Бамбаваньне Гернікі

Бамбаваньне Гернікі
Апэрацыя „Руген“
Частка грамадзянскай вайны ў Гішпаніі
Руіны Гернікі (1937)
Руіны Гернікі (1937)
Тып авіяцыйнае бамбаваньне
Месца
Герніка, Краіна Баскаў, Гішпанія

Каардынаты: 43°18′50″ пн. ш. 2°40′42″ з. д. / 43.31389° пн. ш. 2.67833° з. д. / 43.31389; -2.67833
Распрацоўнік(-і) Хунта нацыянальнай абароны(d)
Дата 26 красавіка 1937; 87 гады таму (1937-04-26)
16:30 — 19:30 (CET)
Выканаўца(ы) Сьцяг краіны або тэрыторыі
Ахвяры ~150–1650 загінулі
Лягатып Вікісховішча Bombing of Guernica ў Вікісховішчы

Бамбава́ньне Герні́кі, кодавая назва апэрацыя «Руген» (па-нямецку: Gernika) — авіяцыйнае бамбаваньне басконскага мястэчка Гернікі (па-басконску: Gernika) 26 красавіка 1937 року ў часе Грамадзянскай вайны ў Гішпаніі, зладжанае на патрабаваньне Нацыяналістычнай фракцыі(d) Франсіска Франка нацысцкім легіёнам «Кондар» Люфтвафэ і фашысцкім авіяцыйным легіёнам. Мэтай атакі было зьнішчэньне мастоў і дарог Гернікі як камунікацыйнага цэнтру рэспубліканскіх войскаў паблізу лініі фронту[1]. Апэрацыя адкрыла войскам Франка прахон да захопу Більбао і перамогі ў паўночнай Гішпаніі.

Бамбаваньне вайсковай авіяцыяй прывяло да мноства цывільных ахвяраў, з гэтай прычыны лічыцца ваенным злачынствам. Паводле міжнароднага права, якое дзейнічала ў 1937 року, бамбаваньне лічылася законнай вайсковай цэльлю[2]. Бамбаваньне Гернікі стала адной зь першых падобных паветраных атакаў, якое стала сусьветна вядомым. Дагэтуль дакладна ня вызначаная колькасьць ахвяраў: тагачасны басконскі ўрад паведамляў пра 1654 забітых, хоць мясцовыя гісторыкі ідэнтыфікавалі 126 асобаў[3] (пазьней колькасьць перагледжаная да 153)[4]. Брытанскія крыніцы паведамляюць пра гібель 400 цывільных[5][6], савецкія архівы — пра 800 без уліку памерлых у шпіталях пазьней[7].

Бамбаваньне стала тэмай антываеннай карціны Паблё Пікаса Герніка, створанай на замову рэспубліканскай Гішпаніі. Нямецкі мастак Гайнц Ківіц(d), пазьней забіты ў складзе Інтэрнацыянальных брыгадаў[8], стварыў на гэтую тэму драўляную скульптуру[9]. Рэнэ Магрыт напісаў карціну Le Drapeau Noir[10]. Мноства іншых творцаў таксама былі шакаваныя бамбаваньнем і стварылі на гэтую тэму ўласныя творы, такія як скульптура Рэнэ Ішэ, адзін зь першых электраакустычных твораў Патрыка Аск’ёнэ, музычныя кампазыцыі Актавіё Васкеса, Рэнэ-Люі Барона і Майка Бата, вершы Поля Элюара і Эйса Крыге, кароткамэтражны фільм Герніка Алена Рэнэ.

Перадумовы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Герніка аддаўна была цэнтрам нацыянальнай ідэнтычнасьці і духоўнай сталіцай басконскага народу[11]. Тут расьце дуб(d), які сымбалізуе свабоду Біскаі і басконскага народу ў цэлым. З 1912 року там дзейнічала прадпрыемства па вытворчасьці зброі Astra-Unceta y Cia SA для войска і паліцыі. У часе бамбаваньня ў Герніцы жыло 7000 чалавек[12].

