Іван Кулібін

Іван Кулібін
	Іван Кулібін
	па-расейску: Иван Петрович Кулибин
	Партрэт І. Кулібіна (Эрмітаж)
Род дзейнасьці	мэханік-вынаходнік
Дата нараджэньня	21 красавіка 1735
Месца нараджэньня	Падноўе; Ніжагародзкі павет; Ніжагародзкая губэрня; Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	30 ліпеня (11 жніўня) 1818
Месца сьмерці	Ніжні Ноўгарад
Грамадзянства	Расейская імпэрыя
Занятак	інжынэр
Месца працы	Пецярбурская акадэмія навук[d];
Дзеці	Аляксандар Кулібін
	Іван Кулібін у Вікісховішчы

Іва́н Кулі́бін (21 красавіка 1735, Падноўе, Ніжагародзкі павет — 30 ліпеня (11 жніўня) 1818, Ніжні Ноўгарад) — выбітны расейскі мэханік-вынаходнік.

Біяграфія

«Усе свае думкі на вынаходзтва казьне й грамадзтву карысных машынаў».

— Іван Кулібін

Кулібін нарадзіўся ў сям’і дробнага гандляра ў паселішчы Падноўі Ніжагародзкага павету. У юнацкім узросьце навучыўся сьлясарнай, такарнай і гадзіньнікавай справе. У 1764—1767 гадах Кулібін вырабіў унікальны кішэнны гадзіньнік. У ягоным корпусе апроч уласна гадзіньнікавага мэханізму зьмяшчаліся яшчэ й мэханізм гадзіньнікавага бою, музычны апарат, які прайграваў некалькі мэлёдыяў, і складаны мэханізм дробненькага тэатру-аўтамату з рухомымі фігуркамі (цяпер гадзіньнік захоўваецца ў музэі Эрмітаж). Кулібін двойчы (у 1792 і ў 1799) зьбіраў знакаміты гадзіньнік Паўлін^[1] працы ангельскага мэханіка Джэймза Кокса, якія ўвесь час экспануюцца ў Павільённай залі Малога Эрмітажу.

З 1769 годзе й на працягу больш за 30 гадоў Кулібін кіраваў мэханічнай майстэрняй Пецярбурскае акадэміі навукаў. Кіраваў вытворчасьцю станкоў, астранамічных, фізычных і навігацыйных прыбораў і прыладаў.

Да 1772 году Кулібін распрацаваў некалькі праектаў 298-мэтровага аднааркавага моста празь Няву з драўлянымі рашэцістымі фэрмамі. Ён пабудаваў і выпрабаваў вялікую мадэль такога моста, упершыню ў практыцы мостабудаваньня паказаўшы магчымасьць мадэляваньня моставых канструкцыяў. У наступныя гады Кулібін вынайшаў і вырабіў шмат арыґінальных мэханізмаў, машынаў і апаратаў. Сярод іх — ліхтар-пражэктар з парабалічным адбівальнікам з драбнюткіх люстэркаў, рачное судна з вададзейным рухавіком, якое перасоўваецца супраць плыні (гл. Вадаход), мэханічны экіпаж з пэдальным прывадам.

Пераважная большасьць вынаходстваў Кулібіна, магчымасьць выкарыстаньня якіх пацьвердзіў наш час, тады не была рэалізавана. Дзіўныя аўтаматы, пацешныя цацкі, мудрагелістыя фаервэркі для натоўпу — толькі гэта ўражвала тагачасных сучасьнікаў.

Нястомны наватар, у хатнім побыце і звычках Кулібін быў кансэрватыўны. Ён ніколі не паліў тытунь і не гуляў у карты. Пісаў вершы. Любіў прошаныя вечары, хоць на іх толькі балакаў і жартаваў, бо быў абсалютна непітушчым. Пры двары, сярод вышываных мундзіраў заходняга краю, Кулібін у даўгакрысым кафтану, высокіх ботах і з акладзістай барадою здаваўся прадстаўніком іншага сьвету. Але на балях ён зь невычарпальным досьціпам адказваў на насьмешкі, разьмяшчаючы да сябе лагоднаю гаманлівасьцю і прыроджанай добрай якасьцю ў абліччы.

