Клярыса Ліспэктар
Клярыса Ліспэктар (парт. Clarice Lispector; 10 сьнежня 1920, мястэчка Чэчэльнык, Альгапільскі ўезд, Падольская губэрня, УССР — 9 сьнежня 1977, Рыю-дэ-Жанэйру, Бразылія) — бразыльская пісьменьніца, перакладніца ўкраінска-габрэйскага паходжаньня.
| Клярыса Ліспэктар | |
| Clarice Lispector | |
_Clarice_Lispector_6zxkp_please_credit(palette.fm)_(cropped).png) | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Імя пры нараджэньні | Хайя Ліспэктар |
| Псэўданімы | Helen Palmer, Terelu |
| Нарадзілася | 10 сьнежня 1920 мястэчка Чэчэльнык, Падольле, УССР |
| Памерла | 9 сьнежня 1977 Рыю-дэ-Жанэйру, Бразылія |
| Пахаваная | Cemitério Israelita do Caju, Рыю-дэ-Жанэйру |
| Сужэнец | Maury Gurgel Valente[d][1] |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | Пісьменьніца, перакладніца |
| Гады творчасьці | 1939-1977 |
| Мова | Партугальская |
| Значныя творы | Laços de Família (1960), A hora da estrela (1977) |
| Узнагароды | |
| Подпіс | 
|
| http://www.claricelispector.com.br/ | |
Жыцьцяпіс
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Нарадзілася ў падольскім мястэчку Чэчэльнык у жыдоўскай сям'і. Ратуючыся ад пагромаў пэрыяду грамадзянскай вайны, ейныя бацькі Пінкас Ліспэктар і Маня Крымгальд уцяклі ў Бэсарабію, адкуль у 1921 годзе эмігравалі ў Бразылію[2]. Сям'я пасялілася ў Рэсыфі (Пэрнамбуку, паўночна-ўсходняя Бразылія). У 1928 годзе Клярыса пайшла ў школу - «Школьная група Жуана Рамальё». У 1929 годзе напісала свае першае апавяданьне[3].
У 1935 годзе сям'я Ліспэктараў пераехала ў Рыю-дэ-Жанэйру. Тут Клярыса давала прыватныя заняткі партугальскай мовы. Так з жыцьцёвага досьведу настаўніцы-вучаніцы нарадзіўся ейны першы раман «Блізка да дзікага сэрца». У 1939 годзе Клярыса паступіла ў Фэдэральны ўнівэрсытэт Рыю-дэ-Жанэйру на юрыдычны факультэт. У наступным 1940 годзе яна ўжо была рэдактаркай Нацыянальнага інфармацыйнага агенцтва ў Рыю-дэ-Жанэйру[4].
У 1942 годзе Клярыса Ліспэктар стала рэдактаркай газэты «A Noite» (Ноч) у Рыю-дэ-Жанэйру. Тут яна апублікавала некалькі сваіх апавяданьняў. У наступным годзе яна выйшла замуж за свайго школьнага сябра Маўры Гуржэла Валенці. Падчас Другой сусьветнай вайны пісьменьніца дапамагала бразыльскім жаўнерам у ваенным шпіталі. Як жонка дыплямата жыла ў Эўропе (Італія, Швайцарыя, Турэччына, Вялікабрытанія) і ЗША[5].
Пісьменьніца ўдзельнічала ў грамадзкім жыцьці сваёй краіны, у прыватнасьці, у масавых выступленьнях супраць ваеннай дыктатуры[6].
Яна свабодна валодала францускай і ангельскай мовамі, а таксама добра валодала некалькімі іншымі мовамі, у прыватнасьці італійскай і нямецкай. Да сьмерці маці ў іх дома часта размаўлялі на ідыш, але паводле самой піьсменьніцы, партугальская мова сталася мовай ейнага сэрца. Пісьменьніца пісала выключна па-партугальску[7].
Клярыса Ліспэктар памерла ад раку 9 сьнежня 1977 году, за дзень да свайго 57-годзьдзя. Яе плянавалася пахаваць 11 сьнежня 1977 году на могілках Сан-Жуан-Батыста, але яна мела жыдоўскае паходжаньне, таму пахаваньне прайшло на жыдоўскіх могілках Cemitério Israelita do Caju ў Рыю-дэ-Жанэйру[8].
Творчасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Аўтарка шматлікіх раманаў і апавяданьняў. Адна з найбольш вядомых бразыльскіх пісьменьніцаў 20-га стагодзьдзя[9]. Першы раман «Блізка да дзікага сэрца» апублікавала у 19 гадоў. Маладая пісьменьніца зьведала ўплыў Кэтрын Мэнсфілд, Вірджыніі Ўулф. Усяго ў творчым даробку пісьменьніцы 8 раманаў, 8 зборнікаў апавяданьняў, літаратуразнаўчыя артыкулы, пераклад на партугальскую мову рамана Оскара Ўайлда "Партрэт Дарыяна Грэя"[10].