Наступ нацыяналістаў у паўночнай Гішпаніі ў 1937 року

Пасьля ўварваньня нацыяналісцкіх войскаў на чале з генэралісімусам Франсіска Франка на тэрыторыю, падкантрольную рэспубліканскаму ўраду, Герніка аказалася важным стратэгічным ключом да Більбао і шляхам для адступленьня рэспубліканцаў ад Біскаі. Побач разьмяшчаліся 23 батальёны басконскай арміі, хоць непасрэдных вайсковых дзеяньняў каля Гернікі дагэтуль не адбывалася.

31 сакавіка 1937 року войскі генэрала Эміліё Молі(d) пачалі наступ у правінцыі Біскаі, дзе легіён «Кондар» разбамбіў Дуранга. Рэспубліканцы аказалі немцам адчайны супраціў, але вымушаныя былі адступіць. Мноства ўцекачоў схаваліся ў Герніцы. 25 красавіка Моля паведаміў Франка, што зьбіраецца бамбаваць Герніку[13].

Панядзелак 26 красавіка быў рынкавым днём, таму ў Герніцы сабралася больш за 10 000 чалавек[14]. У у гэты дзень фэрмэры з вакольных паселішчаў прывозілі на продаж свой ураджай.

Апэрацыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Запальная бомба Люфтвафэ, датаваная 1936 рокам

Легіён «Кондар» знаходзіўся цалкам пад камандаваньнем гішпанскіх нацыяналістаў: загады ягонаму вайскаводу, обэрстлейтэнанту Вольфраму Фрайгеру фон Рыхтгофэну, паступалі ад гішпанскага штабу[15]. Рыхтгофэн разумеў значнасьць мястэчка пры наступе на Більбао і адсяканьні шляхоў адыходу рэспубліканцам, таму загадаў атакаваць дарогі і масты ў ваколіцах. Пасьля зьнішчэньня мосту трэба было запабегчы ягонаму аднаўленьню.

У апэрацыі ўдзельнічалі два Heinkel He 111, адзін Dornier Do 17, васямнаццаць Ju 52 Behelfsbomber, а таксама тры Savoia-Marchetti SM.79 Італьянскага экспэдыцыйнага корпусу(d). Яны былі ўзброеныя 250-кіляграмовымі сярэднімі фугаснымі, 50-кіляграмовымі лёгкімі фугаснымі і 1-кіляграмовымі запальнымі бомбамі. Сумарная магутнасьць боезапасу 24 бамбавікоў складала 22 т.

Першы налёт на Герніку распачаўся прыблізна а 16:30 скіданьнем дванаццаці 50-кг бомбаў з Dornier Do 17. Італьянскія SM.79 скінулі 36 50-кг бомбаў на дарогу і мост, каб спыніць варожае адступленьне. Да 18:00 адбыліся яшчэ тры налёты. Найбольшую шкоду ў месьце ўчынілі Junkers Ju 52 між 18:30 і 18:45, а на адыходных дарогах уцекачоў расстрэльвалі Messerschmitt Bf 109B і Heinkel He 51.

Вынікі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Пасьля бамбаваньня Герніка ня здолела супраціўляцца акупацыі нацыяналістамі; да 29 красавіка места было занятае цалкам. Тры чвэрці будынкаў мястэчка былі зьнішчаныя пераважна вагнём, які ня здолелі згасіць да наступнага дня[16]. Астатнія збудаваньні пашкоджаныя ў большай ці меншай ступенях. Сярод зьнішчаных былі збройныя фабрыкі Unceta and Company і Talleres de Guernica, а таксама Дом сходаў і Дрэва Гернікі.