Сям’я і дзеці

Іван Кулібін быў тройчы жанаты, у трэці раз жаніўся ўжо 70-гадовым старым, і трэцяя жонка нарадзіла яму трох дочкаў. Усяго ў яго было 11 дзяцей (7 хлопчыкаў і 4 дзяўчынкі). Усім сваім сынам ён даў адукацыю.

Памяць

У наш час у Расеі імя «Кулібін» стала намінальным. Так завуць майстроў-самавукаў, якія дамагліся вялікіх посьпехаў у сваім рамястве. Кулібінымі, з большаю ці меншаю дзельлю іроніі, завуць аматараў штосьці самастойна перарабіць ці палепшыць у машынах і мэханізмах. Слова можа набываць і адмоўнае адценьне, калі гаворка ідзе пра імкненьне айчынных адмыслоўцаў штосьці памяняць у існай праверанай тэхналёґіі, магчымыя фразы накшталт «не падпускаць Кулібіных»^[2].
Кулібін стаў прататыпам героя п’есы Аляксандра Астроўскага — гадзіншчыка-самавукі Кулігіна.

Вуліцы і завулкі

Іншыя аб’екты

Парк Кулібіна ў Ніжнім Ноўгарадзе — былыя могілкі, дзе пахаваны вынаходнік.
Ніжагародская рачная вучэльня(НРВ) імя І. Кулібіна.
Экспазыцыя, прысьвечаная Кулібіну ў Музэі рачнога флёту Волскай дзяржаўнай акадэміі воднага транспарту ў Ніжнім Ноўгарадзе.
Круізны цеплаход праекта 26-37, які зьдзяйсьняе рэйсы па Волзе, носіць імя Івана Кулібіна.

Крыніцы

^ Часопіс «ЗооPrice» ад 18.02.2006: гадзіньнік «Паўлін»
^ Зьміцер Ларчанка, Міхаіл Падаражанскі «Штосьці чуецца роднае…» // Аўта-Рэвю : часопіс. — 2008. — № 12.

Літаратура

Кулибин И.П. Автобиография / Сообщ. И. Андреевский// Русская старина, 1873. - Т. 8. - № 11. - С. 734-737.
Артоболевский, И. И. Русский изобретатель и конструктор Кулибин. М.: Воениздат МО СССР, 1947.
Соколовская З. К. 300 биографий ученых: о книгах серии "Научно-биографическая литература". — М.: "Наука", 1982. — 20 000 ас.
Малевинский Ю. Н. Даражэй усякага золата: Ист. апавяданьне : Кулібін. — Маладая гвардыя, 1980. — 100 000 ас.

Вонкавыя спасылкі

Іван Кулібін — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[Pavlin-1] Часопіс «ЗооPrice» ад 18.02.2006: гадзіньнік «Паўлін»

[Autoreview-2] Зьміцер Ларчанка, Міхаіл Падаражанскі «Штосьці чуецца роднае…» // Аўта-Рэвю : часопіс. — 2008. — № 12.

[1]

[2]

Іван Кулібін
па-расейску: Иван Петрович Кулибин
Партрэт І. Кулібіна (Эрмітаж)
Род дзейнасьці	мэханік-вынаходнік
Дата нараджэньня	21 красавіка 1735
Месца нараджэньня	Падноўе Ніжагародзкі павет Ніжагародзкая губэрня Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	30 ліпеня (11 жніўня) 1818
Месца сьмерці	Ніжні Ноўгарад
Грамадзянства	Расейская імпэрыя
Занятак	інжынэр
Месца працы	Пецярбурская акадэмія навук^[d]
Дзеці	Аляксандар Кулібін
Іван Кулібін у Вікісховішчы