Найбольшым посьпехам для Клярысы Ліспэктар стаў зборнік апавяданьняў «Сямейныя сувязі», у якім яна ўсебакова адлюстравала праблемы жанчыны. У гэтых апавяданьнях аўтарка раскрыла свой багаты ўнутраны сьвет. На гэтыя творы паўплывала захапленьне Клярысы Ліспэктар творчасьцю пісьменьнікаў-экзыстэнцыялістаў А. Камю і Ж.-П. Сартра[11].
Творы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Раманы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]• Perto do Coração Selvagem, 1943 / Блізка да дзікага сэрца
• O Lustre, 1946 / Жырандоль
• A Cidade Sitiada, 1949 / Абложанае места
• A Maçã no Escuro, 1961 / Будаўнік руінаў
• A Paixão segundo G.H., 1964 / Жарсьць паводле Г.Х.
• Uma Aprendizagem ou O Livro dos Prazeres, 1969 / Навучаньне або Кніга асалодаў
• Água Viva, 1973
• A Hora da Estrela, 1977, Час зоркі
• Um Sopro de Vida, 1978, пасьмяротна / Подых жыцьця.
Апавяданьні і казкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]• Alguns contos, 1952 / Некалькі казак
• Laços de Família, 1960 / Сямейныя сувязі
• A Legião Estrangeira, 1964 / Замежны легіён
• Felicidade Clandestina, 1971 / Схаваная радасьць
• Imitação da Rosa, 1973 / Імітацыя ружы
• Onde Estivestes de Noite, 1974 / Дзе вы былі ноччу
• A Via Crucis do Corpo, 1974 / Цела
• O Ovo e a Galinha, 1977 / Яйка і курыца
• A Bela e a Fera, 1979/ Прыгажужня і пачвара.
Творы для дзяцей
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]• O Mistério do Coelho Pensante, 1967 / Таямніца зайца-мысьляра
• A Mulher que Matou os Peixes, 1968 / Жанчына, якая забіла рыбу
• Vida Íntima de Laura, 1974 / Інтымнае жыцьцё Лаўры
• Quase de Verdade, 1978 / Амаль праўда
• Como Nasceram as Estrelas, 1987 / Як нарадзіліся зоркі: дванаццаць бразільскіх легендаў.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Itaú Cultural Энцыкляпэдыя Ітау Культурал (парт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
- ^ Salamon, J. (March 11, 2005). An Enigmatic Author Who Can Be Addictive. New York: New York Times.
- ^ Сілвейра Еванілду да. Уродженка України, яка стала найвідомішою бразильською письменницею// BBC. — 2020. — 14 грудня.
- ^ Сілвейра Еванілду да. Уродженка України, яка стала найвідомішою бразильською письменницею// BBC. — 2020. — 14 грудня.
- ^ Brigitte Legars, «L'autoportrait de Clarice Lispector», Le Monde,17 novembre 1978, https://www.lemonde.fr/archives/article/1978/11/17/l-autoportrait-de-clarice-lispector_2995853_1819218.html
- ^ Matthieu Garrigou-Lagrange, «Clarice Lispector - La chose en soi», sur France Culture, 22 juin 2017.
- ^ «Clarice Lispector, the Brazilian James Joyce?», The Sunday Times, 5 août 2009, https://www.thetimes.co.uk/article/clarice-lispector-the-brazilian-james-joyce-jrxpbdphf5f
- ^ Collectif, «Clarice Lispector. Le souffle du sens», Études françaises, numéro préparé par Maria Do Carmo Campos et Michel Peterson, vol. 25, n° 1, 1989, 142 p. (http://revue-etudesfrancaises.umontreal.ca/volume-25-numero-1/
- ^ Hubert Juin, «Clarice Lispector, le cœur battant de la pensée», Le Monde, 17 avril 1998,https://www.lemonde.fr/archives/article/1998/04/17/clarice-lispector-le-coeur-battant-de-la-pensee_3650305_1819218.html
- ^ Marc Weitzmann, «Le paradoxe Lispector», Le Monde, 19 avril 2012, https://www.lemonde.fr/livres/article/2012/04/19/le-paradoxe-lispector_1687470_3260.html
- ^ Сілвейра Еванілду да. Уродженка України, яка стала найвідомішою бразильською письменницею// BBC. — 2020. — 14 грудня.