Да 1980-х рокаў колькасьць цывільных ахвяраў, палеглых у бамбаваньні, лічылася большай за 1700 чалавек, аднак цяпер гэтая лічба стала перабольшанай[17]. Сучасныя гісторыкі сыходзяцца ў меркаваньнях, што ад бомбаў загінулі ад 170 да 300 чалавек. Першыя дасьледаваньні мясцовай арганізацыі Gernikazarra Historia Taldea налічылі 126 ахвяраў[3]; пазьней іхняя колькасьць павялічылася да 153, але лічыцца пакуль няпоўнай[4]. Гэтыя зьвесткі прыкладна адпавядаюць захаваным пахавальным дакумэнтам і ня ўлічваюць 592 сьмерцяў, зафіксаваных у шпіталі Більбао. Іншыя гішпанскія дасьледнікі называюць лічбы 250—300 памерлых[18]; на гэткіх лічбах сыходзяцца і такія сродкі масавай інфармацыі, як BBC ці El Mundo[19].

Праз тры дні, калі зьнішчэньне Гернікі атрымала міжнародны розгалас, нацыяналістычная хунта спрабавала пераканаць супольнасьць у тым, што мястэчка спалілі самі рэспубліканцы пры адступленьні, што нападу на Герніку ўвогуле не было, і спрабавалі трымацца гэтага пункту гледжаньня дзесяцігодзьдзямі. Франкісцская газэта Arriba ў 1970 року паведамляла, што колькасьць ахвяраў складае 12[20]. Немцы ўвогуле адмаўлялі свой удзел у апэрацыі. Як часта атрымліваецца ў такіх сытуацыях, спроба схаваць злачынства прынесла болей шкоды, чым карысьці. Міжнароднае абурэньне раззлавала нават Гітлера, які запатрабаваў ад франкісцкага ўраду вызваленьня легіёну «Кондар» ад усялякай адказнасьці. Франсіска Франка адгэтуль забараніў бамбіць любы адкрыты горад бяз войскаў ці вайсковай прамысловасьці безь ягонага непасрэднага дазволу[21].

8 траўня абаронцам Біскаі з цэнтральнай Гішпаніі былі высланыя на дапамогу 9 зьнішчальнікаў І-15 і 6 Р-Z. Пры пералёце праз францускую Тулюзу яны былі раззброеныя і пазьней вернутыя ў месца адпраўленьня.

Памяць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Рэпартаж Джорджа Стэера ў The Times

Розгалас пра Герніку неадкладна разышоўся па ўсім сьвеце, бо быў прадстаўлены як наўмыснае бамбаваньне цывільных жыхароў[22]. Першым сьведкам на месцы стаў брытанскі журналіст The Times Джордж Стыер(d), які задаў тон усім наступным рэпартажам пра падзею. У сваім першым рэпартажы 28 красавіка ён пацьвердзіў удзел у акцыі нямецкай авіяцыі, паказаўшы здымкі трох бомбаў зь нямецкім імпэрскім арлом. Пазьней басконскія ўлады ўшанавалі памяць Стыера, назваўшы ягоным імем вуліцу ў Більбао і ўсталяваўшы ягоны бронзавы бюст[23].

Асобныя гісторыкі лічаць асуджэньне бамбаваньня Гернікі паваротным пунктам у збудаваньні сучаснага разуменьня правоў чалавека[24][25].

Мурал у Герніцы паводле карціны Пікаса

Чалавечыя ахвяры ў Герніцы сталі тэмай аднайменнай карціны Паблё Пікаса[26]. Першапачаткова карціну для павільёну Гішпаніі на Парыскай міжнароднай выставе ў маляра замовіў рэспубліканскі ўрад, але распачаў працу над ёй Пікаса толькі даведаўшыся пра бамбаваньне. Дагэтуль Пікаса ніколі асабліва не пераймаўся палітыкай. Праца над карцінай заняла ў яго два месяцы. Твор быў выстаўлены ў гішпанскім рэспубліканскім павільёне Сусьветнай выставы і ў часе пераходу Гішпаніі да дэмакратыі стаў сымбалем басконскага нацыяналізму. Цяпер ён захоўваецца ў Нацыянальным цэнтры мастацтваў каралевы Сафіі ў Мадрыдзе.

