Lexical Copying in Turkic: The Case of Eynu". In Göksel, Asli; Kerslake, Celia. Studies on Turkish and Turkic languages: Proceedings of the Ninth International Conference on Turkish Linguistics, Oxford, 1998 (in English). Wiesbaden: Harrassowitz. pp. 433–439. ISBN 3-447-04293-1. 
• Johansson, Lars (2001). Discoveries on the Turkic Linguistic Map (PDF) (in English). Stockholm: Svenska Forskningsinstitutet i Istanbul. ISBN 91-86884-10-7. 
• Ladstätter, Otto; Tietze, Andreas (1994). Die Abdal (Äynu) in Xinjiang (in German). Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. ISBN 3-7001-2076-1. 

Mga panluwas na takod

• Mga pabilang sa Äynu Archived 2009-07-27 at the Wayback Machine.

Plantilya:Mga tataramon kan Tsina Plantilya:Mga tataramon na Turkiko