Францускі скульптар Рэнэ Ішэ неўзабаве па бамбаваньні стварыў адну з сваіх самых жорсткіх і асабістых скульптураў, шакаваны забойствам мірнага насельніцтва. Ён адмовіўся выстаўляць публічна свой твор празь ягоную жорсткасьць. Упершыню скульптура была паказаная толькі на пасьмяротнай выставе мастака, пасьля чаго вернутая сям’і[27].

У 1997 року, у 60-ю гадавіну апэрацыі «Руген», тагачасны нямецкі прэзыдэнт Роман Герцаг пісьмова выбачыўся перад ацалелымі ў бамбаваньні за ўвесь нямецкі народ і ўвогуле ўдзел Нямеччыны ў гішпанскай грамадзянскай вайне[28]. Пазьней ягоны зварот ратыфікаваў нямецкі парлямэнт, які ў 1998 року дадаткова пастанавіў прыбраць імёны ўсіх удзельнікаў легіёну «Кондар» зь нямецкіх вайсковых базаў.

У 70-ю гадавіну бамбаваньня старшыня басконскага парлямэнту сустрэўся з палітыкамі, ляўрэатам Нобэлеўскай прэміі міру Адольфа Пэрэсам Эсківэлем, пасламі з Хірасімы, Валгаграду, Пфорцгайму, Дрэздэну, Варшавы, Асьвенціму, а таксама некалькімі выжылымі з Гернікі[17][29].

У 2016 року выйшаў прысьвечаны Герніцы аднайменны фільм[30].

Глядзіце таксама

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ John Corum, «The Persistent Myth of Guernica», Military History Quarterly 22, no. 4 (2010): 16
  2. ^ Corum, James (2008). Wolfram von Richthofen: Master of the German Air War. Lawrence: University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-1598-8., p. 134.
  3. ^ а б  (гішп.) «Verdades sobre Gernika» Deia. Retrieved 17 September 2013.
  4. ^ а б  (гішп.) «Los gernikarras hemos recibido desde niños por transmisión oral lo que fue el bombardeo» Euskonews. Retrieved 17 September 2013.
  5. ^ Corum, James S. (1998) «Inflated by Air. Common perceptions of civilian casualties from bombing». Air War College.
  6. ^ «The legacy of Guernica» BBC. Retrieved 17 September 2013.
  7. ^ Abrosov, Sergei. V nebe Ispanii, 1936—1939 gody. Moscow 2003.ISBN 978-5-699-25288-6
  8. ^ Thomas Becker, «Willkommen im Club» Der Westen (7 October 2008). Retrieved 11 February 2012  (ням.)
  9. ^ Siegfried Gnichwitz, «Heinz Kiwitz: gekämpft · vertrieben · verschollen» (PDF) Stiftung Brennender Dornbusch. Folder from an exhibition in honor of the 100th anniversary of Kiwitz' birth. Liebfrauenkirche, Duisburg (7 November — 5 December 2010), pp. 4-5. Retrieved 10 February 2012  (ням.)
  10. ^ National Galleries of Scotland — Le Drapeau Noir
  11. ^ Peter, McMillan. (27 April 1937). Guernica, Spartacus Educational. http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/SPguernica.ht(недаступная спасылка)
  12. ^ Vilar, Pierre (1977). Guernica Guernica. University of California Press. p. 354. ISBN 0520028309
  13. ^ Zentner, Joe. The Destruction of a Basque Town served as a Model for Terror Bombing and Inspired an Anti-War Masterpiece. Military History, 08897328, June 97, Vol. 14, Issue 2
  14. ^ Casanova, Julian. (2010) The Spanish Republic and Civil War
  15. ^ Telegram for the CO of Legion Condor, sent by HQ at Salamanca, in: Maier: Guernica 26 April 1937. Die deutsche Intervention in Spanien und der «Fall Guernica», Freiburg 1977, Appendix 6.
  16. ^ Mis Mentiras Favoritas: Guernica fue incendiada por los rojos (гішп.)
  17. ^ а б «The legacy of Guernica» BBC website, 27 April 2007
  18. ^ «El Bombardeo de Guernica», El Mundo, volume 12 (October 2005)
  19. ^ The legacy of Guernica // BBC26 April 2007 г.
  20. ^ Arriba. 30 January 1970 edition.
  21. ^ Payne, Stanley G., and Jesús Palacios. Franco: A personal and political biography. University of Wisconsin Pres, 2014, pp.181-183
  22. ^ The Holocaust's Ghost: Writings on Art, Politics, Law, and Education. — University of Alberta, 2000. — P. 98. — ISBN 9780888643377
  23. ^ The dedication took place on April 2006, the 69th Anniversary of the bombing. See The Tragedy of Guernica(недаступная спасылка), The Times, 28 April 1937.
  24. ^  Carroll, Peter From Guernica to Human Rights: Essays on the Spanish Civil War. — Kent State University Press, 2015. — ISBN 978-1-60635-238-0
  25. ^ Accessing children’s historical experiences through their art: four drawings of aerial warfare from the Spanish Civil War // Rethinking History. — 2021-04-03. — В. 2. — Т. 25. — С. 145—165. — ISSN 1364-2529. — DOI:10.1080/13642529.2021.1928393
  26. ^ Guernica: Testimony of War
  27. ^ Artnet Worldwide Corporation. (2012). Artnet: The Art World Online. http://www.artnet.com/artwork/426192928/425934316/rene-iche-guernica.html
  28. ^ Глядзіце Exhibit recalls German destruction of Spanish town of Guernica CNN.com 25 April 2000.
  29. ^ «Guernica recuerda el 70º aniversario de los bombardeos con un espíritu de paz»  (гішп.) El Mundo, 27 красавіка 2007
  30. ^ Gernika (анг.)

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  •  Braatz, Kurt Gott oder ein Flugzeug – Leben und Sterben des Jagdfliegers Günther Lützow (ням.). — Moosburg, Germany: NeunundzwanzigSechs Verlag, 2005. — ISBN 978-3-9807935-6-8
  • Corum, James S. — Wolfram Von Richthofen: Master of the German Air War (University Press of Kansas, 2008)
  • Corum, James. The Luftwaffe: Creating the Operational Air War, 1918—1940. Kansas University Press. 1997. ISBN 978-0-7006-0836-2
  • Coverdale, John F. — Italian Intervention in the Spanish Civil War. Princeton University Press, 1975
  • Maier, Klaus A. — Guernica 26 April 1937: Die Deutsche Intervention in Spanien und der «Fall Guernica.» Freiburg im Breisgau: Rombach, 1975
  • Patterson, Ian — Guernica and Total War (London: Profile; USA, Harvard University Press, 2007. ISBN 978-1-86197-764-9)
  • Moa, Pío — Los Mitos de la Guerra Civil, La Esfera de los Libros, 2003.
  • Ramírez, Juan Antonio — Guernica: la historia y el mito, Electa, Madrid, 1999
  • Arias Ramos, Raúl; El Apoyo Militar Alemán a Franco:La Legión Cóndor En La Guerra Civil, La Esfera de los Libros, 2003
  • Rankin, Nicholas — Telegram From Guernica: The Extraordinary Life of George Steer, War Correspondent (Faber & Faber, London, ISBN 0-571-20563-1)
  • Southworth, Herbert Rutledge — Guernica! Guernica!, a study of journalism, diplomacy, propaganda, and history, Berkley, 1977
  • Gordon Thomas and Max Morgan Witts, Guernica: The Crucible of World War II, Stein and Day, 1975, ISBN 0-8128-1839-3.
  • César Vidal Manzanares, Chapter 9 of La Destrucción de Guernica, translated into English by Peter Miller. A detailed account of the attack and an account of its likely motivations. The sections of the article on the timing of the attacks and the particular planes and armaments used draw heavily on this source.
  • Boling, Dave. Guernica: A Novel (Bloomsbury, US, 2008 ISBN 978-0-330-46066-8)

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]